Μάρκος Δράκος, η Σημαία του Αγώνα της ΕΟΚΑ

Στο χωριό της, την Βατυλή, ήταν η Δέσποινα Δράκου, το γένος Χ’’ Μάρκου, όταν την έπιασαν οι πόνοι της γέννας. Βρισκόταν στο τέλος του 9ου μήνα της πρώτης εγκυμοσύνης της κι όμως οι πόνοι και η αγωνία συνεχίζονταν για δυο μέρες χωρίς αποτέλεσμα. Τότε η μαμμή του χωριού διέγνωσε πως ο τοκετός θα ήταν δύσκολος και έκρινε πως έπρεπε να μεταφερθεί στη Λευκωσία.

Εξαντλημένη και ταλαιπωρημένη έφτασε στο Γενικό Νοσοκομείο Λευκωσίας, όμως άντεξε τη δοκιμασία και στις 3 το πρωϊ της 24ης Σεπτεμβρίου 1932 έφερε στον κόσμο ένα πανέμορφο αγόρι. Έτσι γεννήθηκε ο Μάρκος Δράκος.

Δύσκολοι καιροί τότε και ο πατέρας Κυριάκος Δράκος, που καταγόταν από τον Καλοπαναγιώτη, αγωνιζόταν να τα βγάλει πέρα και να ζήσει την οικογένεια του. Στο μεταξύ είχε αποκτήσει άλλες δυο κόρες, τη Μεγαλήνη και τη Μαρία.

Αρχικά δούλευε στην ηλεκτρική εταιρεία της Λευκωσίας και μετά σε διάφορες δουλειές στο χωριό του, τον Καλοπαναγιώτη. Το 1939 ο Τούρκος Δήμαρχος της Λεύκας, που καταγόταν από τη Βατυλή με τον οποίο είχαν πολύ καλές σχέσεις, τον διόρισε στην ηλεκτρική εταιρεία της Λεύκας και έτσι η οικογένεια μετακόμισε εκεί.

Η σύνδεση του Μάρκου Δράκου με το χωριό της μητέρας του φαίνεται και από το γεγονός ότι παρόλο ότι ζούσε στη Λεύκα, εντούτοις την τρίτη τάξη του Δημοτικού την έκαμε στη Βατυλή.

Όσο κι αν ακούεται παράδοξο την πρώτη μέρα που θα πήγαινε Δημοτικό Σχολείο αρνήθηκε να πάει. Πήγε την δεύτερη μέρα και από εκεί και πέρα έγινε ο καλύτερος μαθητής της τάξης του. Και δεν ήταν μόνο επιμελής, αλλά βοηθούσε και τους άλλους συμμαθητές του.

Μια χαρακτηριστική περίπτωση ήταν μια μέρα που τον τσάκωσε ο δάσκαλος να διορθώνει τα λάθη που είχαν τα τετράδια των συμμαθητών του. Τον κτύπησε αλύπητα και ο Μάρκος όχι μόνο δεν αντέδρασε αλλά ζήτησε από τη μητέρα του να μην πάει την επόμενη στο σχολείο για να διαμαρτυρηθεί.

Όταν τελείωσε το Δημοτικό μέ άριστα ο πατέρας του, παρά τις οικονομικές δυσχέρειες, μάζεψε όλες τις οικονομίες του και τον έστειλε στην Εμπορική Σχολή Σαμουήλ στη Λευκωσία.

Ήταν πολύ αγαπητός μεταξύ των συμμαθητών του, τους οποίους βοηθούσε στα μαθήματα. Ακόμα κι όταν ήταν τελειόφοιτος και πρώτος στην τάξη, παρά τα πολλά μαθήματα που είχε να μελετήσει, βοηθούσε πρώτα τους συμμαθητές του που έρχονταν στο σπίτι του με απορίες και ερωτήσεις για τα μαθήματα. Όταν έφευγαν ριχνόταν κι ο ίδιος στο διάβασμα. Αμέτρητες ήταν οι φορές που ξενυχτούσε μελετώντας.

