Χαιρετισμός Μακαριωτάτου στο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο με θέμα: «Πόλεμος και Ειρήνη κατά τον Απόστολο Παύλο»
ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ
ΤΗΣ Α. Μ. ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΠΡΟΥ
κ. κ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ Β΄
ΣΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΜΕ ΘΕΜΑ:
«ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΑΠΟΣΤΟΛΟ ΠΑΥΛΟ»,
ΤΟ ΟΠΟΙΟ ΔΙΟΡΓΑΝΩΝΕΤΑΙ
ΣΤΑ ΠΛΑΙΣΙΑ ΤΩΝ ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ
ΤΩΝ ΚΓ΄ ΠΑΥΛΕΙΩΝ
ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΒΕΡΟΙΑΣ
«Εἰρήνην τὴν ἐμὴν δίδωμι ὑμῖν».
Σεβασμιώτατε Μητροπολίτα Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κύριε Παντελεήμονα,
Ανταποκρινόμενοι στην πρόσκλησή σας να συμμετάσχουμε δια αντιπροσώπου της καθ’ ημάς Παλαιφάτου Αποστολικής Εκκλησίας της Κύπρου, στους ετήσιους εορτασμούς προς τιμήν του Αποστόλου Παύλου, εκφράζουμε τον εγκάρδιο αδελφικό έπαινο προς εσάς και τους εκλεκτούς συνεργάτες σας, καθώς επίσης και στην Οργανωτική και Επιστημονική Επιτροπή του παρόντος Συνεδρίου για το άκρως επίκαιρο θέμα που επιλέξατε για τα εφετινά ΚΓ΄ Παύλεια: «Πόλεμος και Ειρήνη κατά τον Απόστολο Παύλο».
Οι τιμητικές αυτές εκδηλώσεις προς τον Απόστολο Παύλο μάς φέρνουν πιο κοντά, αφού ως γνωστόν ξεκίνησε την ιεραποστολική του πορεία μαζί με τον Απόστολο Βαρνάβα και τον Ευαγγελιστή Μάρκο το 45 μ.Χ. από τα παράλια της Σαλαμίνος και διήλθαν όλη την Κύπρο μέχρι την Πάφο. Εκεί, σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή Λουκά, ο Απόστολος των Εθνών αναφέρεται για πρώτη φορά με το όνομα Παύλος αντί το εβραϊκό Σαύλος. Επίσης, με τον εκχριστιανισμό του πρώτου Ρωμαίου διοικητού της Κύπρου «ἀνδρὶ συνετῷ», του Ανθύπατου Σέργιου Παύλου, ανοίγεται κυριολεκτικά η πύλη του Χριστιανισμού προς την Ευρώπη και της Ευρώπης προς την Ανατολή.
Σας συγχαίρουμε εγκάρδια για το πολύπλευρο θεάρεστο έργο που επιτελείτε προς δόξαν Θεού και επ’ αγαθώ του λογικού ποιμνίου που Εκείνος σας εμπιστεύθηκε στην Ιερά Μητρόπολη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας.
Ακολούθως, επιθυμώ να καταθέσω κάποιες σκέψεις, οι οποίες είμαι βέβαιος ότι μέσα στο πλαίσιο των εισηγήσεων του Συνεδρίου θα επισημανθούν και, κατά τη διάρκεια των γόνιμων συζητήσεων, θα επεκταθούν εκτενέστερα σε βάθος και πλάτος.
Αναμφίβολα, για τη ζωή της Εκκλησίας ο πόλεμος και η ειρήνη δεν είναι έννοιες φιλοσοφικές, ούτε κοινωνικές, ούτε πολιτικές οι οποίες χρήζουν μελέτης και επιστημονικής ανάλυσης. Είναι έννοιες πρωτίστως με πνευματικό περιεχόμενο, που αφορούν την ψυχή του κάθε ανθρώπου και ως τέτοιες πρέπει να αντιμετωπίζονται και στη συνέχεια να βιώνονται.
