Η δύναμη της συγχώρησης
«Ουκ έδει και σε ελεήσαι τον σύνδουλόν σου;» Η αγάπη και η επιείκεια είναι εκδηλώσεις που απαιτούμε να επιδεικνύουν οι άλλοι απέναντί μας. Έχοντας μάλιστα υπόψη τη δυναμική που τις χαρακτηρίζει στη σφυρηλάτηση υγιών διαπροσωπικών σχέσεων. Ιδιαίτερα, όταν αυτές επιθυμούμε να είναι εμποτισμένες στο πνεύμα της Εκκλησίας. Ωστόσο, δεν είναι λίγες οι φορές που σε στιγμές ειλικρινούς αυτοκριτικής, θα μπορούσαμε να συλλάβουμε τον εαυτό μας με φοβερά ελλείμματα στη δική μας συμπεριφορά απέναντι στους άλλους. Αλλά και γενικότερα, η κοινωνία μας ευρύτερα, εμφανίζεται στις διάφορες δομές και μορφές της να είναι σκληρή και ανάλγητη, αποψιλωμένη από τα στοιχεία της αγάπης και της επιείκειας. Η παραβολή του χρεώστη δούλου που ξεδιπλώνει μπροστά μας το Ιερό Ευαγγέλιο, μπορεί ακριβώς να προσφερθεί σαν καθρέφτης για να ελέγξουμε όλοι τον εαυτό μας και να διαπιστώσουμε κατά πόσον αυτός μπορεί να λειτουργεί αυθεντικά στη βάση των μηνυμάτων και νοημάτων που φροντίζει να μας μεταγγίζει η μητέρα μας Εκκλησία.
Ο δρόμος της ευσπλαχνίας
Μέσα από το σκηνικό της παραβολής, βλέπουμε ότι ο δούλος ήταν διαχειριστής των υπαρχόντων του άρχοντα κυρίου του. Οι καταστάσεις το έφεραν με τέτοιο τρόπο ώστε να φθάσει στο σημείο να του οφείλει μεγάλα ποσά. Και ακριβώς είναι εδώ που θα μπορούσαμε να προσέξουμε ότι οι αλόγιστες σπατάλες και οι καταχρήσεις στη ζωή μας, που συνιστούν αγνωμοσύνη απέναντι στην αγάπη του Θεού, μας φέρνουν μπροστά σε φοβερά αδιέξοδα που λειτουργούν καταστροφικά. Έφθασε, λοιπόν, ο καιρός που ο κύριος ζήτησε να του αποδοθούν λογαριασμοί και ο δούλος βρέθηκε μπροστά σ΄ ένα τέτοιο αδιέξοδο. Βρέθηκε να είναι χρεώστης ενός μεγάλου ποσού, το ύψος του οποίου σε καμιά περίπτωση δεν του επέτρεπε ν΄ ανταποκριθεί στην οφειλή του και να απαλλαγεί από την τραγικότητά του. Η τραγική θέση του δούλου αποκαλύπτεται και από το ότι έπρεπε όλα τα χρέη να τακτοποιηθούν αυθημερόν. Σε αντίθετη περίπτωση, οι συνέπειες θα ήταν σοβαρές και έφθαναν μέχρι την πώληση του ιδίου, της οικογένειας και των υπαρχόντων του, σύμφωνα με το γράμμα και τον τύπο του νόμου. Ο δούλος, μή έχοντας άλλη επιλογή μπροστά του, τόλμησε να καταφύγει στα φιλάνθρωπα αισθήματα του κυρίου του. Έπεσε λοιπόν στα πόδια του, ζήτησε συγγνώμη και με δάκρυα στα μάτια τον παρακάλεσε να του δώσει πίστωση χρόνου μέχρι που να βρει τον τρόπο να εξοφλήσει το χρέος του. «Μακροθύμησον επ΄ εμοί και πάντα σοι αποδώσω». Οι παρακλήσεις του δούλου δεν έπεσαν στο κενό. Δονήθηκαν αμέσως οι λεπτές χορδές της φιλάνθρωπης καρδιάς του άρχοντα και απέδωσαν μια θαυμάσια «μελωδία» έμπρακτης αγάπης. Η ευσπλαχνία τον παρακίνησε να ελευθερώσει το δούλο «και το δάνειον αφήκεν αυτώ»! Στο πρόσωπο αυτού του ανθρώπου βρίσκει απήχηση η προτροπή που θ΄ απευθύνει αργότερα ο αββάς Δωρόθεος: «Και μεις ας αποκτήσουμε την αγάπη, ας αποκτήσουμε την ευσπλαχνία προς τον πλησίον, για να προφυλαχθούμε από τη δεινή κακολογία και από το να κατακρίνουμε ή να εξουθενώσουμε τον πλησίον μας».
