Χαιρετισμός της Α.Μ. του Αρχιεπισκόπου Κύπρου στο Εορτολόγιο 2014

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ Α.Μ. ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΠΡΟΥ κ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

Χαιρετίζομεν τὴν συμφώνως πρὸς τὰς διατάξεις τοῦ Καταστατικοῦ Χάρτου τῆς καθ᾽ ἡμᾶς ἁγιωτάτης Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου ἔκδοσιν τοῦ Ἑορτολογίου ὑπὸ τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπὶ τῆς Λατρείας, τὸ ὁποῖον διαλαμβάνει τὰς Τυπικὰς Διατάξεις τῶν ἱερῶν ἀκολουθιῶν τοῦ ἔτους 2014, ὡσαύτως δὲ καὶ τὴν Διοικητικὴν συγκρότησιν τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου καὶ τῶν λοιπῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν.

Καθοριστικὸς παράγων διὰ τὴν Κύπρον, πέραν τῆς γεωγραφικῆς αὐτῆς θέσεως καὶ ἱστορίας, ἦτο καὶ παραμένει ἡ Ἐκκλησία αὐτῆς. Εἰς τὴν τυπικὴν ἐκκλησιαστικὴν διάταξιν τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου, συμφύρονται στοιχεῖα ἐκ τοῦ τελετουργικοῦ τῆς μονῆς τοῦ Ἁγίου Σάββα, τὸ γνωστὸν ὡς σαββαϊτικὸν τυπικόν, ὡς ἐπίσης στοιχεῖα ἐκ τοῦ τυπικοῦ τῆς Ἁγίας τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας, ἤτοι τῆς Ἁγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως. Ἡ ἀπόστασις ἥτις καλύπτει τὴν Ὡραίαν πύλην τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας ἀπὸ τῆς Χαλκῆς καὶ Χρυσῆς Πύλης τοῦ ἱεροῦ Παλατίου θὰ ἐνδύσει διὰ μεγαλοπρεπείας τὸν βυζαντινὸν λειτουργικὸν τύπον, ἤτοι τὰς ἀκολουθίας τοῦ νυχθημέρου, τὴν ναοδομίαν, τὴν μουσικήν, τὰ ἱερατικὰ ἄμφια, τὰς λιτανείας. Ἡμεῖς οἱ Ὀρθόδοξοι ψάλλομεν τὴν πίστιν ἡμῶν κατὰ τὴν κοινὴν λογικὴν λατρείαν. Τὸ τελετουργικὸν Τυπικόν, ὡς πλῆρες σῶμα κανόνων καὶ διατάξεων, προσδιορίζει τὰς ἀναλλοιώτους ἀρχὰς αὐτῆς.

Ἅπας λειτουργικὸς τύπος συνδέεται μετὰ τῆς οὐσίας τῆς θείας λειτουργίας, διὰ τοῦτο δέον ὅπως εἰς τὸ θεολογικὸν περιεχόμενον τοῦ λειτουργικοῦ τύπου διαχωρισθῇ τὸ οὐσιῶδες ἐκ τοῦ ἐπουσιώδους, ἵνα κληρικοί τε καὶ λαϊκοὶ τηρῶσιν τοὺς λειτουργικοὺς τύπους μετ᾽ἀπολύτου εὐλαβείας, μηδὲν προσθαφαιροῦντες, εἰς οὐδὲν περικόπτοντες ἢ ἀλλοιοῦντες ἐπικινδύνως τὴν εἰκόνα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ, ἤτοι τὴν θείαν Λειτουργίαν, ἥτις κατὰ τὴν οὐσίαν αὐτῆς παραμένει ἀμετάβλητος. Οὐδεὶς ἀκρωτηριασμὸς ὁδηγεῖ εἰς βελτίωσιν. Ἡ ὑπερβολὴ καὶ ἡ πενία δοκιμάζουν τοὺς πιστοὺς καὶ γεννοῦν ἐνίοτε πνευματικότητα ἀλλοπρόσαλλον, γεννοῦν νέους τύπους πιστῶν φιλακολούθων καὶ ἀνακολούθων.

