Επικήδειος λόγος του κ. Δημητρίου Δ. Τριανταφυλλόπουλου στην κηδεία του Θεόδωρου Παπαδόπουλλου
ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ Δ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΙΚΗΔΕΙΟΣ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΧΑΡ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΛΟΥ
Θεοφιλέστατε Ἐπίσκοπε Μεσαορίας, ἐκπρόσωπε τοῦ Μακαριωτάτου,
σεβαστοί πατέρες,
ἀγαπητή μας Ρολάνδα καί λοιποί συγγενεῖς τοῦ ἐκλιπόντος,
ἀγαπητοί Χριστιανοί,
ὑπακούοντας σέ παράκληση τῆς προσφιλοῦς συζύγου τοῦ μεγάλου νεκροῦ τῆς Κύπρου καί στήν ἐπιταγή μιᾶς μακρόχρονης, ἀδιατάρακτης φιλίας, ἀπευθύνω λίγα λόγια στην ἀγάπη σας γιά τόν προπεμπόμενο πρύτανη τῶν κυπριολογικῶν σπουδῶν.
Ὁ Θεόδωρος Παπαδόπουλλος ἀνῆκε στή μεγάλη καί δυστυχῶς ἐκλείπουσα χορεία τῶν Διδασκάλων τοῦ Γένους, καταγόμενος ἀπό οἰκογένεια προσώπων, ἀφιερωμένων στήν ὑπηρεσία τῆς Ἐκκλησίας καί τῆς Κύπρου. Παραπάνω ἀπό μισόν αἰώνα κατάρδευσε μέ μέγα πλῆθος ἐρευνῶν τό χωράφι τῆς κυπριακῆς ἱστορίας, φέρνοντας στό ἐπίκεντρο κρίσιμες περιόδους καί ἀκανθώδη ζητήματα τῆς μεσαιωνικῆς, μεταμεσαιωνικῆς καί νεώτερης ἐποχῆς. Ὁπλισμένος μέ στιβαρή ἑλληνομάθεια, ὡς ἀριστοῦχος μαθητής τοῦ Ἑλενείου καί τοῦ Παγκυπρίου, πολύγλωσσος, μέ πολλαπλᾶ ἐνδιαφέροντα, μέ χαλκέντερη βούληση πρός πνευματική ἐργασία καί μέ ἀκατάβλητη θέληση, κατόρθωσε ἀπό καίριες θέσεις νά συνεισφέρει μέγιστες ἐπιστημονικές ὑπηρεσίες στόν τόπο του. Μνημονεύω ἐνδεικτικά:
• Διευθυντής τοῦ Κέντρου Ἐπιστημονικῶν Ἐρευνῶν, ὅπου ἐφρόντιζε ἄγρυπνα γιά τό ἐπιστημονικό ἐπίπεδο τῆς Ἐπετηρίδας καί τῶν πολλῶν αὐτοτελῶν δημοσιευμάτων, πού ἐγκαινίασε ὁ ἴδιος.
• Διευθυντής τοῦ Γραφείου καί Ἐπιμελητής τῶν 6 ἐπιβλητικῶν τόμων τῆς Ἱστορίας τῆς Κύπρου τοῦ Ἱδρύματος Ἀρχιεπισκόπου Μακαρίου ΙΙΙ, ἀπό τούς Προϊστορικούς χρόνους ἕως καί τό τέλος τῆς Τουρκοκρατίας. Τό μοιραῖο ἐπῆλθε ἀφοῦ εἶχε ἀρχίσει να ἐπεξεργάζεται τόν τόμο τῆς Ἀγγλοκρατίας, πού ἐλπίζεται νά ἐκδοθεῖ σύντομα ἀπό ἄξιους ἀκαδημαϊκούς συνεχιστές του. Στούς ἐκδοθέντες τόμους ὑπάρχει καί τό ἀπαραίτητο ὑλικό γιά μιά συστηματική Ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου, μέγα ἐπιστημονικό αἴτημα ἀπό τόν καιρό τοῦ ἀειμνήστου Ἰωάννου Χάκκεττ καί τοῦ μακαριστοῦ π. Βενεδίκτου-Παύλου Ἐγγλεζάκη. Στό πλαίσιο τῆς θητείας του στό ἴδιο Ἵδρυμα ὀφείλουμε καί τούς 7 πολυσέλιδους τόμους τοῦ περιοδικοῦ Ὑπομνήματα καί Μελέται. Καί πίσω ἀπό τόν ἐμπλουτισμό τῆς μοναδικῆς Βιβλιοθήκης τοῦ Ἱδρύματος εἶναι εὐκρινῶς αἰσθητή καί ἡ δική του φροντίδα.
