Έκθεση «Παλαιολόγειες αντανακλάσεις στην τέχνη της Κύπρου (1261-1489)»
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ Α.Μ. ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
κ.κ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ
Θεματική έκθεση του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄
«Παλαιολόγειες αντανακλάσεις στην τέχνη της Κύπρου (1261-1489)
Με ιδιαίτερη ευχαρίστηση χαιρετίζουμε τη θεματική έκθεση του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ «Παλαιολόγειες αντανακλάσεις στην τέχνη της Κύπρου (1261-1489)», η οποία διοργανώνεται σε συνεργασία με το Υφυπουργείο Τουρισμού, με την ευκαιρία της ολοκλήρωσης του «Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2018».
Η Έκθεση αυτή έχει ως στόχο της να προβάλει την ακτινοβολία της Κωνσταντινούπολης και ταυτόχρονα καταδεικνύει τον σημαντικό ρόλο της παλαιολόγειας τέχνης στο περιβάλλον της φραγκοκρατούμενης Κύπρου. Παρουσιάζεται η εξέλιξη της τεχνικής και της τεχνοτροπίας των εικόνων της Λατινοκρατίας από το 1261 έως το 1489, στο νέο πλαίσιο των ιστορικoκοινωνικών και πολιτικoθρησκευτικών συνθηκών που επικρατούσαν στο νησί τη συγκεκριμένη περίοδο. Αποτελεί δε συνέχεια της προηγούμενης Έκθεσης με τίτλο «Κυπριακῷ τῷ τρόπῳ-Maniera Cypria».
Η λεπτομερής και εξειδικευμένη ανάλυση των διαφόρων πτυχών που αφορούν τα εκθέματα ανήκει στους ειδικούς επιστήμονες, οι οποίοι είναι και οι καθ’ ύλην προς τούτο αρμόδιοι. Εμείς προσωπικά στεκόμαστε στην ουσιαστική διάσταση της χρήσης των εικόνων στη ζωή της Εκκλησίας. Όταν ο πιστός προσκυνά μια ιερή εικόνα, προχωρεί σε μια σχέση με το εικονιζόμενο πρόσωπο ή ιστορούμενο γεγονός. Ο Μέγας Βασίλειος, αρχιεπίσκοπος Καισαρείας της Καππαδοκίας, τονίζει πως «ἡ τῆς εἰκόνος τιμή ἐπί τό πρωτότυπον διαβαίνει». Βεβαίως, προκειμένου να εκτιμήσει κανείς το πνευματικό βάθος της εικόνας, πρέπει να εισέλθει και να μετάσχει στο Μυστήριο της Ορθοδόξου Εκκλησίας ως εμπειρία της ζωντανής σχέσης και κοινωνίας των πιστών με τον Τριαδικό Θεό και των πιστών μεταξύ τους. Γι’ αυτό και οι εικόνες είναι βαθύτατα συνδεδεμένες με την προσευχή και τη λατρεία, την οποία πλαισιώνουν, και προς αυτή προσκαλούν και κατευθύνουν όλους μας σε μια ρεαλιστική σχέση με τον Σωτήρα μας Χριστό.
Επ’ ευκαιρία τονίζουμε ότι στην έκθεση, που εγκαινιάζουμε σήμερα, θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά, μετά την πρόσφατη επιστροφή τους στην Κύπρο από την Ολλανδία, οι δύο τοιχογραφίες από την Παναγία Αψινθιώτισσα, η τοιχογραφία από την Παναγία της κωμόπολης Άσσειας της Μεσαορίας καθώς και μία τοιχογραφία την προέλευση της οποίας προσπαθούμε να εξακριβώσουμε. Εκφράζουμε, προς τούτο, τις θερμές μας ευχαριστίες προς τους αρμόδιους Φορείς της Δημοκρατίας, το Υπουργείο Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, το Τμήμα Αρχαιοτήτων, την Αστυνομία Κύπρου και γενικά όλους όσοι συνέβαλαν στην επιτυχή επιστροφή των τοιχογραφιών πίσω στην Κύπρο.