Εἰς ἐποχὴν καθ᾽ ἣν ἐπεκράτουν τὰ ἁπλὰ προσόμοια ὡς ᾀσματικὸν ἔνδυμα εἰς τὸ κείμενον, ἡ πρόσληψις τῶν ὕμνων ἦτο ἁπλὴ καὶ εὔκολος. Ὅτε ὅμως ἐνεφανίσθησαν τὰ θεολογικὰ ἰδιόμελα, ἐνίοτε ἀπρόσιτα ἢ δυσνόητα, τότε καὶ ὁ προθυμώτερος νοῦς μὴ ἀντέχων τὸν κάματον κουρασμένος παρῃτεῖτο. Ἡ λύσις δὲν εὑρίσκεται εἰς τὴν ἀπομάκρυνσιν τοῦ ᾀσματικοῦ στοιχείου, ἀλλὰ εἰς τὸν σεβασμὸν τοῦ κειμένου ἑκάστου ὕμνου, ὅστις μεταφέρει τὴν φωνὴν Κυρίου, μαρτύρων, ὁμολογητῶν καὶ πατέρων. Ὅθεν ἱερουργοὶ καὶ ἱεροψάλται δέον ὅπως αἰσθάνωνται διὰ ποῖον ψάλλουν, ἵνα διευκολύνωσι τὴν κατανόησιν τῶν ψαλλομένων. Μελῳδία ἐκτοπίζουσα τὰ νοούμενα, οὐδόλως προβάλλουσα τὸ ἱερὸν νόημα καὶ τὴν σημασίαν τοῦ κειμένου, ὑποβαθμίζεται εἰς θρησκευτικὴν μουσικήν. Εἰς τοῦτο καθιστῶμεν τῆς ἀποστολικῆς ταύτης παραδόσεως,τουτέστιν τῆς ὀρθῆς τελέσεως τῆς θείας Λειτουργίας, ἀκριβεῖς φύλακας τοὺς Ἐπισκόπους.

Ὡσαύτως ἐκφράζομεν τὴν εὐαρέσκειαν ἡμῶν διὰ τὴν ἀπόφασιν τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπὶ τῆς Λατρείας, ὅπως ἀφιερώσῃ τὴν παροῦσαν ἔκδοσιν τοῦ Ἑορτολογίου, εἰς μίαν τῶν πλέον θαυμασίων προσωπικοτήτων τῆς καθ᾽ ἡμᾶς Ἐκκλησίας, τὸν ὅσιον Νεόφυτον, πρεσβύτερον, μοναχὸν καὶ ἔγκλειστον. Εἰρήσθω δὲ οὐκ ἐν παρόδῳ ὅτι συμπληροῦται κατὰ τὸ παρὸν ἔτος ἡ ὀγδόη ἑκατονταετηρὶς ἀπὸ τῆς συγγραφῆς τῆς Τυπικῆς Διαθήκης, ἐν ᾗ προτάσσεται καὶ ἐπισφραγίζει ἡ χεὶρ τοῦ Ἐγκλείστου: «Τυπικὴ σὺν Θεῷ Διαθήκη περὶ τῆς ἰδίας Ἐγκλείστρας, νήσου Κύπρου τῆς Παφηνῶν ἐπαρχίας, τῆς καὶ Νέας Σιὼν ἐπονομασθείσης, ἤτοι ἐξ εὐδοκίας Θεοῦ σκοπευτήριον ἔνθεον. Νεόφυτος εὐτελὴς μοναχὸς πρεσβύτερος καὶ ἔγκλειστος ὁ Τιμιοσταυρίτης, τῆς Τυπικῆς μου Διαθήκης οἰκείᾳ χειρὶ προέταξα».

Παρακατιὼν συμπληρώνει ἰδιοχείρως ὁ Ἔγκλειστος: «Νεοφύτου ἐγκλείστου τῆσδε τῆς βίβλου προτάξασα χείρ, ἐπεσφράγισεν ἤδη τεθεικὼς ὡς ἑρκίον σφέτερον γράμμα».

