Μια ζωή γεμάτη ύμνους και ψαλμούς
Αφιέρωμα στον μακαριστό ιεροψάλτη Ανδρέα Ιωάννου (1922-2019)
Αυτός ο τίτλος ταιριάζει απόλυτα για να περιγράψει τη ζωή του κ. Ανδρέα Ιωάννου, ιεροψάλτη στον Ιερό Ναό του Αρχαγγέλου Μιχαήλ Καϊμακλίου, τον οποίο φιλοξενούμε σήμερα στη σελίδα μας, με σκοπό να δώσουμε μια περίληψη της ζωής του, καθώς, το σημαντικότερο, να εντοπίσουμε τη βαθιά σύνδεση ή αν θέλετε την ανάγκη της ανθρώπινης ύπαρξης να δοξολογήσει και να υμνήσει το Θεό, και αυτό ακριβώς θα επιχειρήσουμε, παίρνοντας ως παράδειγμα τη ζωή του κ. Ανδρέα.
Γεννημένος το 1922 στη Μουσουλίτα της Αμμοχώστου, από πολύ νωρίς έδειξε το ενδιαφέρον του για την υμνολογία, όταν, όπως μας είπε, τυχαία βρήκε στο σπίτι της θείας του ένα βιβλίο βυζαντινής μουσικής με τίτλο «Κρηπίς» του Μουσικοδιδασκάλου και Μελουργού Θεοδώρου Φωκαέως. Αυτό το βιβλίο θα γινόταν το έναυσμα και η λαχτάρα να μάθει και να ασχοληθεί με την υμνολογία. Έτσι λοιπόν, χωρίς να γνωρίζει τίποτε από μουσική, πρόστρεξε στον Ιερέα του χωριού του, τον Παπα-Κασσιανό, για να μάθει μουσικά και να ψάλλει στην Εκκλησία του Ευαγγελιστή Λουκά του χωριού. Μαθήτευσε αρχικά κοντά στον Ιερέα Παπα-Κασσιανό και μάθαινε την τέχνη της Εκκλησιαστικής Μουσικής και παράλληλα διδάχθηκε και την τέχνη του επιπλοποιού.
Τα επόμενα χρόνια θα είναι πολύ παραγωγικά για τον κ. Ανδρέα, ειδικά από το 1934 και μετά, που ήρθε και εγκαταστάθηκε στην πρωτεύουσα. Στη Λευκωσία, ο κ. Ανδρέας Ιωάννου, παράλληλα με την εργασία του ως επιπλοποιός, ασκήθηκε ακόμη περισσότερο και ευκρινέστερα στη Βυζαντινή ψαλτική τέχνη, μαθητεύοντας κοντά σε σημαντικούς δασκάλους της εποχής, όπως ο Θεόδουλος Καλλίνικος, ο Κυριάκος Καουρής και ο Μιχαήλης της Εκκλησίας της Παναγίας Φανερωμένης. Έμαθε, επίσης, πολλά ακούγοντας μουσικούς δίσκους και κασέτες του Πρωτοψάλτη Ιάκωβου Ναυπλιώτη, άλλου μεγάλου ιεροψάλτη της εποχής, κυρίως όσον αφορά την εκφορά με καθαρότητα της φωνής και του λόγου. Διορίστηκε αρχικά ψάλτης στον Ιερό Ναό του Αγίου Νικολάου στην Έγκωμη. Ο κ. Ανδρέας Ιωάννου σημειώνει χαρακτηριστικά ότι «ο Ψάλτης Μιχαήλης της Φανερωμένης, λόγω παροδικής δυσκολίας στη φωνή του, τον κάλεσε να του συμπαρίσταται στη διδασκαλία των μαθητών». Προσθέτει ο ίδιος ότι «μετά από λίγα χρόνια, διορίστηκα δεξιός ψάλτης στον Άγιο Λουκά της παλαιάς πόλης της Λευκωσίας (να σημειωθεί ότι ο ναός του Αγίου Λουκά παραμένει βουβός και αλειτούργητος από την εποχή των γεγονότων του 1958, όταν πυρπολήθηκε από τους Τούρκους) και κατόπιν στη Χρυσαλινιώτισσα». Αργότερα, διορίστηκε στον Άγιο Κασσιανό, όπου υπηρέτησε στο αριστερό αναλόγιο και από κει για 60 χρόνια υπηρέτησε ως Πρωτοψάλτης στον Αρχάγγελο Μιχαήλ Καϊμακλίου (το έτος 1956).
Σύζυγος και πατέρας 10 παιδιών ο κ. Ανδρέας, εργάστηκε πολύ σκληρά στη ζωή του. Αυτός και η σύζυγός του δούλευαν πολλές ώρες, για να μπορέσουν να θρέψουν την οικογένειά τους. Σήμερα, κάνοντας έναν απολογισμό ζωής, χήρος πια, αφού η αγαπημένη του σύζυγος Ελένη απεβίωσε, έχοντας, όμως, γύρω του την αγάπη των παιδιών του, αν και ο ίδιος προσπαθεί να μην τους επιβαρύνει, αυτοεξυπηρετείται, δεν παραπονιέται, θυμάται τα πάντα και τα αναπολεί με αγάπη και νοσταλγία χωρίς πικρία για τη ζωή. Το μόνο του παράπονο είναι ότι οι νέοι πλέον δεν πάνε στην εκκλησία, και, όπως λέει, εν μέρει φταίνε και οι ψάλτες που δε γίνονται κατανοητοί από τον κόσμο: «θα έπρεπε να ψάλλουν καθαρότερα, γιατί τις περισσότερες φορές ο κόσμος τους ακούει δεν καταλαβαίνει το βαθύτερο νόημα των ψαλλομένων, όχι μόνο γλωσσικά αλλά και μουσικά». Γι’ αυτό προτρέπει τους συναδέλφους του ψάλτες να ψάλλουν καθαρότερα και να ασκούνται πάνω στις ψαλμωδίες και την υφολογική έκφραση. Επίσης, προτρέπει και τον κόσμο να πηγαίνει εκκλησία και να μετέχει στις μυστηριακές πράξεις της.
Μια ζωή ύμνους και ψαλμωδίες, μια ζωή γεμάτη, αφιερωμένη στο Θεό. Τώρα στα 93 του πια ο κ. Ανδρέας, αν και, όπως λέει ο ίδιος, έχει βραχνιάσει και οι φωνητικές του χορδές άρχισαν να τον προδίδουν, προσπαθεί γεμάτος λαχτάρα να ψάλλει, γνωρίζοντας πλέον καλύτερα από ποτέ, κουβαλώντας όλη αυτή την εμπειρία των χρόνων, το νόημα και την αξία της ψαλτικής τέχνης, πάντα με απλότητα και αγάπη για την εκκλησία, τη μουσική και τον άνθρωπο.
Ελένη Μυλωνοπούλου, θεολόγος
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2015
*Ο Ιεροψάλτης Ανδρέας Ιωάννου από τη Μουσουλίτα κοιμήθηκε στις 30 Ιανουαρίου το έτος 2019. Η Εξόδιος Ακολουθία του μακαριστού ιεροψάλτου Ανδρέα Ιωάννου τελέστηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2019, προϊσταμένου του Θεοφιλεστάτου Επισκόπου Μεσαορίας κ. Γρηγορίου, από τον Ιερό Ναό Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στη Λευκωσία. Ενταφιάστηκε στο Νέο Κοιμητήριο Λευκωσίας.
