Οι κατεχόμενες ενορίες της Αρχιεπισκοπής εόρτασαν την Παναγία των Καθάρων (3-4 Μαΐου 2021)
Μέσα στο χαρμόσυνο κλίμα της Ανάστασης, την Τρίτη της Διακαινησίμου, ημέρα αφιερωμένη στην Παναγία, εορτάστηκε η Παναγία των Καθάρων, στον Ιερό Ναό Αγίου Στυλιανού, στο συνοικισμό Άσπρες Στροβόλου.
Το μεσημέρι της Δευτέρας, 3 Μαΐου 2021 τελέστηκε ο Εσπερινός μετά λαμπριάτικης λιτής, όπως προνοεί η κυπριακή εκκλησιαστική παράδοση κατά την Διακαινήσιμο εβδομάδα, και το πρωί της Τρίτης, 4 Μαΐου 2021, αναστάσιμος Όρθρος και η Θεία Λειτουργία.
Των ακολουθιών προέστη ο Επίσκοπος Μεσαορίας κ. Γρηγόριος, συμπαραστατούμενος από τους κληρικούς της ενορίας Πρωτ. Ιωάννη Ιωάννου από τον Άγιο Βασίλειο και Πρωτ. Κωνσταντίνο Κωνσταντίνου από τον Άγιο Επίκτητο, καθώς και από τον διάκονο π. Ανδρέα Ματέι.Ο Θεοφιλέστατος στο κήρυγμα του θείου λόγου επεσήμανε ότι μαζί με τους νεοφανείς Αγίους Ραφαήλ, Νικόλαο και Ειρήνη, απόψε και αύριο τιμούμε την Παναγία, τη μητέρα του Φωτός, την Πλατυτέρα των ουρανών. Φέτος, με τις ευλογίες του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Κύπρου κ.κ. Χρυσοστόμου, τιμούμε εξαιρέτως την Παναγία των Καθάρων ή Καθαριώτισσα.
Στη συνέχεια ο Επίσκοπος μίλησε για τη Σταυροπηγιακή Μονή της Παναγίας των Καθάρων, η οποία βρίσκεται πλησίον της κατεχόμενης κοινότητας Λάρνακας της Λαπήθου. Δοξολογώντας τον Θεό, ο Θεοφιλέστατος, αποκάλυψε στο εκκλησίασμα ότι με τις ευλογίες του Μακαριωτάτου και τη χάρη του Αγίου Πνεύματος, μαζί με τους επιτρόπους και άλλους ευσεβείς χριστιανούς, οι οποίοι ήταν παρόντες στο εκκλησίασμα, την κατάλληλη στιγμή κατάφεραν να περιποιηθούν, όσο ήταν εφικτό, τον εξωραϊσμό του Καθολικού της Μονής, που για 47 έτη παραμένει βουβό, όπως και όλη η Μονή.
Ο Επίσκοπος παρουσίασε τα μέλη της Εκκλησιαστικής Επιτροπής, την οποία απαρτίζουν οι: Σάββας Παυλίδης, Χαράλαμπος Αθανασίου, Χρυσούλα Πετρούδη, Κώστας Χ΄΄Γιακουμή, Ουρανία Χατζηουρανίου και Ανδρέας Χριστοδούλου.
Ακολούθως, μίλησε ο κ. Χριστόδουλος Παχουλίδης, τέως γραμματέας, για πολλά χρόνια, της Ιεράς Μητροπόλεως Κυρηνείας. Ο κ. Παχουλίδης αξιοποιώντας τις εμπειρίες και τις γνώσεις, τόσο από την μελέτη της σχετικής με την Μονή βιβλιογραφίας, όσο και από την υπηρεσία, για μισό αιώνα, στην Μητρόπολη Κυρηνείας κατέθεσε αξιόλογο συγκεκριμένο ιστορικό υλικό.
Ο Αναστάσιμος Εσπερινός ολοκληρώθηκε με λιτανεία των ιερών εικόνων της Ανάστασης και της Παναγίας των Καθάρων (αντίγραφο της θαυματουργού εικόνος), των Αγίων νεοφανών Μαρτύρων Ραφαήλ, Νικολάου και Ειρήνης πέριξ του ναού και με Αρτοκλασία.