Καὶ ὁ κολοφὼν τοῦ χειρογράφου: «Ἡ παροῦσα σὺν Θεῷ Τυπική μου Διαθήκη, διατεσσάρων καὶ εἴκοσι κεφαλαίων, ἐγράφη διὰ χειρὸς εὐτελοῦς Βασιλείου ἱερέως, διδασκάλου καὶ ταβουλλαρίου, τῶν ταβουλλαρίων τῆς ἁγιωτάτης ἐπισκοπῆς Πάφου, τοῦ υἱοῦ τοῦ Κατηχητοῦ, μηνὶ μαΐῳ ἰνδικτιῶνος β´, τῷ ´Ϛψκβ´ ἔτει».

Ὁ βίος τοῦ ὁσίου Νεοφύτου συντίθεται ἐντὸς ἀλλὰ καὶ πέραν τῶν συμβατικοτήτων τῆς φυσιολογικῆς ζωῆς: τὸ ὄνομα, ἡ μορφή, τὸ ἀνάστημα, ὁ αἰὼν κ.λπ. Διὰ τοῦτο παριστάνεται εἰς τὰς εἰκόνας ἐνδεδυμένος τὰ ἐνδύματα τοῦ κόσμου τούτου. Εἰς τὸ συναξάριον ἀξίαν ἔχει τόσον ὁ βίος, κυρίως δὲ ἡ πολιτεία αὐτοῦ.

Πολιτεία εἶναι ἡ προσωπικὴ μέθοδος, τὴν ὁποίαν μετέρχεται ὁ Ὅσιος διὰ νὰ φθάσῃ εἰς τὴν ἁγιότητα. Βίος καὶ πολιτεία εἶναι μία νηφάλιος σχέσις μεταξὺ τῆς ἱστορίας καὶ τῶν ἐσχάτων• εἶναι ἡ διαρκὴς μνήμη θανάτου ὡς «ἀγαθοῦ παντὸς ἀγαθοῦ ὑπερτέρου», κατὰ τὴν φράσιν τοῦ Ἐγκλείστου.

Ἀκολουθῶν τὸ παλαιοδιαθηκικὸν πρότυπον τοῦ Ἀβραάμ, ὁ ἐκ Λευκάρων ὅσιος Νεόφυτος ἀποτάσσεται κόσμον καὶ τὰ ἐν κόσμῳ διὰ νὰ ἐγκλεισθῇ εἰς τὰ σπήλαια τῆς Πάφου, μετὰ τὴν ἐπιστροφὴν αὐτοῦ ἐκ τῆς Ἁγίας Γῆς. Ἡ εἰκὼν τὴν ὁποία περιγράφει εἰς τὴν Τυπικὴν Διαθήκην του, διὰ τῆς φράσεως: «Ἐν ἑτέρῳ τόπῳ μετάβηθι, ἐν ᾧ καὶ ὁ βασιλεὺς κατελθὼν ἐκεῖσε τυπώσει ψωμίον», θὰ πρέπει νὰ νοηθῇ ὡς ἡ ἡμέρα τῶν ἐγκαινίων τῆς Ἁγίας Ἐγκλείστρας καὶ ἡ ἀφιέρωσις αὐτῆς εἰς τὸν Τίμιον Σταυρόν. Τὰ ἱερὰ σπήλαια τῆς Ἐγκλείστρας καθιεροῦνται εἰς τόπον ἱερόν, ὡς τὸ πάλαι αἱ μοναστικαὶ λαῦραι τοῦ Ἁγίου Σάββα τοῦ Ἡγιασμένου –θεοτύπωτος– καὶ ἡ τοῦ ἁγίου Θεοδοσίου τοῦ Κοινοβιάρχου –θεόκτιστος–. Ὁ κτήτωρ τοιούτων μονῶν περιγράφεται ἐνίοτε ὡς ἀγελάρχης ἢ ἀγγελάρχης τοῦ ἀρχιποίμενος.