Αποφοίτησε από τη Σχολή Σαμουήλ το 1949 με βαθμό Άριστα. Μέχρι να βρει μια μόνιμη εργασία, δούλεψε σε ένα φαρμακείο, σε μια καντίνα και διάφορες άλλες δουλειές. Το 1952 σε ηλικία 20 ετών έδωσε εξετάσεις και διακρίθηκε μεταξύ 300 υποψηφίων για να προσληφθεί ως λογιστής στην Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία.

Έτσι μετακόμισε στη Λευκωσία και έμενε στο σπίτι της Ευπραξίας Χριστοδούλου, όπως τότε που ήταν μαθητής. Ανήσυχο πνεύμα ο Μάρκος Δράκος δεν επαναπαύεται στα δικά του κεκτημένα. Η σκέψη και οι ενέργειες του ήταν στον άνθρωπο, στον εργάτη που τότε κέρδιζε το ψωμί του κάτω από ανεπίτρεπτες συνθήκες. Θεωρεί καθήκον και χρέος του να δουλέψει για εξάλειψη της αδικίας και της κοινωνικής ανισότητας.

Έτσι εντάσσεται στη Συνομοσπονδία Εργατών Κύπρου ΣΕΚ. Τίμιος και ανιδιοτελής με ήπιο χαρακτήρα και σπινθηροβόλο πνεύμα ανεβαίνει την ιεραρχία για να γίνει τον Δεκέμβριο του 1954 μέλος του Γενικού Συμβουλίου της ΣΕΚ, σε ηλικία 22 ετών.

Εργάζεται για να βελτιώσει τις συνθήκες εργασίας, για την κατάργηση της εκμετάλλευσης, για κοινωνική δικαιοσύνη. Αυτό προκαλεί την αντίδραση του εργοδότη του, που τον καλεί να εγκαταλείψει τη θέση του στη συντεχνία και του θέτει το δίλημμα «ή τη δουλειά σου ή τη συντεχνία σου».

Ο Μάρκος Δράκος διάλεξε την αξιοπρέπεια του. Επέλεξε να μείνει στη συντεχνία και να συνεχίσει τον αγώνα του και έχασε τη δουλειά του.

Το 1952 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος ίδρυσε την Παγκύπρια Εθνική Οργάνωση Νέων και ο Μάρκος Δράκος εξελέγη Γραμματέας της Επιτροπής Λευκωσίας. Από τότε ήταν που εργαζόταν αθόρυβα και προετοιμαζόταν για τον αγώνα της ΕΟΚΑ που θα ακολουθούσε.

Το 1953 κατά τη στέψη της βασίλισσας Ελισάβετ ο Μάρκος ήταν επικεφαλής διαδηλώσεων στη Λευκωσία. Επίσης μαζί με άλλους ριψοκίνδυνους και φλογερούς νέους προκαλούν διακοπή του ρεύματος την ώρα της δεξίωσης του κυβερνήτη.

Στις 7 Μαρτίου 1953 ιδρύθηκε στην Αθήνα η Επιτροπή Αγώνα για την Κύπρο. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος εγείρει το κυπριακό ζήτημα στα Ηνωμένα Έθνη στα μέσα του 1953, κάνει πύρινες ομιλίες σε ιερούς ναούς, στη Φανερωμένη, στην Τροοδίτισσα, ξεσηκώνεται ο λαός διεκδικώντας την ελευθερία του, την αυτοδιάθεση και την ένωση με την Ελλάδα.

Η Βρετανία απαντά πως η Κύπρος είναι στρατηγική περιοχή και ουδέποτε θα εφαρμοσθεί η αρχή της αυτοδιάθεσης. Στις 10 Νοεμβρίου 1954 φθάνει στην Κύπρο ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ για να προετοιμάσει τον αγώνα. Ανάμεσα στους πρώτους αγωνιστές που ορκίζονται είναι ο Μάρκος Δράκος που ήταν τότε 22 ετών. Εκπαιδεύεται στη θεωρία, στα σαμποτάζ και στις εκρηκτικές ύλες και ακολούθως στρατολογεί και ορκίζει τους φίλους του που είχε από τη συμμετοχή του στην ΠΕΟΝ και ΟΧΕΝ.

