Οι Κύπριοι εθελοντές του Β΄Παγκοσμίου πολέμου

Πρόκειται για το βιβλίο “Οι Κύπριοι εθελοντές του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου: Τα Μητρώα, οι Κατάλογοι και ο φόρος του αίματος, Λευκωσία 2012”, με εισαγωγή και επιμέλεια του ιστορικού Πέτρου Παπαπολυβίου. Το βιβλίο, έκτασης 883 σελίδων, εκδόθηκε από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού και την Επιτροπή Καταρτισμού και Τήρησης Μητρώου Κυπρίων Εθελοντών Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Το προλογίζουν ο Υπουργός Παιδείας και Πολιτισμού Γιώργος Δημοσθένους και ο πρόεδρος του Παγκυπρίου Συνδέσμου  Πολεμιστών  Β΄  Παγκοσμίου πολέμου,  Λοΐζος Δημητρίου.

Όπως γράφει στην Εισαγωγή του ο Πέτρος Παπαπολυβίου, η έκδοση του Μητρώου των Κυπρίων εθελοντών του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου αποτελούσε ένα παλαιό αίτημα των Κυπρίων βετεράνων, που έλαβαν μέρος στη μεγαλύτερη πολεμική αναμέτρηση στην ιστορία της ανθρωπότητας, αλλά και μια βιβλιογραφική ανάγκη για την κυπριακή ιστοριογραφία. Για τους πρώτους, αποτελούσε χρέος και οφειλή προς τις χιλιάδες συμπολεμιστές τους που έχουν αποβιώσει, αλλά και μια παρακαταθήκη για τις μέλλουσες γενιές με την υπόμνηση της κυπριακής συμβολής στον αγώνα εναντίον του χιτλεροφασισμού κατά τα έτη 1939-1945. Στην έκδοση συνέβαλε καθοριστικά ο εντοπισμός, μέσω της Υπάτης Αρμοστείας του Ηνωμένου Βασιλείου στην Κύπρο, του «Μητρώου του Κυπριακού Συντάγματος», τον Φεβρουάριο του 2004, που συνέπεσε με την ίδρυση και το διορισμό (2004) από το Υπουργικό Συμβούλιο και τον τότε πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας, Τάσο Παπαδόπουλο, της «Επιτροπής Καταρτισμού και Τήρησης Μητρώου Κυπρίων Εθελοντών Β΄ Παγκοσμίου πολέμου».

Στην Εισαγωγή του ο Π. Παπαπολυβίου παρουσιάζει και αναλύει τα αριθμητικά και στατιστικά δεδομένα για τη συμμετοχή των Κυπρίων στον βρετανικό και στους άλλους συμμαχικούς στρατούς και καταλήγει σε συμπεράσματα για το σύνολο των στρατευθέντων. Ακολουθεί η δημοσίευση των ονοματεπωνύμων των 16.624 Κυπρίων στρατιωτών, όπως καταγράφηκαν στα Μητρώα του «Κυπριακού Συντάγματος» και της «Κυπριακής Εθελοντικής Δυνάμεως». Στο Β Μέρος της έκδοσης δημοσιεύονται οι κατάλογοι: α. 117 Κυπρίων γυναικών που υπηρέτησαν στο βρετανικό στρατό, β. 85 Κυπρίων που υπηρέτησαν σε άλλες μονάδες του βρετανικού στρατού, εκτός Κύπρου, γ. 94 Ελλήνων Κυπρίων, αξιωματικών και οπλιτών του ελληνικού στρατού, δ. 329 Κυπρίων που κατατάχθηκαν στον αμερικανικό στρατό και ε. 136 Κυπρίων που υπηρέτησαν στον αυστραλιανό στρατό.

Στο Γ Μέρος καταγράφονται οι Κύπριοι στρατιώτες του βρετανικού στρατού που έπεσαν ή απεβίωσαν στην υπηρεσία τους, κατά χώρα και κοιμητήριο ταφής, και οι αντίστοιχοι επτά πεσόντες / αποβιώσαντες Κύπριοι εθελοντές του ελληνικού στρατού. Ο κατάλογος των πεσόντων υπογραμμμίζει εμφαντικά τη συμμετοχή της Κύπρου στον πόλεμο κατά του ναζιστικού τέρατος: Σύμφωνα με τα πορίσματα της έρευνας, οι πεσόντες – αποβιώσαντες στρατιώτες του «Κυπριακού Συντάγματος» και άλλων σωμάτων ή μονάδων του βρετανικού στρατού ήταν 374. Οι 309 ανήκαν στο «Κυπριακό Σύνταγμα», ενώ από τους στρατιώτες της «Κυπριακής Εθελοντικής Δύναμης» σκοτώθηκαν ή απεβίωσαν 32 άνδρες. Άλλοι 33 Κύπριοι στρατιώτες από τον κατάλογο των πεσόντων υπηρετούσαν σε διάφορες μονάδες του βρετανικού στρατού. Μια ήταν γυναίκα, η Θεοδώρα Ιωάννου, που  απεβίωσε στις 9 Σεπτεμβρίου 1943.