Εἰς τὸ ἀρχιτεκτονικὸν σύμπλεγμα τῆς Ἐγκλείστρας παρεμβάλλεται καὶ τὸ Ἁγιαστήριον. Ἐκ τῶν ἀναφορῶν τῆς Τυπικῆς Διαθήκης γνωρίζομεν ὅτι εἰς τὸν χῶρον αὐτὸν ὁ Ἔγκλειστος κατήρχετο διὰ νὰ ἀκροασθῇ τὴν θείαν Λειτουργίαν, παρ᾽ οὗ καὶ ἡ ὀνομασία ἱερὸν Ἀκροατήριον. Ἐνίοτε ἐτέλει ὁ ἴδιος τὴν θείαν Λειτουργίαν, δι᾽ ὃ καὶ Ἁγιαστήριον. Ἐντὸς αὐτοῦ διασώζεται, κατὰ τὸ πρότυπον τῶν τρωγλοδυτικῶν ἀσκητηρίων τῆς Καππαδοκίας, κόγχη ἁγίας Προθέσεως καὶ ἁγίας Τραπέζης. Κατὰ τὴν ὥραν τῆς θείας κοινωνίας ἐπιμήκης κλίμαξ ἥνωνε τὸν κυρίως ναὸν τῆς Ἐγκλείστρας μετὰ τοῦ Ἁγιαστηρίου καὶ οἱ μαθηταὶ ἀνέβαινον δι᾽ αὐτῆς, διὰ νὰ κοινωνήσουν τῶν ἀχράντων μυστηρίων ἐκ τῶν χειρῶν τοῦ Ἐγκλείστου. Ὁ γέρων Ἔγκλειστος ἐφαίνετο αἰωρούμενος πρὸ ὀφθαλμῶν τῶν μοναχῶν αὐτοῦ ἐκ τοῦ ὕψους τῆς ἀνωτέρας Ἐγκλείστρας, τοῦ ἐνθέου Σκοπευτηρίου ἢ καὶ Ἀνωτέρας Σιὼν καλουμένης. Ἡ στάσις καὶ προσέγγισις τοῦ Ἐγκλείστου πρὸς τὴν ἐπίγειον ζωὴν δὲν ἦτο παρὰ ἡ διὰ τῆς θείας Λειτουργίας μοναδικὴ ὁδὸς Σταυροῦ καὶ Ἀναστάσεως.

Διερμηνεύοντες τὰς εὐχαριστίας πρὸς τὸν πρόεδρον τῆς Συνοδικῆς Ἐπιτροπῆς ἐπὶ τῆς Λατρείας, πανιερώτατον μητροπολίτην Μόρφου καὶ ἐν Χριστῷ ἀγαπητὸν ἀδελφὸν ἡμῶν κ. Νεόφυτον, τὰ μέλη καὶ πάντας τοὺς ἐργασθέντας διὰ τὴν ἀρτίαν ἔκδοσιν τοῦ Ἑορτολογίου τούτου, ἐπιστήσωμεν τὸν ὅσιον Νεόφυτον, παρ᾽ ὅτι Ἔγκλειστον, ὡς παράδειγμα διὰ πάντα μὴ ἔγκλειστον καὶ εὐξώμεθα ὅπως Κύριος εὐλογήσῃ καὶ ἁγιάσῃ τοὺς ἀγαπῶντας τὴν εὐπρέπειαν τοῦ Οἴκου αὐτοῦ, ἵνα λάμψῃ ὁ πλοῦτος ὁ ἐκκλησιαστικὸς καὶ λειτουργικός, ὁ κατὰ πάντα καὶ διὰ πάντα ἀναλλοίωτος.

Ἐν τῇ Ἱερᾷ Ἀρχιεπισκοπῇ Κύπρου,
τῇ 1ῃ μηνὸς Δεκεμβρίου 2013

Θερμὸς πρὸς Κύριον εὐχέτης,
† Ο Κύπρου Χρυσόστομος