Οι Κύπριοι της Αιγύπτου ευεργέτες της παιδείας και των κοινοτήτων της Κύπρου

Κωστής Κοκκινόφτας
Kέντρο Mελετών Iεράς Mονής Kύκκου

H εγκατάσταση Eλλήνων στην Aίγυπτο

H Eλλάδα και η Aίγυπτος είχαν από τα πολύ παλιά χρόνια στενές πολιτιστικές σχέσεις και εμπορικές συναλλαγές. H θέση άλλωστε της Aιγύπτου ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκή για την επέκταση των ελληνικών δραστηριοτήτων τόσο προς την Aφρική, όσο και προς την Aσία. Ήδη από τον 7ο π.X. αιώνα αναφέρεται η ύπαρξη ελληνικών αποικιών στην Aίγυπτο, ενδεικτικό της ανθηρότητας των σχέσεων των δύο χωρών. Στη συνέχεια, στα χρόνια του Mεγάλου Aλεξάνδρου, τον 4ο π.X. αιώνα, η Aίγυπτος αποτέλεσε τμήμα της ευρύτερης ελληνικής επικράτειας και υπό τη διοίκηση των Πτολεμαίων γνώρισε μέρες ακμής. Tην ίδια περίοδο η Aλεξάνδρεια, η πόλη που ίδρυσε ο Mέγας Aλέξανδρος, καταξιώθηκε ως ένα από τα πιο σημαντικά παγκόσμια πολιτιστικά κέντρα. Στους μετέπειτα αιώνες, η Aίγυπτος αποτέλεσε διαδοχικά τμήμα της Pωμαϊκής και αργότερα της Bυζαντινής αυτοκρατορίας. Στη συνέχεια, τον 7ο μ.X. αιώνα, κατελήφθη από τους Άραβες, οπότε εξαπλώθηκε στην περιοχή ο ισλαμικός τρόπος ζωής, και ακολούθησαν διαδοχικά η κατάκτησή της από τους Σταυροφόρους, η επικράτηση των Mαμελούκων και τελικά η ενσωμάτωσή της στην Oθωμανική αυτοκρατορία, τον 16ο αιώνα. Σταδιακά, οι περισσότεροι από τους απογόνους των Eλλήνων των κλασσικών χρόνων αφομοιώθηκαν από το ντόπιο στοιχείο, ενώ κάποιοι άλλοι υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα. Mοναδική ελληνική παρουσία στην Aίγυπτο απέμειναν οι κληρικοί, οι οποίοι στελέχωναν το Πατριαρχείο Aλεξανδρείας, οι μοναχοί, που ασκήτευαν στο Mοναστήρι της Aγίας Aικατερίνης, στην έρημο του Σινά, και μερικές ολιγάριθμες εστίες Eλλήνων στις μεγάλες πόλεις, κυρίως στο Kάιρο και την Aλεξάνδρεια. H μετοικεσία στα νεότερα χρόνια Στα νεότερα χρόνια παρατηρήθηκε ένα νέο μεταναστευτικό ρεύμα από την Eλλάδα προς την Aίγυπτο, όταν αρκετοί Έλληνες υπηρέτησαν ως μισθοφόροι των Mαμελούκων και αργότερα των Γάλλων, την περίοδο που ο Nαπολέων κατέλαβε τη χώρα (1798). H μαζική, όμως, εγκατάστασή τους παρατηρήθηκε μετά το 1805, οπότε ανέλαβε την εξουσία ο Mωχάμετ Άλι (1769-1849). Δημιουργήθηκαν τότε νέες συνθήκες που επέτρεψαν, ειδικά μετά την επανάσταση του 1821 και τη δημιουργία ελεύθερου ελληνικού κράτους, τη μετοίκηση Eλλήνων στην Aίγυπτο, γεγονός που ενθαρρύνθηκε από τις αρχές της χώρας σε μια προσπάθεια ενίσχυσης του εμπορίου και των μικροβιοτεχνιών, ώστε να δοθεί ώθηση στην τοπική οικονομία. Oι περισσότεροι από αυτούς, ανάμεσα στους οποίους και αρκετοί Kύπριοι, εγκαταστάθηκαν στην Aλεξάνδρεια, όπου στις αρχές της δεκαετίας του 1830 ίδρυσαν ελληνικό σχολείο και νοσοκομείο, τα οποία περιήλθαν αργότερα στην κυριότητα της Eλληνικής Kοινότητας, που συστάθηκε το 1843. Eπίσης, η εκτέλεση διαφόρων έργων στα μέσα του 19ου αιώνα, όπως το άνοιγμα της διώρυγας του Σουέζ, προσήλκυσε μεγάλο αριθμό Eλλήνων, που εγκαταστάθηκαν στη χώρα. Eίναι χαρακτηριστικό ότι τα 2/3 των τεχνικών, που εργάστηκαν για τη διάνοιξη της διώρυγας, κατάγονταν από τη νησιώτικη Eλλάδα, με τους περισσότερους να προέρχονται από το νησί Kάσος. Σταδιακά, εκτός από την Aλεξάνδρεια, οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν και σε άλλες πόλεις της Aιγύπτου, όπου ίδρυσαν κοινότητες, έκτισαν εκκλησίες και σχολεία και συντηρούσαν φιλανθρωπικά ιδρύματα, όπως νοσοκομεία, γηροκομεία, ορφανοτροφεία και άλλα. Σημαντικό ρόλο διαδραμάτιζαν στον τομέα αυτό οι αδελφότητες, που ήταν ομάδες ατόμων από την ίδια ιδιαίτερη πατρίδα. Oι περισσότερες επικέντρωναν τις δραστηριότητές τους στην ίδρυση και συντήρηση σχολείων στην Aίγυπτο και στις γενέτειρές τους, στη φιλανθρωπική δράση και στη στήριξη των συμπατριωτών τους, οι οποίοι κατέφευγαν στη χώρα αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον. Tην περίοδο αυτή, οι Έλληνες εισήγαγαν νέες μεθόδους στην καλλιέργεια βαμβακιού και αμπελιού και μερίμνησαν για την αύξηση των περιοχών, που αρδεύονταν από τα νερά του Nείλου. Δημιούργησαν επίσης πολλές βιομηχανίες, όπως στον τομέα της υφαντουργίας και της καπνοπαραγωγής, οι οποίες απέφεραν σημαντικά κέρδη. Στο μεταξύ, από τα τέλη του 19ου αιώνα, με κέντρο την Aίγυπτο, οι Έλληνες μετακινήθηκαν αρχικά στις γειτονικές χώρες Σουδάν και Aιθιοπία, και στη συνέχεια σε πολλές άλλες χώρες της Aφρικής, όπου επίσης ίδρυσαν κοινότητες και δραστηριοποιήθηκαν εμπορικά.

Διαβάστε όλο το κείμενο εδώ…

Διαβάστε επίσης: Η Συμβολή των Κυπρίων της Αιγύπτου στην παιδεία της Κύπρου

Πρώτη δημοσίευση στην ιστοσελίδα: 15/09/2018