Την Τρίτη, 4 Μαΐου 2021, στον Όρθρο και τη Θεία Λειτουργία, στον ίδιο ιερό ναό, παρέστη μεταξύ του εκκλησιάσματος και ο κοινοτάρχης του Λάρνακα της Λαπήθου κ. Κώστας Μαυρομμάτης.
Κείμενο: Διακ. Ανδρέας Ματέι
Φωτογραφίες: Ανδρέας Κοσιάρης
Γραφείο Ενημερώσεως και Επικοινωνίας
******************************
****************************
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΤΩΝ ΚΑΘΑΡΩΝ
(Παρά το κατεχόμενο χωριό Λάρνακας της Λαπήθου)
Χριστόδουλου Γ. Παχουλίδη
τέως Γραμματέα Ιεράς Μητροπόλεως Κυρηνείας
Στην κατεχόμενη περιοχή της Κύπρου μας, υπάρχουν εκατοντάδες ιεροί ναοί, (ενοριακοί, μοναστηριακοί, παρεκκλήσια και εξωκκλήσια), που μένουν μέχρι σήμερα βεβηλωμένα, βουβά και αλειτούργητα, χωρίς μύστες και μυσταγωγούς, παραδομένα στη φθορά του χρόνου. Με το σημείωμά μου αυτό θα ιστορήσω ένα από αυτά, «την πάλαι ποτέ διαλάμψασα» ιερά μονή της Παναγίας των Καθάρων, που βρίσκεται παρά το χωριό, Λάρνακας της Λαπήθου, της κατεχόμενης επαρχίας της Κερύνειας.
Σε απόσταση δέκα λεπτών ποδαρόδρομο από το κέντρο του χωριού Λάρνακας της Λαπήθου, προς τα δυτικά, πάνω σε ένα μικρό ύψωμα, βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας των Καθάρων ή της Παναγίας της Καθαρκώτισσας. Είναι άγνωστο πότε πρωτοκτίστηκε το μοναστήρι αυτό. Υπάρχουν όμως μαρτυρίες που μας πείθουν, ότι τούτο το μοναστήρι ήταν κτισμένο πριν από το τέλος του 17ου αιώνα.
Ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός, στο βιβλίο του «Ιστορία χρονολογική της νήσου Κύπρου» (Ενετίησιν 1788, σελ. 584), συγκαταλέγει: το «Μοναστήρι των Καθάρων εις Κυρήνειαν», «στα Σταυροπήγια» του Αρχιεπισκοπικού Θρόνου. Ειδική μνεία περί τούτου, κάνει και ο Ιωάννης Χάκκετ (Ι. Χάκκετ-Χ. Παπαϊωάννου, «Ιστορία της Εκκλησίας Κύπρου», τομ. Β΄, σελ. 157-158).
Η περιοχή στην οποία είναι κτισμένο αυτό το μοναστήρι, είναι πλούσια και έχει ωραίο νερό. Μεταξύ του μοναστηριού και του χωριού Λάρνακας της Λαπήθου περνά χείμαρρος. Δυτικότερα από το μοναστήρι βρίσκεται το τουρκικό χωριό Καμπυλή.
Το μοναστήρι αυτό, πράγματι υπήρξε πλούσιο. Κατά τον Νεοκλη. Γ. Κυριαζή, «Τα μοναστήρια εν Κύπρω» (Λάρνακα 1950, σελ. 121), «… Απέκτησε σχετική εύκλειαν και οικονομικήν ευεξίαν», «Είχε τεράστια περιουσία και διατηρούσε μάντρες, όπου εκτρέφονταν πρόβατα και γίδια. Φαίνεται όμως πώς σε κάποια περίοδο το μοναστήρι παρήκμασε και εγκαταλείφθηκε από τους μοναχούς του, πιθανόν μέσα στο πρώτο μισό του 18ου αιώνα» (Ν. Γ. Κυριαζή, ό. π. π., σελ. 121).
