Η εορτή του Ευαγγελισμού και της Εθνικής Παλιγγενεσίας στην ημικατεχόμενη Λευκωσία

Εξοχότατε κύριε Πρόεδρε της Δημοκρατίας,

Μακαριότατε,

Εξοχότατε κύριε Πρέσβη της Ελλάδας,

Κυρίες και κύριοι,

Μεγάλη η τιμή και εξίσου μεγάλο το χρέος να εκφωνήσω σήμερα τον επίσημο και προσήκοντα λόγο για δύο κορυφαία ιστορικά ορόσημα: Την 25η Μαρτίου 1821 και την 1η Απριλίου 1955.

Βρισκόμαστε σήμερα εδώ για να τιμήσουμε δύο μεγάλα έπη, να τιμήσουμε ιστορικούς αγώνες χρόνια καταπιεσμένων αλλά βαθύτατα ελεύθερων ανθρώπων. Για να θυμηθούμε, να αναλογιστούμε, να προβληματιστούμε, να εκφράσουμε το σεβασμό μας στους αγωνιστές, σε όλους εκείνους που έδωσαν τη ζωή τους για την λευτεριά. Τους αγωνιστές της Ελλάδας, τους αγωνιστές της Κύπρου. Από τον Παλαιών Πατρών Γερμανών ως τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Από τον Στρατηγό Μακρυγιάννη ως τον αρχηγό Διγενή. Από τον Κολοκοτρώνη ως τον Αυξεντίου, από την Φιλική Εταιρεία ως την ΕΟΚΑ. Βίοι ταυτόσημοι, βίοι παράλληλοι, αλληλένδετοι, ένδοξοι και ελπιδοφόροι.

Κυρίες και Κύριοι,

Σήμερα, τιμούμε την έναρξη της Επανάστασης του 1821, που αποτελεί το μεγαλύτερο ιστορικό γεγονός της νεότερης ιστορίας του ελληνικού έθνους, την απαρχή της σύστασης του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Ταυτόχρονα, τιμούμε την επέτειο τηςέναρξης του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα του 55-59, άλλου ενός έπους της ιστορίας της Κύπρου που αποτέλεσε την απαρχή, μετά από χιλιάδες χρόνια δουλείας, μιας κρατικής ανεξάρτητης πορείας για την Κύπρο και το λαό της.

Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 υπήρξε ο αγώνας των Ελλήνων για την αποτίναξη από την Οθωμανική Αυτοκρατορία η οποία είχε υποδουλώσει τον ελληνισμό από τον 15ο μ.χ. αιώνα. Ανατρέχοντας στην ιστορική βιβλιογραφία και επιχειρώντας πολύ συνοπτικά να αποτιμήσουμε το μεγαλείο της εξέγερσης του ελληνικού έθνους οφείλουμε να σταθούμε στους παράγοντες που συνετέλεσαν ώστε εκείνο που φάνταζε τρελό, αδύνατο και ανέφικτο να γίνει πραγματικότητα. Από την Μολδοβλαχία μέχρι την Κρήτη, την Πελοπόννησο, τα νησιά του Αιγαίου αλλά και την Κύπρο, αυτό που επέτρεψε στο Λάβαρο να υψωθεί στην Αγία Λαύρα την 25η Μαρτίου 1821, ήταν ένας συνδιασμός παραγόντων, μια συνένωση δυνάμεων εντός και εκτός της τότε μικρής Ελλάδος. Παράγοντες όπως η ακλόνητη πίστη και η μεταλαμπάδευση των ελληνικών ιδεωδών από γενιά σε γενιά, ακόμα και σε συνθήκες καταπίεσης αιώνων, η ιδεολογική επιρροή του κινήματος του Διαφωτισμού, η ανάπτυξη αρχικά μεταξύ των Ελλήνων που ζούσαν στις παροικίες της Δυτικής Ευρώπης της ιδέας της ύπαρξης ενός ελληνικού έθνους που συνδεόταν με την αρχαία Ελλάδα και δικαιούταν στον σύγχρονο κόσμο χωριστή πολιτική ύπαρξη, και τέλος, η συνέργια με τον διανοούμενο Έλληνα αλλά και τον απλό αγωνιστή, τον ψαρά, τον γεωργό, τον έμπορο.

Το υπόδουλο γένος μέσα στους δίσεκτους αιώνες της οθωμανικής σκλαβιάς και παρά τις συνθήκες οικονομικής δυσπραγίας, παρά την φτώχεια, την έλλειψη μόρφωσης και τόσα δεινά, δεν σταμάτησε να αναζητά και δεν δίστασε να διεκδικήσει και να κατακτήσει την εθνική του αυτογνωσία.