Η ΕΟΚΑ ορίζει σαν ημέρα έναρξης του αγώνα τα ξημερώματα της 1ης Απριλίου 1955.

Θα κτυπούσαν 4 ομάδες δολιοφθοράς στη Λευκωσία.

Η σημαία του αγώνα, ο πρώτος που θα κτυπούσε θα ήταν ο Μάρκος Δράκος. Η ομάδα του με την ονομασία «Αστραπή» θα ανατίναζε τον Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθαλάσσας, αφού τους μήνες που προηγήθηκαν είχαν κάνει αναγνώριση και είχαν καταστρώσει σχέδιο επιχείρησης και διαφυγής.

Οι άλλες τρεις ομάδες είχαν διαταγή να κτυπήσουν μόλις ακούονταν οι πρώτες εκρήξεις της ομάδας του Μάρκου Δράκου.

Από την επιχείρηση αυτή είναι χαρακτηριστικά τα αποσπάσματα του βιβλίου της τομεάρχη της ΕΟΚΑ Ελενίτσας Σεραφείμ Λοϊζου. Γράφει στο βιβλίο της με τίτλο «Μάρκος Δράκος».

«Πρώτος κατέβηκε από το αυτοκίνητο ο επικεφαλής της ομάδας «Αστραπή» Μάρκος Δράκος, ο οποίος με ψαλίδι έκοψε το αγκαθωτό σύρμα της περίφραξης. Μπαίνοντας στον ραδιοσταθμό πρώτος προχωρούσε με το περίστροφο προτεταμένο. Στις 12.30 τα ξημερώματα της 1ης Απριλίου 1955 ακούστηκαν οι πρώτες ισχυρές εκρήξεις. Ήταν εκείνες του Μάρκου Δράκου. Η ομάδα του ήταν η πιο αποτελεσματική, αφού ο Ραδιοσταθμός καταστράφηκε ολοσχερώς».

Οι τρεις άλλες ομάδες δολιοφθοράς ήταν του Στυλιανού Λένα και Χριστάκη Ελευθερίου που κτύπησαν στους στρατώνες Γούσλεϋ, του Χαράλαμπου Μούσκου που κτύπησε στην Αρχιγραμματεία και του Παναγιώτη Αριστείδου που έπληξε τον Ηχοληπτικό Σταθμό Λακατάμειας.

Τρεις μήνες αργότερα στις 30 Ιουνίου 1955 ο Μάρκος Δράκος συλλαμβάνεται στο σπίτι της Ευπραξίας Χριστοδούλου όπου διέμενε. Το δικαστήριο τον απάλλαξε με αναστολή δίωξης στις 15 Ιουλίου, όμως αμέσως μετά οι Άγγλοι αστυνομικοί τον συλλαμβάνουν με βάση τον νόμο προσωποκράτησης που μπήκε σε ισχύ την ίδια μέρα και τον κλείουν στη φυλακή ως κρατούμενο αυτή τη φορά στις Κεντρικές Φυλακές.

Στις 3 Σεπτεμβρίου μαζί με άλλους 80 κρατούμενους τον μετέφεραν στις φυλακές του Φρουρίου της Κερύνειας, όπου από την πρώτη μέρα άρχισαν να καταστρώνουν σχέδια πώς θα δραπετεύσουν.

Ειδοποίησαν την οργάνωση μέσω ανθρώπων που τους επισκέφθηκαν στις φυλακές ότι είχαν ήδη καταστρώσει το σχέδιο απόδρασης και ζητούσαν να τους βοηθήσουν στη διαφυγή, όταν θα έβγαιναν από τις φυλακές.