Στα κτήματα του μοναστηριού υπήρχαν πολλά ελαιόδεντρα. Σύμφωνα με ενοικιαστήριο της Ιεράς Αρχιεπισκοπής της 1/11/1841, η μονή εκτός από σπίτια, οικοσκευές και γεωργικά εργαλεία είχε, «… 90 ζώα, περβόλια με νερό, χωράφια 200 σκάλες κατά μέρος, ελιές 1700 εις Λάρνακα (Λαπήθου), Αγριδάκι, Λάπηθο, Φτέρυχα και εδώ και εκεί, χωράφια σκάλες 70 εις Σκιλλούραν…» (Ν. Γ. Κυριαζή, ό. π. π., σελ.121).
Επίσης σύμφωνα με πληροφορία από το μακαρίτη τώρα, Πέτρο Χατζηπέτρου, που για χρόνια υπηρέτησε υπάλληλος στην Ιερά Αρχιεπισκοπή (από 22/4/1939, μέχρι του θανάτου του), «… Η μονή των Καθάρων είχε τεράστια περιουσία, την οποία ενοικίαζε στους κατοίκους Λάρνακα της Λαπήθου, αλλά και σε άλλους …».
«Την 1η Σεπτεμβρίου 1971, έπειτα από ενέργειες του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, (που τότε ήταν και Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας), 2.214 στρέμματα γης από την περιουσία της μονής της Παναγίας των Καθάρων, μαζί με άλλη περιουσία της Εκκλησίας της Κύπρου, παραχωρήθηκαν στην Κυπριακή Δημοκρατία, με αντάλλαγμα το Κράτος να πληρώνει το μισό περίπου του μισθού των ιερέων ολόκληρης της Κύπρου (εκτός αυτών που υπηρετούσαν σε ιερούς ναούς των πόλεων), που αντιστοιχούσε με το μισό μισθό πρωτοδιοριζομένου δασκάλου). Το Καθολικό της μονής αυτής, τα πέριξ αυτής κτίσματα, καθώς και τα πέριξ αυτής κτήματα, που δεν ήταν και λίγα, δεν παραχωρήθηκαν στο κράτος, αλλά εξακολουθούσαν να αποτελούν περιουσία της μονής, που ενοικιάζονταν στους κατοίκους της περιοχής».
Το Καθολικό, μονόκλιτη βασιλική, της μονής της Παναγίας των Καθάρων είναι αφιερωμένο στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Στα βόρεια και στα ανατολικά του Καθολικού της μονής υπάρχουν οι «νοτάες», τα κελιά δηλαδή των μοναχών, και πίσω μάντρες για τα ζώα της μονής, αχερώνας και οικία για τους βοσκούς.
Ο ναός είναι κτισμένος με το χαρακτηριστικό κυπριακό πωρόλιθο (πουρόπετρα). Εσωτερικά είναι επιχρισμένος. Πάνω από τις θύρες υπάρχει χαρακτηριστική αψίδα σκαλισμένη. Τα δύο θυρώματα, βόρειο και ανατολικό, έχουν γοτθικίζοντα χαρακτηριστικά. Στο ξύλινο ανώφλι της δυτικής θύρας υπάρχει λαξευτό διακοσμητικό μοτίβο με το όνομα: «ΧΡΙΣΤΟΦΗΣ ΚΕΡΚΟΣ» που πιθανόν να είναι το όνομα του μάστορα που το κατασκεύασε. Πάνω από την αψίδα της βόρειας θύρας βρίσκεται επιγραφή, το περιεχόμενο της οποίας από τη φθορά του χρόνου αγνοείται. Στη δυτική θύρα υπάρχει ανάγλυφος σταυρός και αναγράφεται η επιγραφή: Ι(ΗΣΟΥΣ) Χ(ΡΙΣΤΟ)Σ ΝΙΚΑ και χρονολογία 1772. Λίγο πιο ψηλά, υπάρχει σκαλισμένη επίσης σε πωρόλιθο, μια μεγάλη μαργαρίτα με δύο μικρότερες από πάνω και τρεις όμοιες από κάτω. Πλάι από αυτήν την είσοδο (δυτική), υπάρχει ειδική θέση, όπου τοποθετείτο η εικόνα της Παναγίας, σε τελούμενη εκεί εορτή Της, μετά τη λιτάνευση, για προσκύνημα από τους πιστούς.
