Πολεμίδια, ναός Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας

Ο ναός της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολύτριας φέρει δύο ανόμοιους τρούλλους, αποτέλεσμα καταστροφών ή μετατροπών που υπέστη ο ναός. Το ανατολικό τμήμα ανήκει στον εγγεγραμμένο σταυροειδή με τρούλλο αρχιτεκτονικό τύπο, ενώ το δυτικό τμήμα, που είναι και το αρχαιότερο, θα πρέπει αρχικά να ήταν σταυρόσχημο.

Κατά τη μερική αναστήλωση του ναού, από το Τμήμα Αρχαιοτήτων το 1995, ο κατεστραμμένος νότιος τοίχος αποκαταστάθηκε, αφού εντοπίστηκε η αρχική θεμελίωσή του.  

Ο ναός ήταν εξ ολοκλήρου τοιχογραφημένος. Σήμερα λίγες τοιχογραφίες σώζονται σε υποφερτή κατάσταση. Ο δυτικός ακανόνιστος τρούλλος ήταν διακοσμημένος με τον Παντοκράτορα, που σήμερα δυστυχώς έχει χαθεί. Στη ζώνη κάτω από τον Παντοκράτορα σώζονται αποσπασματικά η Ετοιμασία του Θρόνου, το τετράμορφο (το αρχαιότερο που σώζεται στην Κύπρο), Άγγελοι και στην κατώτερη ζώνη, Προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης. Στα τέσσερα σφαιρικά τρίγωνα υπήρχαν οι Ευαγγελιστές, εκ των οποίων σώζεται μόνον ο Μάρκος. Στη δυτική πλευρά του βορειοανατολικού πεσσού σώζεται, πολύ κατεστραμμένη, αξιόλογη τοιχογραφία με την Παναγία Ελεούσα και στον αντίστοιχο νοτιοανατολικό πεσσό ο Χριστός. Στην βορειοανατολική καμάρα σώζεται αποσπασματικά ο Άγιος Γεώργιος και σκηνές από το μαρτύριό του. Σε άλλα σημεία του ναού σώζονται επίσης αποσπασματικές κυρίως τοιχογραφίες με τον Άγιο Αντώνιο, τον Άγιο Μάμα, την Βάφτιση, την Αποκαθήλωση, την Υπαπαντή και την Μεταμόρφωση. Οι τοιχογραφίες του ναού θα μπορούσαν να χρονολογηθούν στον όψιμο 14ο αιώνα.

Δρ Α. Φούλιας
Θεολόγος-Βυζαντινολόγος