Κάποια γεγονότα, εσωτερικές μετακινήσεις κρατουμένων, επίσπευσαν την δραπέτευση των 16 αγωνιστών. Αυτό είχε ως συνέπεια 9 από αυτούς να συλληφθούν τις επόμενες μέρες.

Όμως η απτόητη ομάδα του Μάρκου Δράκου κατάφερε να πάει στην Λάπηθο και εκεί τους βοήθησαν οι κάτοικοι να κρυφτούν και ακολούθως οργάνωσαν εκδρομή προσκηνύματος στον Κύκκο. Οι αντάρτες αναμείχθηκαν με τα γυναικόπαιδα κι έτσι ενώθηκαν σε λίγες μέρες με τους άλλους αντάρτες της περιοχής Κύκκου.

Ο Μάρκος Δράκος την ημέρα που δραπέτευσε από το Φρούριο της Κερύνειας τα ξημερώματα της 24ης Σεπτεμβρίου 1955 είχε τα γενέθλια του, έκλεισε τα 23 του χρόνια.

Στον Κύκκο άρχισε η αντάρκτικη ζωή για τον Μάρκο Δράκο, που είχε το ψευδώνυμο Λυκούργος. Έστησε τα λημέρια του στις απάτητες βουνοκορφές της περιοχής.

Ο Μάρκος Δράκος πρώτος σε όλα ήταν ο αρχηγός της πρώτης αντάρτικης ομάδας στην περιοχή Κύκκου με την ονομασία «Ουρανός», την οποία αποτελούσαν οι Χαράλαμπος Μούσκος, Ευτύχιος Σαλάτας, Χριστάκης Ελευθερίου, Λεύκιος Ροδοσθένους, Νίκος Σπανός, Ανδρέας Πολυβίου, Παύλος Νικήτας, Μίκης Φυρίλλας και ο Πατήρ Σάββας που εκτελούσε κυρίως χρέη νοσοκόμου, συνδέσμου και συνοδού γιατί λόγω του σχήματος του, δεν ήθελε να σκοτώσει. Αργότερα ενώθηκαν με την Ομάδα «Ουρανός» και άλλοι αγωνιστές, μεταξύ των οποίων οι Ανδρέας Ζάκος, Νίκος Παστελλόπουλος, Γεώργιος Γεωργιάδης και Νίκος Ιωάννου.

Από τις 18 Νοεμβρίου 1955 η ΕΟΚΑ κήρυξε την κύρια εξόρμηση με τον κωδικό «Προς τη Νίκη», που περιλάμβανε ενέδρες και ένοπλες επιθέσεις εναντίον των αγγλικών αποικιακών στρατευμάτων

Η ομάδα του Μάρκου Δράκου οργάνωσε τις πιο πολλές επιθέσεις και έγινε ο φόβος και ο τρόμος των Αγγλικών στρατευμάτων.

Η πρώτη ενέδρα της Ομάδας του Μάρκου Δράκου έγινε στις 25 Νοεμβρίου 1955 στον δρόμο Καλού Χωριού – Λεύκας. Ο Μάρκος Δράκος με ένα παλιό στεν, που δεν αποχωριζόταν ποτέ, μαζί με τρεις άλλους αγωνιστές κτύπησαν δυο Αγγλικά καμιόνια που περνούσαν από τον δρόμο και ακολούθως διέφυγαν προς τα Κατύδατα. Οι Άγγλοι δεν σταμάτησαν για να δώσουν μάχη. Κατατρομαγμένοι ανέπτυξαν ταχύτητα για να απομακρυνθούν από την ενέδρα. Σταμάτησαν στον Κουτραφά, 10 χιλιόμετρα μακριά και στη συνέχεια έδωσαν λανθασμένα στοιχεία στους Αγγλους στρατιώτες που κλήθηκαν να σπεύσουν στον τόπο της ενέδρας. Τους έστειλαν στην Πέτρα αντί στο Καλό Χωριό. Οι Άγγλοι είχαν ένα νεκρό.