Η εικόνα της Παναγίας, που ήταν πάντοτε σκεπασμένη, θεωρείται μεγάλης αξίας και σύμφωνα με τοπική παράδοση, την έφερε στην Κύπρο η Αγία Ελένη.
Η μονή λειτουργούσε σε κάθε Θεομητορική εορτή. Στις 15 Αυγούστου όμως, γινόταν μεγάλο πανηγύρι. Συνάμα, μεγάλη σύναξη γινόταν και την Τρίτη της Λαμπρής. Επίσης, σύμφωνα με τον μακαρίτη Θεοφάνη Παπανικολάου, που καταγόταν από τον Λάρνακα της Λαπήθου, «στις 25 Μαρτίου, πηγαίναμε εκεί με τη σημαία και κάναμε Δοξολογία».
Στα νοτιοανατολικά της μονής, (σύμφωνα με τον Ν. Κυριαζή, ό.π.π.), αφού κατεβείς ένα «δείμμα», κάτω από τον λόφο, συναντάς το αγίασμα της Παναγίας, το οποίο είναι θαυματουργό, ιδιαίτερα για τυφλούς και κωφάλαλους. «Το αγίασμαν της Παναγίας θεωρείται πολύ ωφέλιμο εις την οφθαλμίαν και μάλιστα δια την εξασθένησιν της οράσεως».
Ένεκα του πλήθους των θαυμάτων που έκανε η Παναγία των Καθάρων, πλήθος ήταν τα τάματα των πιστών στην εικόνα της (χρυσά και αργυρά, αλλά και κέρινα ομοιώματα ματιών, αυτιών, ποδιών, κεφαλιών). Επίσης, πολλοί πιστοί πρόσφεραν κτήματα στη Θεομήτορα (Περιοδικό «Αδούλωτη Κερύνεια», τεύχος 16, σελ. 12-14).
Ο Ρώσος μοναχός και περιηγητής Βασίλειος Βάρσκυ γράφει για τη μονή της Παναγίας των Καθάρων: «Αφού πέρασα στη νότια πλευρά της οροσειράς (του Πενταδάκτυλου), επεσκέφθην την μονήν της Παναγίας, παρά τον Λάρνακα της Λαπήθου… Η μονή αυτή ονομάζεται «Παναγία των Καθάρων», εκ του ότι η εικόνα, η οποία ευρίσκεται εκεί, θεραπεύει τους φλογισμένους οφθαλμούς, ως λέγεται. Άλλοι λέγουν ότι πήρε το όνομά της από ένα χωρίο, το οποίον ευρίσκετο εις την τοποθεσίαν αυτήν κατά την αρχαιότητα». Στη συνέχεια ο Βάρσκυ αναφέρει πως σχηματίστηκε η μονή γύρω από τον ερειπωμένο ναό του χωριού και προσθέτει: «Περί το 1720, τη βοηθεία των Χριστιανών ανηγέρθη νέος ναός… και δύο τρία κελιά … Οι μοναχοί συντηρούνται από τη γεωργία και τη διατροφή προβάτων και αιγών» (Ο Rupert Gunnis στο δικό του σύγγραμμα, «Historic Cyprus» Λονδίνο 1936, σελ. 318, αναφέρει χρονολογία 1707, υπεράνω της δυτικής θύρας).
Ο Βάρσκυ στη συνέχεια, αφού περιγράφει την τοποθεσία, το κλίμα και τη βρυσομάνα, προσθέτει: «(Η μονή) είναι υπό την δικαιοδοσία του Αρχιεπισκόπου. Δεν την εσχεδίασα, αφου δεν έχει ούτε περιτείχισμα, ούτε τί παρόμοιον προς μονήν, ούτε ωραιότητα, εκτός από τέσσαρας φοίνικας, και μερικά οπωροφόρα δένδρα» (Ανδρέα Στυλιανού, «Αι περιηγήσεις του Ρώσου μοναχού Βασιλείου Γρηγόροβιτς Βάρσκυ – Πλάκα – Αλποβ», Κυπριακαί Σπουδαί, τομ. ΚΑ΄ 1957, σελ. 53-54).