Η κακοτοπιά της απανθρωπιάς
Το γεγονός μαθεύτηκε βέβαια πάρα πολύ γρήγορα και είχε προκαλέσει μεγάλη εντύπωση ανάμεσα στους ανθρώπους. Ο χρεώστης δούλος έτυχε τέτοιας μεγάλης ευεργεσίας, ώστε το λιγότερο που θα μπορούσε να κάνει ήταν να εκδηλώσει παρόμοια συμπεριφορά απέναντι στους συνανθρώπους του. Να φέρεται και εκείνος σε άλλους με ευγένεια, καλοσύνη και αγάπη. Όμως τα πράγματα εξελίχθηκαν εντελώς διαφορετικά. Ο ευεργετημένος δούλος, τον οποίο θα έπρεπε να συνέχει ανέκφραστη χαρά και απέραντη ευγνωμοσύνη προς το Θεό και τον κύριο του, καθ΄ οδόν προς το σπίτι του συνάντησε ένα άλλο δούλο που του χρωστούσε ένα μικρό χρηματικό ποσό. Εκατό δηνάρια, συγκεκριμένα. Τον σταμάτησε και με τον πιο απάνθρωπο τρόπο, απαιτούσε να του επιστρέψει αμέσως τα χρήματα που του χρωστούσε. Ο σύνδουλος δεν είχε χρήματα και τον παρακάλεσε να του δώσει μια μικρή προθεσμία. Ο ευεργετημένος, αλλά άσπλαχνος δούλος, δεν έδειχνε τέτοια διάθεση. Οργισμένος όπως ήταν, αντί να επιδείξει αισθήματα φιλανθρωπίας και ευσπλαχνίας, οδήγησε το σύνδουλό του στη φυλακή. Στην περίπτωση, ταιριάζει, βέβαια το λεχθέν από το Μ. Αθανάσιο ότι «όσον εάν μοχθήσει άνθρωπος και μή έχη αγάπην προς τον πλησίον, εις μάτην εκοπίασεν». Η συμπεριφορά του ευεργετημένου δούλου ήταν αχαρακτήριστη. Συμπεριφέρθηκε με αγνωμοσύνη προς τον ευεργέτη του και με απανθρωπιά προς τον σύνδουλο του. Επόμενο, λοιπόν, ήταν να προκαλέσει τον άρχοντα κύριο του για να ενεργήσει πλέον με δικαιοσύνη. Τον κάλεσε, τον έλεγξε με αυστηρότητα, ακύρωσε τη συγχωρητική και εύσπλαχνη απόφασή του και έδωσε εντολή να τον τιμωρήσουν παραδειγματικά. Το περιστατικό όμως είναι παραβολικό. Το χρησιμοποίησε ο Κύριος για να δώσει με κατανοητό τρόπο στους ακροατές Του κάποια μηνύματα. Αυτά συνοψίζονται και διασαφηνίζονται στην τελευταία φράση της σημερινής περικοπής του ιερού ευαγγελίου: «Ούτω και ο Πατήρ μου ο επουράνιος ποιήσει υμίν, εάν μή αφήτε έκαστος τω αδελφώ αυτού από των καρδιών υμών, τα παραπτώματα αυτών». Αγαπητοί, η παραβολή αυτή δείχνει τη συγχωρούσα αγάπη του Θεού, αλλά και τη δικαιοσύνη Του. Ο Θεός δείχνει συνεχώς και ποικιλοτρόπως την αγάπη Του απέναντί μας. Εξαρτάται από εμάς κατά πόσον δεν θα φανούμε αχάριστοι απέναντι σ΄ αυτήν, όπως έπραξε ο δούλος της περικοπής. Ας μήν τον μιμηθούμε λοιπόν και ας αφήσουμε να πλημμυρίσει την καρδιά μας η συγχωρούσα αγάπη που σώζει τον άνθρωπο και τον καταξιώνει ως εικόνα του Θεού. Το μεγαλείο της συγχωρητικότητας και της ευσπλαχνίας αναδεικνύουν τον άνθρωπο ως αυθεντική εικόνα του Θεού με ατίμητη αξία και με εμβέλεια ουράνια και αιώνια. Ας μην το αποποιηθούμε.
Ευαγγελικά αναγνώσματα: Ματθ. ιη΄ 23-35 και Α΄ Κορ. θ΄ 2-12
Χριστάκης Ευσταθίου, Θεολόγος