• Ακολούθησαν πλήθος από ενέδρες και επιθέσεις εναντίον των Άγγλων, μεταξύ των οποίων στην Ξεραρκάκα όπου η ομάδα του έδωσε 15λεπτη μάχη με τους Άγγλους, στο Μερσινάκι, στον Κοκκινόγκρεμο, στον δρόμο Λεύκας – Καλοπαναγιώτη και άλλες.

Στην ενέδρα στο Μερσινάκι έπεσε ο ήρωας Χαράλαμπος Μούσκος, τραυματίστηκε και συνελήφθη ο Ανδρέας Ζάκος καθώς και ο Χαρίλαος Μιχαήλ. Εκεί τραυματίστηκε και ο Μάρκος Δράκος που πολέμησε γενναία εναντίον του φοβερού Άγγλου ταγματάρχη Κουμπ.

Να τι είπε αργότερα στους συναγωνιστές του ο Μάρκος Δράκος: Ο Άγγλος ταγματάρχης δεν κατάλαβε ότι είχα τραυματιστεί στη διάρκεια της μάχης και είχα χάσει τις αισθήσεις μου. Καθώς έπεφτα αιμόφυρτος, το χέρι μου ασυναίσθητα πίεσε τη σκανδάλη και το όπλο εκπυρσοκρότησε. Ο Κουμπ νόμισε ότι πυροβόλησα εναντίον του και γι’ αυτό καλύφθηκε. Σε λίγο βρήκα ξανά τις αισθήσεις μου και άκουσα τον Άγγλο αξιωματικό να με καλεί να παραδοθώ.

Με διάφορα τεχνάσματα ο Μάρκος Δράκος φρόντισε να κερδίσει χρόνο με σκοπό να σκεφτεί τη διαφυγή του. Κι ενώ, ο Κουμπ τον περίμενε να βγει με τα χέρια ψηλά, ο Μάρκος Δράκος άρχισε την έξοδο μπροστά στα έκπληκτα μάτια του πολύπειρου Άγγλου αξιωματικού. Διέφυγε παρά το γεγονός ότι ήταν τραυματισμένος στο κεφάλι. Ο Άγγλος Κουμπ του έριξε τις τρεις τελευταίες σφαίρες του πιστολιού του, χωρίς να τον πετύχει.

Στο αντάρτικο ο Μάρκος ήταν η ψυχή της οργάνωσης. Γνώριζε πώς να διαφεύγει των Άγγλων στρατιωτών, ήξερε πότε να κτυπά και πότε να κρύβεται. Σε πολλές περιπτώσεις βρέθηκε περικυκλωμένος από τα αποικιοκρατικά στρατεύματα κι όμως έσπαζε πάντα τον κλοιό και διέφευγε.

Οι αντάρτες μπορούσαν να περπατούν για μέρες πάνω στα κακοτράχαλα βουνά, νηστικοί και διψασμένοι, για να αποφύγουν τη σύλληψη.

Όπως στις 17 Μαϊου του 1956 όταν οι Άγγλοι έστειλαν 10.000 στρατιώτες στα βουνά του Τροόδους σε μια επιχείρηση που διάρκεσε 10 ολόκληρες μέρες, με στόχο να ξηλώσουν τις αντάρτικες ομάδες που δρούσαν εκεί. Ο Μάρκος Δράκος με την ομάδα του διέφυγε για πολλοστή φορά.

Η Ομάδα του Μάρκου επέστρεψε στη βάση της στο κρησφύγετο με την ονομασία Τρουλλινός. Όμως στις 14 Ιανουαρίου 1957 ένας αντάρτης από την ομάδα του Πολύκαρπου Γιωρκάτζιη συλλαμβάνεται και αποκαλύπτει τη θέση του κρησφυγέτου

Αναγκάζονται να μετακινηθούν προς την περιοχή της Ευρύχου για να κατασκευάσουν νέο λημέρι. Όμως καθώς εργάζονταν για να ετοιμάσουν το νέο κρησφύγετο ο φρουρός της ομάδας τούς ενημέρωσε ότι είχε μετρήσει 78 μεγάλα στρατιωτικά αυτοκίνητα με πάνοπλους Άγγλους στρατιώτες και άλλα συνοδευτικά τζιπ να καταφθάνουν στην περιοχή και να στρατοπεδεύουν εκεί.