Ο Ν. Κυριαζής γράφει για το μοναστήρι της Παναγίας των Καθάρων: «… Μνημονεύεται εις τα Σταυροπήγια, ΠΑ΄7 των Καθάρων εις Κερύνια και εις ΠΒ΄ των Καθάρων, υπαγόμενον εις τον Θρόνον Κερύνιας». Τούτο όμως είναι βέβαια λανθασμένο γιατί ως Σταυροπηγιακή Μονή, και ως προηγουμένως ο Βαρκυ αναφέρει, υπαγόταν στην Ιεράν Αρχιεπισκοπήν (στην οποίαν υπάγεται μέχρι και σήμερα), ως πέραν πάσης αμφιβολίας γνωρίζω, ένεκα της υπηρεσίας μου, πεντήκοντα πέντε συναπτά έτη, στην Ιερά Μητρόπολη Κυρηνείας.
Όμως, και ο ίδιος ο Κυριαζής αναφέρει ακολούθως: «Εις τον κτημ. Κώδικα της Ιεράς Αρχιεπισκοπής απαντά ενοικιαστήριο της 1.11.1841 …» και συνεχίζει να αναφέρει τους μεταγενεστέρους ενοικιαστές, σύμφωνα πάντοτε με τον πιο πάνω κώδικα. Το πιθανόν είναι, ότι οι ενοικιαστές της μονής αυτής, προέρχονταν από την περιοχή της Ιεράς Μητρόπολης Κυρηνείας. ( Πλησίον της μονής των Καθάρων, υπάρχει (η πολύανδρη, τότε), ιερά μονή του Αγίου Παντελεήμονα της Μύρτου). Μερικοί από τους ενοικιαστές αυτούς ήταν ιερομόναχοι ή συγγενείς του τότε Μητροπολίτη Κυρηνείας και τούτο φαίνεται, ότι έκανε τον Ν. Κυριαζή να αναφέρει, ότι η μονή της Παναγίας των Καθάρων υπαγόταν στην Ιερά Μητρόπολη Κυρηνείας.
Επίσης ο Ν. Κυριαζής αναφέρει, ότι το δεύτερο ήμισυ του 19ου αιώνα τα κτήματα της μονής αυτής ήταν ενοικιασμένα σε συγγενείς του τότε Μητροπολίτη Κυρηνείας Μελετίου, του επονομαζόμενου «Ήρωα» (Τότε ή έδρα της Ιεράς Μητρόπολης Κυρηνείας, (Αρχές 18ου αιώνα), βρισκόταν μέσα στην ιερά μονή του Αγίου Παντελεήμονα της Μύρτου, μέχρι που έλαβε τα ηνία της Μητροπόλεως Κυρηνείας ο Μακάριος Μυριανθέας (1917) και αμέσως άρχισε τη διαδικασία μεταφοράς της έδρας της Μητροπόλεώς του στην ιστορική και φυσική της θέση, στην πόλη της Κερύνειας).
Από άλλο σημείωμα του κώδικα της Ιεράς Αρχιεπισκοπής, μανθάνουμε, ότι στις 20 Ιανουαρίου 1810, διαδέχθηκε τον ενοικιαστή των κτημάτων της Παναγίας των Καθάρων Λαυρέντιο, ως επιστάτης, ο ιερομόναχος Χρύσανθος (Ν. Κυριαζή ό.π.π., σελ. 121-122).
Από της βάρβαρης τουρκικής εισβολής της 20ής Ιουλίου 1974, η ιερά αυτή μονή, όπως και ολόκληρη η Μητροπολιτική περιφέρεια Κυρηνείας, το 37% της Κύπρου μας, βρίσκεται υπό την κατοχή των Τούρκων. Το κτήριο του ναού της πιο πάνω μονής διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση. Όμως από αυτό συλήθηκαν και λείπουν τελείως το εικονοστάσιο με όλες τα άγια εικονίσματα, η αγία τράπεζα, οι θύρες, τα παράθυρα και όλος ο υπόλοιπος εξοπλισμός του.