• Μέλος τῆς Ἀκαδημίας Ἀθηνῶν και τῆς Βασιλικῆς Ἀκαδημίας τῆς Βαρκελώνης.
• Ἐπίτιμος διδάκτωρ τῶν Πανεπιστημίων Ἀθηνῶν καί Κύπρου.
• Παρασημοφορήθηκε μέ ἀνώτατες διακρίσεις ἀπό τήν Κυπριακή, Ἑλληνική καί Γαλλική Δημοκρατία, όπως καί ἀπό τό Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας καί τήν Ἐκκλησία Κύπρου.
• ᾽Επί σειρά ἐτῶν διετέλεσε Πρόεδρος καί Γραμματέας τῆς Κυπριακῆς Ἐπιτροπῆς τῆς Διεθνοῦς Ἑνώσεως Βυζαντινῶν Σπουδῶν. Ἤδη πρίν ἀπό τό 1974 ἐμόχθησε νά συγκληθεῖ στήν πατρίδα του τό Διεθνές Συνέδριο Βυζαντινῶν Σπουδῶν, ἀλλά δέν τό ἐπέτρεψαν οἱ χαλεπές συγκυρίες. Ἀσφαλῶς θά ἀναγαλλιάσει ἡ ψυχή του, ἐάν ἡ σύντονη προσπάθεια ἀπό τούς συνεχιστές του, πού ὁ ἴδιος ὑπέδειξε καί τούς παραστάθηκε, εὐοδωθεῖ γιά τό 2021.
• Ἦταν Πρόεδρος ἐπί δεκαετίες τῆς Κυπριακῆς Ἑταιρείας Ἱστορικῶν Ἐπιστημῶν.
• Στάθηκε ψυχή καί κύριος μοχλός τῶν δύο πρώτων διεθνῶν κυπριολογικῶν συνεδρίων, βοηθώντας ἀποτελεσματικά καί στή σύγκληση τῶν δύο ἑπομένων.
• Πέρα ἀπό τίς ἐπιμέρους πολυάριθμες μελέτες του, μόνος του ἐξέδωσε κοντά 20 τόμους τῆς Κυπριολογικής Βιβλιοθήκης πού ὁ ἴδιος ἵδρυσε, θέτοντας τά θεμέλια ἑνός νέου ἐπιστημονικοῦ κλάδου, τῆς Κυπριολογίας. Τοῦ ὀφείλουμε ἐπίσης δύο ὀγκώδεις τόμους γιά τό μεγάλο του μεράκι, τά ἐκπαιδευτικά πράγματα τῆς Κύπρου, καθώς καί ἄλλους δύο πολύτιμους γιά τά ἑνωτικά ψηφίσματα τοῦ 1921 καί 1930. Τελευταῖο ἀλλά διόλου ἔσχατο, οἱ ὀκτώ τόμοι τῶν μουσικῶν Ἁπάντων τοῦ συγγενοῦς του, μεγάλου Κυπρίου Ἱεροψάλτη Στυλιανοῦ Χουρμουζίου.
• Μέ τήν ἄοκνη φροντίδα τoυ σειρά τόμων τῶν Κυπριακῶν Σπουδῶν καί αὐτοτελῶν δημοσιευμάτων τῆς Ἑταιρείας Κυπριακῶν Σπουδῶν, στό Διοικητικό Συμβούλιο τῆς ὁποίας μετεῖχε ἐπί σειρά ἐτῶν, φέρουν τή σφραγίδα του. Δίκαια τοῦ ἀφιερώθηκε ὁ ὀγκωδέστερος μέχρι σήμερα, διπλός τόμος τοῦ περιοδικοῦ.