Βλέποντας τον κίνδυνο ο Μάρκος Δράκος αποφάσισε να επιχειρήσει να διασπάσει τον κλοιό των Άγγλων και να περάσει με την ομάδα του πάνω από την Ευρύχου. Ήταν η 18η Ιανουαρίου 1957. Ξεκίνησαν στις 10 το βράδυ μέσα σε χαλαζοθύελλα. Ύστερα από μιας ώρας δρόμο, στο φως μια εκτυφλωτικής αστραπής έγινε ορατός από τους Άγγλους στρατιώτες που ενέδρευαν στο μονοπάτι. Ο Άγγλος που πυροβόλησε τον Μάρκο Δράκο είχε καταθέσει στη μεταθανάτια ανάκριση: «Στο φως της αστραπής ξαφνικά είδα ένα άντρα να στέκεται μπροστά μου. Κοιτακτήκαμε στα μάτια, πυροβόλησα και μετά πυροβόλησε κι εκείνος».

Η σημαία του Αγώνα έπεσε στο πεδίο της μάχης και της τιμής. Απροσκύνητος όπως πάντα, με το κεφάλι ψηλά.

Από το επεισόδιο τραυματίστηκε στο πόδι και ο Κώστας Λοϊζου, όμως μαζί με τους άλλους αγωνιστές της ομάδας κατάφεραν να διαφύγουν προς τα Κατύδατα. Ο Μάρκος στη διάρκεια της θητείας του στο αντάρτικο υπερασπίστηκε πολλές φορές τα μέλη της ομάδας του αλλά και τους άλλους αντάρτες, που του είχαν απεριόριστη εκτίμηση.

Λίγα από τα λόγια των συναγωνιστών του ήταν πως ο Μάρκος Δράκος ήταν μορφή σπάνιας πατριωτικής αξίας, ενέπνεε όλους με το παράδειγμα του. Ήταν πνευματικός νέος με τόλμη και ανδρεία. Ήταν μεγάλη μορφή του αγώνα. Ήταν ηγετική μορφή και ο πιο στενός συνεργάτης του Αρχηγού της ΕΟΚΑ. Ήταν η πιο ηρωϊκή μορφή των βουνών του Κύκκου. Ήταν ο φόβος και ο τρόμος των Άγγλων αποικιοκρατών και από την άλλη έχαιρε σεβασμού και αγάπης από τον λαό και τους συναγωνιστές του.

Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι οι Άγγλοι ανακριτές και βασανιστές η πρώτη ερώτηση που έκαναν σε όποιον συλλάμβαναν στην περιοχή Κύκκου ήταν: «Πού είναι ο Δράκος;».

Ο Μιχάλης Πασιαρδής υπουργός επί προεδρίας Τάσσου Παπαδόπουλου είχε τονίσει με λίγες λέξεις για τον Μάρκο Δράκο. Ήταν ένα άθροισμα αρετών. Η Κλαίρη Αγγελίδου πρώην υπουργός στην Κυβέρνηση Γλαύκου Κληρίδη είχε τονίσει για τον Μάρκο: Αψηφούσε κάθε κίνδυνο, δεν πτοήθηκε από φυλακίσεις, βασανιστήρια και κακουχίες, περιγελούσε τον θάνατο, ήταν μια μεγάλη μορφή του αγώνα.

Είμαστε περήφανοι που ο Μάρκος Δράκος έχει τις ρίζες του στο χωριό μας, τη Βατυλή.

Υποκλινόμασε μπροστά στο μεγαλείο και στη θυσία του.