Πιο συγκεκριμενα, Κυρίες και Κύριοι, στα δύσκολα χρόνια που ακολούθησαν την άλωση της Κωνσταντινούπολης, η Ρωμιοσύνη δεν έχασε ούτε τη μνήμη αλλά ούτε και τη θέλησή της για εθνική αποκατάσταση. Μετά την αποσύνθεση του βυζαντινού κράτους, που κυριάρχησε στο παγκόσμιο στερέωμα για χίλια ολόκληρα χρόνια, ο υπόδουλος Ελληνισμός αναζήτησε εναγώνια τη νέα ηγεσία του, τη νέα εθνική του οργάνωση που θα τον οδηγούσε ξανά στο δρόμο του ιστορικού του πεπρωμένου.

Η κήρυξη της επανάστασης το Μάρτιο του 1821 λοιπόν δεν ήταν ένα τυχαίο περιστατικό, αλλά η φυσιολογική εξέλιξη μιας πορείας που ξεκίνησε χρόνια προηγουμένως. Ηταν η κορύφωση της οργής και της αγανάκτησης που συμπύκνωνε ο ποθος για ελευθερια ολόκληρου του υπόδουλου Ελληνισμού.

Ήταν το αποτέλεσμα του πάθους για την ελευθερία και της αγωνιστικότητας του ελληνικού λαού. Πάνω από όλα όμως, αν είναι κάτι που πρέπει να κρατήσουμε, είναι ότι η Ελληνική Επανάσταση υπήρξε αποτέλεσμα μιας αδιάκοπης και άσβεστης φλόγας εξέγερσης που εκδηλώθηκε με επιτυχία όταν οι εντός και εκτός της μικρής τότε Ελλάδος Έλληνες συνένωσαν δυνάμεις, πολιτικές, οικονομικές, ιδεολογικές, θρησκευτικές, διπλωματικές, έδειξαν επιμονή και υπομονή και ανάτρεψαν τηναρχική εναντίωση των τότε μεγάλων δυνάμεων στρέφοντας τις τελικά και καθοριστικά με το μέρος τους. Η Ελληνική Επανάσταση δεν συνέβη σε μία μέρα, δεν ήταν αποτέλεσμα μιας μικρής ενστικτώδους προσπάθειας λίγων ατόμων, και δεν υπήρξε κίνημα αδιάφορο προς τα θέλω και τις βλέψεις των ισχυρών της εποχής.Σημαντικά διδάγματα τα οποία δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε.

Κυρίες και Κύριοι,

Εκατόν τριάντα τέσσερα χρόνια μετά από το έπος του 1821, επαναλαμβάνεται το ίδιο ιστορικό εγχείρημα, με τη νέα κυπριακή γενιά να γράφει τη δική της εποποιία εμπνευσμένη βεβαίως από τον ηρωισμό των προγόνων της και επηρεαζόμενη από το παγκόσμιο αντιαποικιακό ρεύμα της ψυχροπολεμικής εποχής.

Την 1η Απριλίου 1955 εκδηλώθηκε η σημαντικότερη προσπάθεια για την απελευθέρωση της αγγλοκρατούμενης Κύπρου. Ο ένοπλος αγώνας εναντίον της Μεγάλης Βρετανίας, με όσες δυσκολίες έκρυβε το παράλογο και παράτολμο ενός τέτοιου εγχειρήματος, έμοιαζε τότε η μόνη διέξοδος να αντιμετωπιστεί η άρνηση της αποικιακής υπερδύναμη και ήταν η φυσιολογική εξέλιξη σειράς γεγονότων που προηγήθηκαν.

Από το 1878, όταν οι Άγγλοι κατέλαβαν το νησί, το κυπριακό πολιτικό αίτημα, η ένωση του νησιού με την Ελλάδα, είχε εκφραστεί κατ’ επανάληψη και με πολλούς τρόπους: Με διαδηλώσεις και συλλαλητήρια, με την αποστολή εκατοντάδων ενωτικών υπομνημάτων και ψηφισμάτων στα βρετανικά Υπουργεία, την αποστολή «Πρεσβειών» στο Λονδίνο, τη συμμετοχή χιλιάδων Κυπρίων εθελοντών στον ελληνικό στρατό σε περιόδους πολεμικής έντασης, με τα «Οκτωβριανά» του 1931, με το δημοψήφισμα του 1950, με την συμμετοχή στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των Βρετανών ενάντια στο φασισμό, και, τέλος με την πρώτη ελληνική προσφυγή στα Ηνωμένα Έθνη το 1954. Όλα αυτά με μια προσμονή ότι θα έρθει η ώρα και της απελευθέρωσης και εθνικής δικαίωσης και της Κύπρου.