Συγχαίροντας θερμά τόσο το Ίδρυμα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, το Υφυπουργείο Τουρισμού και όλους τους συντελεστές της διοργάνωσης της Έκθεσης, όσο και τους εξέχοντες ερευνητές που με κείμενά τους πλαισιώνουν τον ανά χείρας κατάλογο, ευχόμαστε όπως ο Κύριος ευλογεί, στηρίζει και ενισχύει όλους προς πάν έργον αγαθόν.
Ευχέτης προς Κύριον
† Ο Κύπρου Χρυσόστομος
Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου,
29 Ιανουαρίου 2019.
Χαιρετισμός Υφυπουργού Τουρισμού κ. Σάββα Περδίου στην έκδοση
«Παλαιολόγειες Αντανακλάσεις στην τέχνη της Κύπρου (1261-1489)»
Χαιρετίζω τη διοργάνωση της έκθεσης, καθώς και της σχετικής έκδοσης με τίτλο «Παλαιολόγειες αντανακλάσεις στην τέχνη της Κύπρου 1261-1489», η οποία πραγματοποιείται με την ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού ΄Ετους Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2018 και της πολύχρονης συνεργασίας του Κυπριακού Οργανισμού Τουρισμού με το ΄Ιδρυμα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’.
Η Κύπρος, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, δέχθηκε τις πολιτισμικές και θρησκευτικές επιδράσεις γειτονικών λαών, στοιχείο που αντανακλάται στις τέχνες, τη θρησκευτική λατρεία, στα ήθη και έθιμά μας.
Παρόλες τις πολλαπλές επιδράσεις, ο θρησκευτικός και εθνικός χαρακτήρας της πατρίδας μας παραμένει αναλλοίωτος διαμέσου των αιώνων.
Η ιστορική έρευνα καταδεικνύει ότι η Παλαιολόγεια Τέχνη έχει αφήσει τη σφραγίδα της σε εικονοστάσια και τοιχογραφίες διαφόρων ναών της πατρίδας μας.
Η μακραίωνη θρησκευτική και εθνική παράδοση του τόπου μας θεωρούμε ως Υφυπουργείο Τουρισμού, ότι θα πρέπει, αφενός, να προστατευθεί και, αφετέρου, να αναδειχθεί ως χώρος έμπνευσης και θρησκευτικής αναβάπτισης πιστών όχι μόνο από ομόθρησκες χώρες αλλά και χώρες που μπορεί να επιθυμούν να μάθουν το χαρακτήρα της πίστης και της καταγωγής μας.
Το Υφυπουργείο μας αναγνωρίζει ότι ο Θρησκευτικός Τουρισμός έχει καταστεί μια σύγχρονη ειδική μορφή τουρισμού, η οποία ειδικότερα σε ότι αφορά το χριστιανισμό, συγκινεί και κινητοποιεί χιλιάδες πιστούς ανά το παγκόσμιο, οι οποίοι επισκέπτονται χώρους λατρείας, σε όλες τις κοιτίδες του χριστιανισμού σε διεθνές επίπεδο.
Στην προώθηση του Θρησκευτικού Τουρισμού σκοπεύει να δώσει ιδιαίτερη έμφαση το Υφυπουργείο Τουρισμού, πάντα σε συνεργασία με την Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου.
Εύχομαι κάθε επιτυχία στο ερευνητικό σας έργο.
Σάββας Περδίος
Υφυπουργός Τουρισμού
Χαιρετισμός Επικεφαλής Γραφείου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου κ. Αντρέα Κεττή στα εγκαίνια της έκθεσης «Παλαιολόγειες Αντανακλάσεις στην τέχνη της Κύπρου (1261-1489)»
(Βυζαντινό Μουσείο Λευκωσίας, 29 Ιανουαρίου 2019)
Θεοφιλέστατε Επίσκοπε Μεσαορίας,
Σεβαστό Ιερατείο,
Αξιότιμε Πρόεδρε του ΔΗ.ΣΥ.