Παρά ταύτα και ο πόλεμος και η ειρήνη είναι παράλληλα και καταστάσεις της καθημερινής μας ζωής, οι οποίες μας επηρεάζουν, και μάλιστα στον μέγιστο δυνατό βαθμό. Ο πόλεμος, ως αρνητική και καταστροφική κατάσταση, κρατά τον άνθρωπο της νήψης και της πνευματικής εγρήγορσης σε διαρκή ετοιμότητα. Η ειρήνη, ως ζητούμενο, είναι δώρο του Θεού και βρίσκεται εντός μας ως χάρισμα του Αγίου Πνεύματος.
Να σημειωθεί ότι τα πολυποίκιλα και αλληλοσυγκρουόμενα ρεύματα των ιδεών και συμφερόντων, οι περιφερειακοί πόλεμοι που ξεσπούν ανά την υφήλιο, οι θανατηφόρες μεταδοτικές ασθένειες που εμφανίζονται διεθνώς, η λερναία ύδρα των εξαρτησιογόνων ουσιών και τέλος η τοπική και διεθνής οικονομική ύφεση αναστατώνουν εσωτερικά τον άνθρωπο και καθιστούν την ειρήνη ως το πρώτο και μεγαλύτερο αίτημά του.
Κατά την αρχαιότητα οι Έλληνες συγγραφείς προσπάθησαν ποικιλότροπα να εξυμνήσουν τη μεγάλη αξία και σημασία της ειρήνης. Ο διαπρεπής ομηριστής Ιωάννης Κακριδής υποστηρίζει ότι ο μεγαλοφυής Όμηρος, μέσα από τα Έπη του, δεν επιδιώκει να εξυμνήσει τα «κλέα» των ανδρών, αλλά πρωτίστως, μέσα από τη φρίκη τού πολέμου, το μεγάλο αγαθό της ειρήνης.
Μετά τον Όμηρο και άλλοι αρχαίοι συγγραφείς προσπάθησαν να εμφυσήσουν την έννοια της ειρήνης στις ψυχές των συνανθρώπων τους. Ο ιστορικός Πολύβιος μάς παρουσιάζει τον Δία να μιλά με μεγάλη δυσαρέσκεια για τον Θεό τού πολέμου, τον Άρη και να επαινεί την Ειρήνη.
Την αξία τής ειρήνης, ως απαραίτητης προϋπόθεσης, για τη δημιουργία αξιόλογου πολιτισμού, την διείδαν αργότερα και οι Ρωμαίοι. Γι’ αυτό, όταν κατάφεραν και έγιναν κοσμοκράτορες, φρόντισαν και επέβαλαν δια της ισχύος των όπλων τη λεγομένη «Pax Romanα». Έτσι, κατά την περίοδο εκείνη δημιούργησαν τον Ελληνορωμαϊκό πολιτισμό. Οι λαοί, όμως, ζούσαν κάτω από την οδύνη και τον φόβο της ρωμαϊκής λόγχης.
Όμως, ούτε οι αρχαίοι Έλληνες, όσο μεγαλοφυείς και αν ήταν, ούτε οι Ρωμαίοι μπόρεσαν να συλλάβουν σωστά και σε βάθος το μεγάλο νόημα και αίτημα της ειρήνης. Και οι δυο τους το είδαν ως μια ανάγκη που πρέπει να ρυθμιστεί με συμφωνίες και νόμους ή ακόμη χειρότερα, να το επιβάλουν μέσω του πολέμου και των όπλων! Τί τραγική ειρωνεία!
Το βαθύτερο και ουσιαστικότερο μήνυμα για την Ειρήνη επρόκειτο να το φέρει στον κόσμο ο Υιός και Λόγος του Θεού, ο Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός. Ήδη από την πρώτη νύκτα της Θείας Ενανθρώπησης, ακούστηκαν τα μελίρρυτα και ελπιδοφόρα λόγια «Δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ καὶ ἐπὶ γῆς εἰρήνη ἐν ἀνθρώποις εὐδοκία». Ο Θεός, μέσω τού Υιού Του, του Δευτέρου Προσώπου της Αγίας Τριάδος, όταν ήλθε το πλήρωμα τού χρόνου, αποκαλύφθηκε, για να λυτρώσει τον άνθρωπο από τα δεσμά της αμαρτίας, του πόνου, των θλίψεων και να του προσφέρει την αληθινή ειρήνη, ως καρπό του Αγίου Πνεύματος.