Ελπίζουμε και πιστεύουμε, ότι σύντομα, με τη βοήθεια του Θεού (αφού πρώτα εμείς, με ομόνοια ανάμεσά μας, μετάνοια και συντριβή, για τα μέχρι τώρα κρίματά μας), στραφούμε στο πανάγιο θέλημά Του, και με τις πρεσβείες της Υπεραγίας Θεοτόκου και πάντων των Αγίων, θα αξιωθούμε να επιστρέψουμε στην κατεχόμενη τώρα γη μας και μαζί με τα τόσα άλλα σεβάσμια και πανίερα προσκυνήματα μας θα ανακαινίσουμε, αγιάσουμε και λειτουργήσουμε και τη σεβάσμια ιερά μονή της Παναγίας των Καθάρων. Και τότε μέσα από τους χώρους του Καθολικού της, να αναπέμψουμε ευχαριστήρια Δοξολογία προς τον ελευθερωτή μας Θεό και να ψάλλουμε με όλη τη δύναμη της ψυχής μας, για να ακουστεί ως τα ουράνια, τον υπέροχο προς την Παναγία παιάνα: «τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια …» και προς την πατρίδα, τον ύμνο προς την Ελευθερία. Αμήν.
****************************
Οι κατεχόμενες ενορίες της Αρχιεπισκοπής εορτάζουν την Παναγία των Καθάρων (3-4 Μαΐου 2021)
Ανακοίνωση – Πρόσκληση
Η Ιερά Αρχιεπισκοπή ανακοινώνει ότι οι Εκκλησιαστικές Επιτροπές σε συνεργασία με όλα τα οργανωμένα σύνολα των κατεχομένων ενοριών και κοινοτήτων εορτάζουμε την Παναγία των Καθάρων στην προσφυγιά, τηρουμένων των Πρωτοκόλλων υγείας λόγω της συνεχιζόμενης πανδημίας.
Τη Δευτέρα της Λαμπρής, 3 Μαΐου 2021, στις 11.00 π.μ. θα τελεστεί Πανηγυρικός Εσπερινός στον Ι. Ναό Αγίου Στυλιανού στον Συνοικισμό Άσπρες Στροβόλου. Την Τρίτη της Λαμπρής, 4 Μαΐου 2021, το πρωί θα τελεστεί Αναστάσιμη Θεία Λειτουργία στον ίδιο Ιερό Ναό.
Των ακολουθιών θα προστεί ο Επίσκοπος Μεσαορίας κ. Γρηγόριος, Πρόεδρος των κατεχομένων Εκκλησιαστικών Επιτροπών της Ιεράς Αρχιεπισκοπής.
Θα αναπεμφθεί δέηση υπέρ υγείας των απανταχού συμπατριωτών μας, απελευθέρωσης και επιστροφής στην κατεχόμενη πατρίδα μας, ανεύρεσης των αγνοουμένων και ανάπαυσης των ψυχών των οικείων μας που απεβίωσαν πριν και μετά την τουρκική εισβολή του 1974.
Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα της Εκκλησίας της Κύπρου www.churchofcyprus.org.cy και εγγραφείτε να λαμβάνεται το εβδομαδιαίο Ενημερωτικό Δελτίο στο: https://churchofcyprus.org.cy/46592
Επίσης μπορείτε στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο: office@churchofcyprus.org.cy, να μας στείλετε παλαιό ή νέο υλικό για τις κατεχόμενες Εκκλησίες μας. Τηλέφωνο επικοινωνίας:22554611.
Σας ευχαριστούμε για τη συνεργασία και σας ευχόμαστε καλή Ανάσταση. Με τις πρεσβείες της Παναγίας των Καθάρων και με αναστάσιμη χαρά να ζήσουμε την ελευθερία της πατρίδας μας και την απαλλαγή από την πανδημία.
Από την Ιερά Αρχιεπισκοπή Κύπρου, Γραφείο κατεχομένων ενοριών και κοινοτήτων (Διαμερίσματος Μεσαορίας),
25 Απριλίου 2021.