Αξιότιμη κα. Υπουργέ Μεταφορών,
Αξιότιμε κ. Υφυπουργέ Τουρισμού,
Εκλεκτοί προσκεκλημένοι,
Κυρίες και Κύριοι,
Πραγματικά νοιώθω μεγάλη τιμή που μου ζητήθηκε από το Ίδρυμα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ και το νεοσύστατο Υφυπουργείο Τουρισμού να απευθυνθώ σε εσάς στο πλαίσιο αυτής της πολιτιστικής εκδήλωσης με την οποία τελούνται τα εγκαίνια της έκθεσης «Παλαιολόγειες Αντανακλάσεις στην τέχνη της Κύπρου (1261-1489)». Αναντίλεκτα, τέτοιες εκδηλώσεις αντανακλούν με τον πιο ποιοτικό τρόπο τις βαθιές πολιτιστικές ρίζες αυτού του νησιού και βεβαίως, του λαού μας.
Αγαπητοί φίλοι,
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και η Ευρωπαϊκή Ένωση γενικότερα προσδίδουν ιδιαίτερη σημασία στον ρόλο που ο πολιτισμός και η πολυ-πολιτισμικότητα της Ένωσης έχουν να διαδραματίσουν για την ολοκλήρωση του Ευρωπαϊκού κοινού μας εγχειρήματος.
Όπως είναι πολύ καλά γνωστό, η Ευρωπαϊκή Ένωση -πρόκειται για κοινή απόφαση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της ΕΕ- όρισε το 2018 ως το «Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς» με στόχο να τεθεί στο προσκήνιο ο πλούτος της ευρωπαϊκής πολιτιστικής κληρονομιάς και η σημασία που αυτή η κληρονομιά έχει στη διαμόρφωση κοινής αντίληψης για την ευρωπαϊκή ταυτότητα και την οικοδόμηση του κοινού μέλλοντος της Ευρώπης.
Ενδεικτικές της σημασίας που προσδίδει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στην εν λόγω θεματική είναι και οι δράσεις του σώματος κυρίως μέσα από την Επιτροπή Πολιτισμού και Παιδείας. Ειδικά, δε, για το 2018, το ΕΚ πραγματοποίησε τον περασμένο Ιούνιο στις Βρυξέλλες Συνέδριο Υψηλού Επιπέδου με θέμα «Ευρωπαϊκή Πολιτιστική Κληρονομιά: Συνδέοντας το Παρελθόν με το Μέλλον». Σε σχετική του ομιλία ο Πρόεδρος του ΕΚ, Αντόνιο Ταγιάνι, ανέφερε ότι η Ευρώπη είναι η ήπειρος εκείνη από την οποία προέρχονται τα μισά μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς της UNESCO κατέχοντας σε αυτόν τον τομέα ηγετική θέση. Σε αυτό το πλαίσιο ο Πρόεδρος του ΕΚ τόνισε πως ο πολιτιστικός πλούτος μπορεί να αποτελέσει παράγοντα κλειδί για την προαγωγή της ανάπτυξης και τη δημιουργία νέων επαγγελμάτων στην ΕΕ. Kάτι τέτοιο μπορεί να επιτευχθεί με την εκμετάλλευση της έλευσης της ψηφιακής επανάστασης και των πρωτοφανών δυνατότητων που αυτή παρέχει όπως η τρισδιάστατη εικονική ξενάγηση σε μουσεία και καθεδρικούς ναούς αλλά και ακόμα «ταξίδια στο χρόνο» με τη βοήθεια της εικονικής ή και επαυξημένης πραγματικότητας.
Συγχαίρουμε το Ίδρυμα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’ για την εντονότατη δράση που ανέπτυξε ειδικά κατά το 2018 αναδεικνύοντας το Ευρωπαϊκό Έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς στην Κύπρο. Μια από τις εκδηλώσεις του Ιδρύματος τέθηκε υπό την αιγίδα του Προέδρου του ΕΚ Αντόνιο Ταγιάνι. Θα ήθελα επίσης να ευχαριστήσω το ίδρυμα για την αγαστή συνεργασία που είχαμε στο πλαίσιο της διοργάνωσης του συνεδρίου «Κύπρος: Ένας Ευρωπαϊκός Πολιτισμός σε Κίνδυνο», συνέδριο που έγινε σε συνεργασία με την Βουλή των Αντιπροσώπων και πλαισιώθηκε από σχετική φωτογραφική έκθεση και ευελπιστούμε να ταξιδέψει σε όλη την Ευρώπη.