Γι’ αυτό και ο Ιησούς Χριστός θα κάμει μία ουσιαστική τομή στο θέμα αυτό. Θα διδάξει ότι ο άνθρωπος, για να επιτύχει την αληθινή ειρήνη, επιβάλλεται πρωτίστως να ειρηνεύσει ο ίδιος με τον εαυτό του. Να αγωνιστεί για να επιτύχει την προσωπική, την εσωτερική του ειρήνη. Την ψυχική του ειρήνη! Ας ακούσουμε τον ίδιο τον Κύριο τι λέγει προς τους μαθητές του, λίγο πριν από τη σταυρική Του θυσία:
«Εἰρήνην ἀφίημι ὑμῖν, εἰρήνην τὴν ἐμὴν δίδωμι ὑμῖν. Οὐ καθὼς ὁ κόσμος δίδωσιν, ἐγὼ δίδωμι ὑμῖν. Μὴ ταρασσέσθω ὑμῶν ἡ καρδία μηδὲ δειλιάτω».
Ασφαλέστατα, ο διαπρύσιος ερμηνευτής του θείου λόγου, «στόμα Χριστοῦ Παῦλος» σ’ όλες τις Επιστολές προς τις κατά τόπους Εκκλησίες ερμηνεύει τις έννοιες του πολέμου και της ειρήνης με το ίδιο ακριβώς πνεύμα.
Ο πόλεμος που υφίστανται οι πιστοί είναι πόλεμος που προέρχεται από τον «ἀλάστορα διάβολον» και η ειρήνη την οποία βιώνουν οι άνθρωποι είναι ο καρπός της ενώσεώς τους μετά του Ιησού Χριστού εν Αγίω Πνεύματι.
Για τον λόγο αυτό ο Απόστολος Παύλος καλεί τους χριστιανούς «ἐνδύσασθε τὴν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ πρὸς τὸ δύνασθαι στῆναι πρὸς τὰς μεθοδείας τοῦ διαβόλου». Και συνεχίζει «ὅτι οὐκ ἔστιν ἡμῖν ἡ πάλη πρὸς αἷμα καὶ σάρκα, ἀλλὰ πρὸς τὰς ἀρχάς, πρὸς τὰς ἐξουσίας, πρὸς τοὺς κοσμοκράτορας τοῦ σκότους τοῦ αἰῶνος τούτου, πρὸς τὰ πνευματικὰ τῆς πονηρίας ἐν τοῖς ἐπουρανίοις. διὰ τοῦτο ἀναλάβετε τὴν πανοπλίαν τοῦ Θεοῦ, ἵνα δυνηθῆτε ἀντιστῆναι ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ πονηρᾷ καὶ ἅπαντα κατεργασάμενοι στῆναι.»
Ο μελετητής του Αποστόλου των Εθνών θα διαπιστώσει πολύ εύκολα ότι το θέμα της ειρήνης, ως εσωτερικής πνευματικής κατάστασης, κατέχει πολύ μεγάλο μέρος στις Επιστολές του. Συνήθως, αρχίζει ευχόμενος ειρήνη στους πιστούς. Στην Προς Ρωμαίους Επιστολή: «πᾶσι τοῖς οὖσιν ἐν Ρώμῃ ἀγαπητοῖς Θεοῦ, κλητοῖς ἁγίοις· χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ πατρὸς ἡμῶν καὶ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ». Το ίδιο πράττει και στην Α΄ Επιστολή προς τους Κορινθίους «χάρις ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ πατρός ἡμῶν καὶ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ». Η ίδια, ακριβώς, ευχή επαναλαμβάνεται και στις Επιστολές προς Γαλάτας, Εφεσίους, Φιλιππησίους, Κολασσαείς και Θεσσαλονικείς. Και συνεχίζει με την ίδια ευχή και στις ποιμαντικές Επιστολές, όπως προς Τιμόθεο: «Τιμοθέῳ γνησίῳ τέκνῳ ἐν πίστει∙ χάρις, ἔλεος, εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ Πατρὸς ἡμῶν καὶ Χριστοῦ Ἰησοῦ τοῦ Κυρίου ἡμῶν», η οποία επαναλαμβάνεται και στις Επιστολές προς τον Τίτο και προς τον Φιλήμονα.