Η ίδρυση της ΕΟΚΑ και η έναρξη του απελευθερωτικού αγώνα ήταν λοιπόν η φυσιολογική εξέλιξη αυτής της μακράς και οδυνηρής ανεκπλήρωτης πορείας. Ο κυπριακός λαός, και κυρίως η νεολαία, αγκάλιασε με ζέση την εμφάνιση της Οργάνωσης. Τα αιτήματα του αγώνα δεν μπορούσαν να αφήσουν κανένα ασυγκίνητο. Άνδρες και γυναίκες όλων των τάξεων, επαγγελμάτων και ηλικιών δήλωσαν μαζικά «παρών», στην κοινή προσπάθεια αποτίναξης του αποικιακού ζυγού και επίτευξης του εθνικού στόχου.

Πολύ δύσκολη η προσπάθεια να περιγραφούν, μέσα στο βραχύ χρονικό διάστημα μιας σύντομης ομιλίας, το μεγαλείο του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ.Όπως όλα τα απελευθερωτικά ή αντιαποικιακά κινήματα, η τετράχρονη κυπριακή επανάσταση είχε τους ήρωες, τους μάρτυρες και τα ολοκαυτώματα της. Τεράστιος ο ρόλος των πρωτεργατών και πρωταγωνιστών του αγώνα, αλλά καθόλου ασήμαντη η συμβολή και των υπολοίπων, γνωστών και αγνώστων, επωνύμων και ανωνύμων: Των μαχητών και ανταρτών της ΕΟΚΑ, των πεσόντων στις άνισες μάχες και των μαρτύρων της αγχόνης, των πολιτικών καταδίκων και των πολιτικών κρατουμένων, των μελών των μαθητικών ομάδων που άφησαν τα σχολεία και άρπαξαν τις χειροβομβίδες και τα παράνομα φυλλάδια, των πολλών που βασανίστηκαν, των δεκάδων οικογενειών που πρόσφεραν στους καταζητούμενους και στους αντάρτες στέγη και φιλοξενία.

Όλοι, αγωνιστές, ηγεσία και λαός έγραψαν απαράμιλλες σελίδες ηρωισμού και αυταπάρνησης στη διάρκεια του ένδοξου εκείνου αγώνα που οδηγησε στηναπαλλαγή από την αποικιοκρατία και την απελευθέρωση της πατρίδας μας με την ίδρυση της Κυπριακης Δημοκρατιας.

Τιμώντας σήμερα τις εθνικές επετείους της 25ης Μαρτίου και της 1ης Απριλίου, οφείλουμε με σεβασμό να τις διαφυλάξουμε ως παρακαταθήκη και πολύτιμος οδηγος πλεύσης. Εξάλλου η τιμή προς τις επετείους αλλά και όλους εκείνους που θυσιάστηκαν, δεν θα πρέπει να περιορίζεται σε επίκαιρες και άλλες εκδηλώσεις, αλλά να αποδεικνύεται μέσω μιας συνετής καθημερινής στάσης ζωής που μετουσιώνει σε αρμόζουσες και σόφρωνες πράξεις τις αξίες και τα οράματα που διδαχθήκαμε από τους ήρωες μας και τους αγώνες τους.

Αδιαμφισβήτητα, οι εθνικοαπελευθερωτικοί αγώνες του ‘21 και του ‘55 διδάσκουν ότι ενωμένες οι δυνάμεις ενός λαού μπορούν να επιτύχουν στόχους, μπορούν να επιτελέσουν θαύματα. Μακριά από ακραίες εξάρσεις, που καμιά σχέση δεν έχουν με τον αγνό πατριωτισμό, και με σεβασμό στις όποιες διαφορετικές θέσεις και προσεγγίσεις, διδασκόμαστε ότι η επίτευξη των εθνικών στόχων  απαιτεί συνεργασία, συνεννόηση και κοινές δράσεις.

Η επανάσταση του ‘21 και ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας της ΕΟΚΑ πέτυχαν, γιατί ο στόχος ήταν κοινός για όλους τους Έλληνες. Πέτυχαν, διότι αξιοποιήθηκαν τα υφιστάμενα μέσα στην ολότητα τους, πέτυχαν διότι υπερίσχυσε το «εμείς» και οχι το «εγώ».

Η απόδοση τιμής σε όσους προέταξαν το ανάστημά τους υπερασπιζόμενοι την ελευθερία και την ακεραιότητα της πατρίδας, αποτελεί διαχρονικό χρέος προς την ιστορία μας, σταθερή υπόμνηση της ανεξόφλητης ευθύνης μας και παντοτινή οφειλή προς τους ήρωες και μάρτυρες της ελευθερίας.

Σήμερα, δυο σχεδόν αιώνες από την Ελληνική Επανάσταση και πέραν των έξι δεκαετιών από τον αγώνα της ΕΟΚΑ, αναλογιζόμαστε τις δικές μας ευθύνες. Καιστέλνουμε το ξεκάθαρο μήνυμα ότι συνεχίζουμε την πορεία μας με τελικό και αδιαπραγμάτευτο προορισμό την ελευθερία, την ενότητα και την εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας μας.