Τό σύνολο τῶν δημοσιευμάτων του πρέπει νά πλησιάζει τά 300 καί καλύπτει μέγα φάσμα τῶν ἀνθρωπιστικῶν ἐπιστημῶν σχετικά μέ τόν κυπριακό χῶρο ἀλλά καί μέ τήν Ἀφρική, καθώς καί μέ γενικά μεθοδολογικά καί ἐπιστημολογικά προβλήματα. Δέν δίστασε νά θίξει καίρια καί ὀδυνηρά ζητήματα τῆς κυπριακῆς ἱστορίας, ὅπως τό ἀποικιοκρατικό ὑπόβαθρο τῆς θεώρησης τῆς κυπριακῆς ἱστορίας ἀπό τήν ἀγγλοσαξωνική διανόηση μέχρι καί σήμερα, τήν ἐπίσης ὄχι ἀνυστερόβουλη γαλλική ἱστοριογραφία περί Κύπρου στά τέλη τοῦ 19ου αἰώνα, τήν ἀκαταδάμαστη βούληση τοῦ κυπριακοῦ λαοῦ γιά ἕνωση, τήν προσπάθεια πλαστογράφησης τῶν ἱστορικῶν-ἐθνολογικῶν δεδομένων γιά τήν περίοδο τῆς Τουρκοκρατίας, τόν κυπριακό Διαφωτισμό κλπ., πάντοτε μέ αὐστηρή ἐπιστημονική ἐπιχειρηματολογία καί πλούσια τεκμηρίωση, ὄντας σεβαστός σέ ἐχθρούς καί φίλους. Τό εὐρύ του πνεῦμα τοῦ ἐπέτρεπε νά φιλοξενεῖ σέ δημοσιεύματά του καί ἀπόψεις ἀνθρώπων πού δέν συνέπλεαν μέ τίς δικές του, ἀρκεῖ αὐτές νά ἐρείδοντο ἐπί σοβαρῶν ἐπιστημονικῶν κριτηρίων. Ἕνα ἄλλο μεγάλο χάρισμά του ἦταν ἡ βασιλική ἀρετή τῆς γενναιοφροσύνης, πού ποτέ δέν τόν ἀπέτρεψε νά βοηθάει ἀπροϋπόθετα ὅλους, ἰδιαίτερα ὅσους, ἐν γνώσει του, τόν ὑπέσκαπταν ἤ τόν διέσυραν ἀπό φθόνο καί μικρότητα. Μέ τέτοιο ἦθος καί σπάνια χαρίσματα κοσμημένος, μπόρεσε νά προσφέρει ἁπλόχερα στήν παιδεία τοῦ τόπου του.
Ὁ κοινός τόπος, πώς δίπλα ἀπό κάθε μεγάλη φυσιογνωμία στέκεται, πιστός συνοδοιπόρος, μιά καρτερική σύζυγος, ἐπαληθεύεται στό ἀκέραιο. Μισόν αἰώνα κοινοῦ βίου μοιράστηκε μαζί του ἡ ἐκ Θεσσαλονίκης, μέ βαθιές μικρασιατικές ρίζες, φιλόλογος τοῦ Παγκυπρίου Ρολάνδα, πού τοῦ παραστάθηκε ἀδιάλειπτα σέ κάθε στιγμή τῆς πολυκύμαντης σταδιοδρομίας του. Διόλου σύμπτωση, ἄν μετά τόν γάμο τους σημειώνεται παραγωγή μεγαλόπνοων ἐρευνητικῶν καί συγγραφικῶν ἔργων. Αὐτή σήκωσε μόνη της τόν σταυρό τῶν τελευταίων, χρόνιων δοκιμασιῶν τῆς ὑγείας τοῦ συζύγου της. Ἄς τήν παρηγορήσει ὁ Θεός καί ἡ ἀγάπη καί ὁ θαυμασμός ὅλων μας!
Εἶμαι βέβαιος, ὅτι ὅσοι τόν ἐγνώρισαν μέ ὀδύνη ψιθυρίζουν: Οἷος ἀνὴρ μέγας κεῖται πρὸ ἡμῶν! Καί μέ ἀγωνία θά ἀναρωτιῶνται, ἄν βρίσκονται ἀνάμεσά μας ἰσάξιοι συνεχιστές του σέ τόσο δύσκολες στιγμές τοῦ Ἑλληνισμοῦ!
Ἐκκλησίας τέκνον πιστόν,
Κύπρου κλέος καὶ Γένους Διδάσκαλε,
Θ ε ό δ ω ρ ε,
γαῖαν ἔχοις ἐλαφρὰν κυπριακὴν
εἰς καλὴν Ἀνάστασιν!
24 Φεβρ. 2016 / Ἅγ. Νικόλαος Ἔγκωμης