Η ειρήνη, βέβαια, κατά τον Παύλο δεν είναι απλώς μία συνηθισμένη ευχή. Είναι ο ίδιος ο Χριστός. «…αὐτὸς γάρ ἐστιν ἡ εἰρήνη ἡμῶν».
Αλλά και στις φουρτούνες της ζωής, ο αληθινός Χριστιανός, που βιώνει τα ουράνια μηνύματα του Ειρηνοποιού της ζωής, διακρίνεται για την εσωτερική του ειρήνη. Αυτή τη δημιουργική ειρήνη ζουν οι αδελφοί σας Κύπριοι Ορθόδοξοι Χριστιανοί, παρά την καταπάτηση κάθε πανανθρώπινου δικαιώματος στα βόρεια εδάφη της νήσου μας, για 43 έτη λόγω της τουρκικής εισβολής και της συνεχιζόμενης κατοχής και την καταστροφή κάθε ίχνους πολιτισμού και τον βίαιο εκτοπισμό ενός μεγάλου μέρους του λαού μας. Αυτή την ειρήνη, μέσα από τα χαλάσματα, ζουν και οι ομόδοξοι αδελφοί μας στη Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα στη Συρία, τους οποίους επισκεφθήκαμε προσωπικά με αδελφική αγάπη και αλληλεγγύη τον περασμένο Ιούλιο (22-26/7/2016). Επιβεβαιώνει ο Αποστόλος Παύλος στην Επιστολή προς Ρωμαίους. «Δικαιωθέντες οὖν ἐκ πίστεως εἰρήνην ἔχομεν πρὸς τὸν Θεὸν διὰ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ».
Την ίδια θέση εκφράζει και στην Επιστολή του προς τους Φιλιππησίους. Πιστεύει απόλυτα ο Απόστολος των Εθνών ότι η ειρήνη είναι ο καρπός της ενώσεώς μας με τον Ιησού Χριστό. Γράφει συγκεκριμένα: «μηδὲν μεριμνᾶτε, ἀλλ’ ἐν παντὶ τῇ προσευχῇ καὶ τῇ δεήσει μετὰ εὐχαριστίας τὰ αἰτήματα ὑμῶν γνωριζέσθω πρὸς τὸν Θεόν. καὶ ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν φρουρήσει τὰς καρδίας ὑμῶν καὶ τὰ νοήματα ὑμῶν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ».
Το μέγα αυτό μήνυμα της Ειρήνης όπως το παραλάβαμε από τον Χριστό εντός της Εκκλησίας, δεν είναι ιδεατός και ακατόρθωτος πόθος. Αυτή την Ειρήνη βιώνει και ο Παύλος ακόμη και ως δέσμιος και γνωρίζοντας τη συνωμοσία εναντίον της ζωής του. Στην Κύπρο έχουμε την ύψιστη τιμή να βιώνουμε τέτοια παραδείγματα εσωτερικής ειρήνης και γαλήνης στα πρόσωπα των εννέα απαγχονισθέντων ηρώων μας του απελευθερωτικού αγώνα του 1955-59. Το πνεύμα αυτό το βρίσκουμε διάχυτο μέσα στις περίφημες επιστολές τους προς τους οικείους τους, στις οποίες αναφέρουν ότι περιμένουν τον θάνατο «σαν άγια ώρα Ελευθερίας», ως ορμή προς ζωή για κάτι ανώτερο.
Αναφέρω δύο μόνο παραδείγματα. Αυτό του Στέλιου Μαυρομμάτη, που απαγχονίστηκε σε ηλικία 23 ετών, και του Μιχαήλ Κουτσόφτα που απαγχονίστηκε σε ηλικία μόνο 20 ετών.
Γράφει ο Στέλιος Μαυρομμάτης, παραμονές της εκτελέσεώς του.