Αντί επιλόγου επιτρέψτε μου να παραθέσω τα λόγια του Προέδρου Ταγιάνι: «Η επίγνωση της ταυτότητάς μας αποτελεί το θεμέλιο μιας ισχυρής και ανοικτής Ευρώπης που δεν αποδέχεται απλά την ποικιλομορφία αλλά την θεωρεί ως ένα προσόν (…) Η κουλτούρα είναι το συνδετικό εκείνο στοιχείο που κρατά την Ευρώπη ενωμένη και πρέπει να αποτελεί το σημείο εκκίνησης στις προσπάθειές μας να δώσουμε νέα πνοή στην ένωση αυτή».
Με την ολοκλήρωση του «Ευρωπαϊκού Έτους Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2018», το Ίδρυμα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ και ο Κυπριακός Οργανισμός Τουρισμού παρουσιάζουν τη θεματική έκθεση «Παλαιολόγειες αντανακλάσεις στην τέχνη της Κύπρου (1261-1489)».
Η έκθεση προβάλλει την ακτινοβολία της Κωνσταντινούπολης και καταδεικνύει τον ηγεμονικό ρόλο της παλαιολόγειας τέχνης στο περιβάλλον της φραγκοκρατούμενης Κύπρου. Παρουσιάζεται η εξέλιξη της τεχνικής και της τεχνοτροπίας των εικόνων της Λατινοκρατίας από το 1261 έως το 1489, στο νέο πλαίσιο των ιστορικo-κοινωνικών και πολιτικo-θρησκευτικών συνθηκών που επικρατούσαν στο νησί τη συγκεκριμένη περίοδο.
Η εν λόγω έκθεση αποτελεί συνέχεια της αντίστοιχης, με τίτλο «Κυπριακώ τω τρόπω – Maniera Cypria» (19 Ιαν. 2017-28 Ιαν. 2018). Μέσα από την έρευνα του συγκεντρωθέντος υλικού, καθώς και των τοιχογραφημένων μνημείων, γίνεται σαφές πως, τόσο κατά τον 13ο αιώνα όσο και κατά τους δύο επόμενους, η τέχνη της Κύπρου, ενώ επαναλαμβάνει την τεχνοτροπία του 12ου αιώνα, ταυτόχρονα μεταλαμπαδεύει στο νησί την υψηλή τέχνη των Παλαιολόγων. Η νέα τεχνοτροπία, η «παλαιολόγειος Αναγέννηση», χαρακτηρίζεται από την προσπάθεια για απόδοση της ψυχολογικής διάθεσης και των όγκων των μορφών, το πλάσιμο των προσώπων με βαθμιαία εξασθενούμενους τόνους, τον αρμονικό συνδυασμό λαμπερών χρωμάτων και το μαλακό πλάσιμο των πτυχώσεων των ενδυμάτων.
Για τους σκοπούς της έκθεσης έχουν συγκεντρωθεί πέραν των 50 έργων θρησκευτικής τέχνης (εικόνες, τοιχογραφίες, χειρόγραφα και έργα μικροτεχνίας), στα οποία αποτυπώνεται η μεταφύτευση της νέας τεχνοτροπικής τάσης της Βασιλεύουσας στο νησί, ενώ παράλληλα καταγράφονται και επιρροές από τη Δύση. Τα έργα που εκτίθενται προέρχονται από τις συλλογές του Βυζαντινού Μουσείου του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, την Αρχιεπισκοπική περιφέρεια, την Ιερά Μητρόπολη Λεμεσού και την Ιερά Μονή Οσίου Νεοφύτου στην Τάλα της Πάφου.