Σύμφωνα με τα νέα αυτά στοιχεία, τάφοι και κενοτάφια Κυπρίων στρατιωτών του βρετανικού στρατού, που έχασαν τη ζωή τους στη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου εντοπίζονται στην Κύπρο και σε 71 στρατιωτικά κοιμητήρια και μνημεία πολέμου 23 άλλων χωρών: Αίγυπτος, Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ελβετία, Ελλάδα, Ερυθραία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ινδία, Ισραήλ, Ιταλία, Κένυα, Κίνα, Λίβανος, Λιβύη, Ολλανδία, Πολωνία, Σερβία, Σιγκαπούρη, Σουδάν, Συρία, Τυνησία και Τσεχία. Η μεγαλύτερη διασπορά τάφων Κυπρίων πεσόντων υπάρχει στην Ιταλία, όπου εντοπίζονται «κυπριακοί» στρατιωτικοί τάφοι  του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου σε δεκαοκτώ διαφορετικά κοιμητήρια. Στα κοιμητήρια της Ελλάδας είναι θαμμένοι οι περισσότεροι Κύπριοι στρατιώτες, 100 συνολικά, ενώ 79 Κύπριοι εθελοντές είναι θαμμένοι σε δώδεκα στρατιωτικά κοιμητήρια της Αιγύπτου.

Οι Κύπριοι εθελοντές και εθελόντριες καταγράφονται στην έκδοση με τη σειρά της κατάταξής τους και τον στρατιωτικό τους αριθμό. Για κάθε στρατιώτη παρατίθεται ο στρατιωτικός του αριθμός, το ονοματεπώνυμο και το πατρώνυμο (όπου υπάρχει) και ο τόπος και η επαρχία καταγωγής. Για όσους συνελήφθηκαν αιχμάλωτοι (2059 συνολικά) αυτό δηλώνεται με την ένδειξη Α.Π. (αιχμάλωτος πολέμου), ενώ οι πεσόντες και οι αποβιώσαντες εν υπηρεσία δηλώνονται με το σύμβολο †, την ημερομηνία θανάτου και το στρατιωτικό κοιμητήριο που υπάρχει ο τάφος ή το κενοτάφιο του στρατιώτη. Ο πρώτος εθελοντής του μητρώου του «Κυπριακού Συντάγματος» είναι ο Nevzat Halil, από τη Λευκωσία, με στρατιωτικό αριθμό CY 1, και ημερομηνία κατάταξης τις 2 Οκτωβρίου 1939. Στους καταλόγους περιλαμβάνονται όσοι στρατιώτες κατατάχθηκαν μέχρι και τις 15 Αυγούστου 1945.

Σημαντικό τμήμα της έκδοσης καταλαμβάνουν τα δύο Ευρετήρια για τους εθελοντές του «Κυπριακού Συντάγματος» και της «Κυπριακής Εθελοντικής Δυνάμεως»: Το πρώτο είναι αλφαβητικό και το δεύτερο, κατά πόλη και χωριό καταγωγής των στρατιωτών. Σύμφωνα με την έρευνα, υψηλή συμμετοχή στο «Κυπριακό Σύνταγμα» παρατηρήθηκε από άνδρες που γεννήθηκαν στην επαρχία Πάφου (ποσοστό 20.3%) και στην επαρχία Κερύνειας (ποσοστό 9.7%). Από τη συμμετοχή των κυπριακών χωριών και κωμοπόλεων τη μεγαλύτερη, αριθμητικά, εκπροσώπηση είχαν η Μόρφου (146 στρατιώτες), η Λάπηθος (137), το Ριζοκάρπασο (113), ο Καραβάς (103), η   Πέγεια (95), η Λεύκα (82), κ.ο.κ. Αντίθετα, προκαλεί έκπληξη η μικρή συμμετοχή της Λύσης που έστειλε στο «Κυπριακό Σύνταγμα» μόλις 9 άνδρες.

Ορισμένες από τις φωτογραφίες που συμπληρώνουν την έκδοση δημοσιεύονται για πρώτη φορά. Το εξώφυλλο κοσμεί ένα άγνωστο σχέδιο του Κύπριου ζωγράφου και χαράκτη Τηλέμαχου Κάνθου υπέρ της κατάταξης στις «κυπριακές δυνάμεις» την εποχή του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, από το Αρχείο της οικογένειας Κάνθου.

Η έκδοση είναι αποτέλεσμα μιας πολύχρονης έρευνας και συμπληρώνει τα βιβλία του Π. Παπαπολυβίου για τον κυπριακό εθελοντισμό. Στην έρευνα και την καταγραφή των εθελοντών συμμετείχαν και οι υποψήφιοι διδάκτορες του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου Χρίστος Κ. Κυριακίδης και Κωνσταντίνα Π. Κωνσταντίνου στα πλαίσια προγράμματος που επιχορηγήθηκε από το Ίδρυμα Προώθησης Έρευνας και το Πανεπιστήμιο Κύπρου (Φεβρουάριος 2006 – Απρίλιος 2007).

Το βιβλίο διατίθεται σε ιδιαίτερα προσιτή τιμή (20 ευρώ). Όλα τα έσοδα από τη διάθεσή του θα δοθούν στο Ταμείο της Επιτροπής Καταρτισμού και Τήρησης Μητρώου Κυπρίων Εθελοντών Β΄ Παγκοσμίου πολέμου.

Κεντρική διάθεση: Παγκύπριος Σύνδεσμος Βετεράνων Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, Λευκωσία, τηλέφωνο: 22-669269

Πρώτη Δημοσίευση στον Ιστοσελίδα: 22/10/2020