«… Τώρα που σας γράφω, ευρίσκομαι μέσα στο σκοτεινό κελλί τής φυλακής μου, περιμένοντας με θάρρος και υπομονή τον δήμιο να έλθει να με οδηγήσει στον τόπο τής εκτελέσεώς μου. Αισθάνομαι τον εαυτό μου ισχυρό και γαλήνιο, γιατί έχω μέσα μου τον Χριστό και είμαι βέβαιος ότι θα με βοηθήσει μέχρι τέλους… Θέλω να ξέρετε πως ο υιός σας και αδελφός σας πέθανε με το χαμόγελο στα χείλη, γιατί κράτησε μέχρι τέλους τον ιερόν όρκο που έδωσε να θυσιαστεί χάριν τής ελευθερίας τής Κύπρου….».
Στο ίδιο ακριβώς πνεύμα κινείται και ο Μιχαήλ Κουτσόφτας.
«Σεβαστή μου Μητέρα, αγαπητά μου αδέλφια, χαίρετε,
Από το κελλί τού θανάτου σας στέλλω τον τελευταίο μου ασπασμό. Γλυκειά μου μητέρα, έχετε θάρρος και πίστη. Μονάχα η πίστη στον Θεό και στην Υπεραγία Θεοτόκο φτάνει για όλα… Απ’ τη στιγμή που άκουσα την ώρα τής εκτελέσεώς μας, νοιώθω την ψυχή μου να είναι γεμάτη από μια αληθινή χαρά… Δεν λυπούμαι γιατί θα εκτελεστώ εν ονόματι της Ελευθερίας… Είμαι ευτυχισμένος και περήφανος γιατί ο Θεός με αξίωσε να μαρτυρήσω για ένα μεγάλο ιδανικό!…».
Το μόνο σχόλιο που έχω να κάνω είναι να αναφωνήσω μαζί με τον πρώτον μετά τον Έναν, τον Απόστολο Παύλο «Ποῦ σου, θάνατε, τὸ κέντρο; Ποῦ σου, ᾅδη, τὸ νῖκος;» Και η απάντηση: «Κατεπόθη ὁ θάνατος εἰς νῖκος».
Επομένως, αν όλοι ενωτισθούμε το ουράνιο μήνυμα της ειρήνης, όπως μάς το παρέδωσε ο Κύριος, ως αιώνιο δώρο, και όπως το βίωσε και μας το ερμήνευσε ο θείος Παύλος, τότε ασφαλώς θα ισχύσει η πολυπόθητη προφητική ρήση του Ησαΐου: «… καὶ κρινεῖ ἀνὰ μέσον τῶν ἐθνῶν καὶ ἐλέγξει λαὸν πολύν, καὶ συγκόψουσιν τὰς μαχαίρας αὐτῶν εἰς ἄροτρα καὶ τάς ζιβύνας αὐτῶν εἰς δρέπανα, καὶ οὐ λήψεται ἔτι ἔθνος ἐπ’ ἔθνος μάχαιραν καὶ οὐ μὴ μάθωσιν ἔτι πολεμεῖν».
Τότε ευτυχείς οι άνθρωποι θα «πορευθῶσιν τῷ φωτί Κυρίου». Και θα ισχύσει η παύλεια ρήση «…ὡς ὡραῖοι οἱ πόδες τῶν εὐαγγελιζομένων τὴν Εἰρήνην τῶν εὐαγγελιζομένων τὰ ἀγαθά!». Τότε και μόνο θα μεταβάλουμε τον επίγειο κόσμο μας σε μια προτύπωση της ουράνιας βασιλείας, όπου θα επικρατεί «Δικαιοσύνη καὶ Εἰρήνη καὶ Χαρὰ ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ».
Σεβασμιώτατε εν Χριστώ αδελφέ άγιε Βεροίας, και πάλι σας συγχαίρω εσάς και τους εισηγητές του παρόντος Συνεδρίου και εύχομαι σε όλους τους συμμετέχοντες καλές επιτυχίες και καρποφόρα αποτελέσματα.
Μετ’ εγκαρδίων ευχών
† ὁ Κύπρου Χρυσόστομος
Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου,
26 Ιουνίου 2017.
Διαβάστε επίσης:
ΚΓ΄Παύλεια: Πολυαρχιερατικό Συλλείτουργο στην Αλεξάνδρεια.