Την έκθεση συνοδεύει δίγλωσσος (ελληνικά-αγγλικά) εικονογραφημένος κατάλογος, στον οποίο γράφουν οι βυζαντινολόγοι πανεπιστημιακοί και ερευνητές Michele Bacci, Δημήτριος Τριανταφυλλόπουλος, Χαράλαμπος Χοτζάκογλου, Ελισάβετ Γιώτα, Χρυσοβαλάντης Κυριάκου, Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου, Ανδρέας Γιακόβλεβιτς και Ιωάννης Ηλιάδης, ο οποίος επιμελήθηκε την έκθεση και τον κατάλογο. Στη μουσειολογική μελέτη της έκθεσης συνέβαλε ο αρχιτέκτονας Σπύρος Νάσαινας.
Ωράριο: Δευτέρα – Παρασκευή: 09:00-16:30 και Σάββατο: 09:00-13:00.
Διάρκεια: 29 Ιανουαρίου έως 30 Ιουλίου 2019.
Διεύθυνση: Βυζαντινό Μουσείο και Πινακοθήκη, Ίδρυμα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, Πλατεία Αρχιεπισκόπου Κυπριανού (δίπλα από την Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου και τον Καθεδρικό ναό Αγίου Ιωάννου Θεολόγου), Τ.Κ. 21269, 1505 Λευκωσία. Tηλ.: 22430008, Fax: 22430667.
Exhibition
“Palaeologan Reflections in the Art of Cyprus (1261-1489)”
Following the celebration of the “European Year of Cultural Heritage 2018” the Archbishop Makarios III Foundation and Cyprus Tourism Organization present the thematic exhibition “Palaeologan Reflections in the Art of Cyprus (1261-1489)”. The exhibition aims to highlight the impact of Constantinople laying emphasis on the leading role of the Palaeologan art in Latin-occupied Cyprus. It illustrates the evolution of the technique and style of the icons produced during the Latin Rule from 1261 to 1489 in the context of the new sociohistorical and politico-religious circumstances that prevailed on the island throughout that period.
The exhibition serves as a continuation of its forerunner “Κυπριακώ τω τρόπω – Maniera Cypria” (Jan. 19, 2017-Jan. 28, 2018). Through the research of the collected material and monuments with mural decoration it becomes manifest that during the 13th century, but also over the ensuing two centuries, the art of Cyprus, even though it reproduces the style of the 12th century, simultaneously imports into the island the high art of the Palaeologues. The new style, the so-called “Palaeologan Renaissance” is marked by the effort to depict the psychological disposition and the volume of the figures, the modelling of faces with gradual transition of tones, the harmonious combination of brilliant colours and the soft modelling of the garments’ drapery.
For the purposes of the exhibition more than 50 works of religious art (icons, wall paintings, manuscripts and artefacts of minor arts) have been put together that reflect the transplant of this new tendency in style of the Capital to the island, whereas at the same time influences from the West are also documented. The works on display come from the collections of the Byzantine Museum of the Archbishop Makarios III Foundation, the Archbishopric district, the Holy Bishopric of Limassol and the Holy Monastery of Saint Neophytos at Tala in Paphos.
The exhibition is accompanied by an illustrated bilingual (Greek – English) catalogue with contributions by the professors of byzantine studies and scholars Michele Bacci, Dimitrios Triantaphyllopoulos, Charalambos Chotzakoglou, Elizabeth Yota, Chrysovalantis Kyriacou, Christodoulos Chatizichristodoulou, Andreas Jakovljevic and Ioannis Eliades, who curated the exhibition and edited the catalogue. The museographical design of the exhibition was undertaken by the architect Spyros Nasainas.
Opening hours: Monday – Friday: 09:00-16:30 and Saturday: 09:00-13:00.
Duration: January 29 to July 30, 2019.
Address: Byzantine Museum and Art Gallery, Archbishop Makarios III Foundation, Archbishop Kyprianos Square (next to the Holy Archbishopric of Cyprus and the cathedral of Saint John the Theologian), 21269, 1505 Nicosia. Tel.: 22430008, Fax: 22430667.