Τιμώντας τις κορυφαίες εθνικές επετείους, απευθύνουμε προς κάθε κατεύθυνση το μήνυμα ότι συνεχίζουμε την προσπάθεια για μια έντιμη, αξιοπρεπή και βιώσιμη λύση του κυπριακού προβλήματος. Έχοντας ως οδηγό τους αγώνες του παρελθόντος και τα απορρέοντα από αυτούς διδάγματα δηλώνουμε περίτρανα ότι δεν συμβιβαζόμαστε με την κατοχή. Αντιθέτως ανησυχούμε έντονα από το γεγονός ότι πέρασαν σχεδον 44 χρόνια αφότου η κατεχόμενη Κύπρος βιώνει τις συνέπειες της Τουρκικής εισβολής και της συνεχιζόμενης κατοχής. Η ανησυχία μας αυτή μετουσιώνεται σε κινητήρια δύναμη που μας οδηγεί στην ξεκάθαρη βούληση γιασυνέχιση της προσπάθειας για τερματισμό της κατοχής και επανένωση της πατρίδας μας. Είναι υποχρέωση μας, αλλά και εθνική και φυσική ανάγκη να δώσουμε το συντομότερο, ένα τέλος σε αυτή την απαράδεκτη κατάσταση πραγμάτων.

Ένα τέλος που θα τερματίζει την κατοχή θα απαλλάσσει την Κύπρο από εγγυήσεις, ξένα στρατεύματα και ξένες εξαρτήσεις και θα αποκαθιστά και θα διασφαλίζει τα αναφαίρετα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες όλων των Κυπρίων. Λύση λειτουργική και βιώσιμη η οποία θα επανενώνει πραγματικά τον λαό και τον τόπο μας.

Ο αγώνας για επανένωση του τόπου μας, όσο δύσκολος και να είναι, πρέπει να παραμείνει συνεχής και αδιάκοπος. Θα τερματιστεί μόνον όταν η Κύπρος επανενωθεί. Όταν τα στρατεύματα κατοχής αποχωρήσουν. Όταν ο Κυπριακός λαός συνυπάρξει σε συνθήκες ασφάλειας για μια κοινή πορεία προς την ευημερία και την ανάπτυξη.

Είναι βαθιά η πεποίθησή μας ότι η Κύπρος μπορεί να γίνει ξανά στην ολότητα της, από την Πάφο μέχρι τον Απόστολο Ανδρέα, και από την Αμμόχωστο μέχρι την Κερύνεια, τόπος ειρήνης, ευημερίας, σταθερότητας και ασφάλειας που θα προσφέρει προστασία και ίσες προοπτικές προκοπής σε όλους τους νόμιμους κατοίκους της σε όλη την επικράτειά της, και την ίδια ώρα να είναι επωφελής για ολόκληρη την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και την Ευρώπη.

Δεν είναι προτεραιότητά μας οι τακτικισμοί και τα ανώφελα παιχνίδια επίρριψης ευθυνών και δεν μας ικανοποιεί η παρούσα αρνητική συγκυρία. Είναι εξάλλου σε όλους γνωστό ποιοι ευθύνονται για την κατάσταση, ποιοι είναι αυτοί που συνεχίζουν απαράδεκτες συμπεριφορές που δεν περιορίζονται στην Κύπρο και δυστυχώς δημιουργούν αρνητικότατο κλίμα και αποσταθεροποιητικές συνθήκες. Παρόλα αυτά, επαναλαμβάνουμε ότι προτεραιότητά μας είναι η λύση, η επανένωση.

Μια λύση τέτοια που ο λαός θα στηρίξει, θα είναι ανθεκτική σε δοκιμασίες, θα διαμορφώσει ευκαιρίες ανάπτυξης και ευημερίας, θα διασφαλίσει τις ευρωπαϊκές αρχές και αξίες, θα εξασφαλίσει σταθερότητα στην Κύπρο και την περιοχή και θα επιτρέψει συμμαχίες και συνθήκες συνδημιουργίας για όλους, για το καλό όλων.

Είμαστε εντεταλμένοι από την Ιστορία αλλά και υποχρεωμένοι έναντι των μελλοντικών γενεών να συνεχίσουμε τον αγώνα μέχρι την τελική δικαίωση.

Αυτό είναι το χρέος μας αλλά και η καλύτερη απόδοση τιμής στις δυο επετείους του που τιμούμε σήμερα. Αυτό είναι το χρέος μας στους ήρωες του ’21 και του ’55-’59. Σε όλους όσοι με αυταπάρνηση και ηρωισμό πρόσφεραν τη ζωή τους στο θυσιαστήριο της ελευθερίας.

Σας ευχαριστώ.