Ἰουδαϊσμός

Εἰσήγηση στὴν Α΄ συνάντηση (29.09.2015) τοῦ Ἐπιμορφωτικοῦ Σεμιναρίου τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Μόρφου Δ΄ Ἀκαδημαϊκοῦ Ἔτους  (2015-2016)

Εἰσηγητής: Ἀρχιμανδρίτης Κυπριανός Μηλιδώνης

Πανιερώτατε,
Σεβαστοί  πατέρες,

Ἡ σημερινή μας συνάντηση εἶναι ἀφιερωμένη στόν ἰουδαϊσμό, τήν πρώτη μονοθεϊστική  θρησκεία στόν κόσμο. Ἡ ἐνασχόληση μέ τήν ἐν λόγῳ θρησκεία ἐπιβάλλει ἰδαίτερη προσοχή, ἐπειδή ὁ τρόπος πού ἐκφράζεται καί βιώνεται σήμερα διαφέρει ριζικά ἀπό τόν ἱστορικό ἰουδαϊσμό, τόν ὁποῖο γνωρίζουν ὅσοι ἀσχολοῦνται μέ τίς θρησκείες,

ἰδιαίτερα οἱ θεολόγοι. Ἐνδεικτικά καί μόνον ἀναφέρω ὅτι ὁ ἰουδαϊσμός ἤδη ἀπό τό τέλος τοῦ α΄μ.Χ. αἰῶνα δέν διαθέτει ἱερατεῖο, ἀρχιερείς, ἱερείς καί λευίτες, οὔτε τελεῖ θυσίες ὁλοκαυτομάτων πού γνωρίζουμε ἀπό τήν Παλαιά καί τήν Καινή Διαθήκη.

Ἡ εἰσήγησή μου διαιρεῖται σέ δύο μέρη: Α΄ Τήν ἔκθεση τῶν βασικῶν ἀρχῶν – δογμάτων πίστεως πού πρεσβεύουν οἱ ἰουδαῖοι σήμερα καί Β΄ Τίς πεποιθήσεις ἐπί τῇ βάσει τῶν ὁποίων οἱ Ἑβραῖοι δέν ἀποδέχονται τόν Ἰησοῦ Χριστόν ὡς Μεσσία. Ἄν ὑπάρχει χρόνος θά παρουσιάσω συγκριτικά τήν ἑορτή τοῦ Πάσχα  ἡμῶν τῶν ὀρθοδόξων μέ τό Πάσχα τῶν Ἑβραίων καί τοῦτο ἐπειδή ἀρκετοί χριστιανοί ὀρθόδοξοι ὅταν ἀκοῦν Ἑβραϊκόν Πάσχα φαντάζονται κάτι ἀντίστοιχο μέ τό δικό μας Πάσχα, πρᾶγμα πού δέν εὐσταθεῖ.

Τόν ἰουδαϊσμό μέ βάση τή θρησκευτική διάρθρωση-ἱεραρχία, πού ἔχει σήμερα, θα μποροῦσε κάποιος νά τόν ἀποκαλέση Ραββινισμό, ἀφοῦ οἱ ραββῖνοι ἀπό σχολιαστές-ἑρμηνευτές τοῦ νόμου, πού περιέχεται στήν Παλαιά Διαθήκη, ἔγιναν ἡ θρησκευτική ἱεραρχία καί ἀντικατέστησαν τό ἱερατεῖο τοῦ βιβλικοῦ ἰουδαϊσμοῦ, τοῦ ἰουδαϊσμοῦ πού γνωρίζουμε ἀπό τήν Παλαιά καί τήν Καινή Διαθήκη.

Ἕνα ἄλλο χαρακτηριστικό στοιχεῖο τοῦ σύγχρονου ἰουδαϊσμοῦ, εἶναι ἡ διαίρεσή του σέ Askenazi ἰουδαϊσμό καί σέ Sfaradi ἰουδαϊσμό, δηλαδή σέ Ἑβραίους πού προέρχονται ἀπό τήν κεντρική καί ἀνατολική Εὐρώπη (Askenazi) καί σέ Ἐβραίους πού προέρχονται ἀπό τήν Ἰσπανία, τήν βόρεια Ἀφρική καί τή Μέση Ἀνατολή (Sfaradi). Ἡ διαίρεση αὐτή  πηγάζει ἀπό τίς διαφορετικές παραδόσεις καί τό διαφορετικό λατρευτικό τυπικό πού ἔχει ἡ κάθε ὁμάδα. Ὁ Sfaradi ἰουδαϊσμός χρησιμοποιεῖ κατά κύριο λόγο παραδόσεις καί τυπικές διατάξεις πού προέρχονται ἀπό τό λεγόμενο Βαβυλωνιακό Ταλμούδ ἐνῶ ὁ Askenaziἰουδαϊσμός   χρησιμοποιεῖ παραδόσεις καί τυπικές διατάξεις πού προέρχονται ἀπό τό λεγόμενο Παλαιστινιακό Ταλμούδ. Οἱ δύο ἐκδοχές τοῦ Ταλμούδ διαμορφώθηκαν τήν ἐποχή τῆς μετοικεσίας μέρους τῶν ἑβραίων στή Βαβυλώνα τό 586 π. Χ. Οἱ δύο ὁμάδες ὁμοιάζουν ἀρκετά μέ τίς διάφορες χριστιανικές ὁμολογίες. Ἡ κάθε ὁμάδα ἔχει δικό της ἱερατεῖο. Στό Ἰσραήλ ὑπάρχουν δύο ἀρχιραββίνοι (Rav Rashile Israel) καί δύο ἀρχιραββινίες (Rabanut Rashitle israel), μία γιά κάθε ὁμάδα. Μερικοί ἱστορικοί, κυρίως ἑβραῖοι, ὑποστηρίζουν ὅτι οἱ Askenazi ἑβραῖοι ἐθνολογικά εἶναι Κουζάροι ἤ Χαζάροι, φυλή που ζοῦσε στήν Κριμαία καί στίς ἀνα-τολικές ἀκτές τῆς Μαύρης Θάλασσας (Πρβλ. Shlomo Sand, Mataive’ ekhhumtzaha ’amhayehudi? , Resling 2008 καί στά ἑλληνικά: Πότε καί πῶς ἐπινοήθηκε ὁ Ἑβραϊκός Λαός, ἐκδόσεις Πανδώρα, 2012).

Ἐκτός ἀπό τήν πιό πάνω διαίρεση, ἡ ὁποία ἔχει φυλετική, θά ἔλεγα, προέλευση οἱ Ἑβραῖοι διαιροῦνται στίς ἑπόμενες τάσεις (ρεύματα, ὁμολογίες):

– Τόν ὀρθόδοξο Ἰουδαϊσμό, ὁ ὁποῖος εἶναι προσηλωμένος στίς ἀρχαῖες παραδόσεις.

– Τόν συντηρητικό Ἰουδαϊσμό, ὁ ὁποῖος εἶναι προσκολλημένος στούς παραδοσιακούς τύπους λατρείας.

– Τόν μεταρρυθμισμένο Ἰουδαϊσμό, ὁ ὁποῖος εἶναι προσαρμοσμένος στά πλαίσια τοῦ δυτικοῦ τρόπου ζωῆς. (Ἐμφανίστηκε κατά τον 19ο αἰῶνα, ὅταν οἱ ἑβραῖοι ἄρχισαν νά ἐπηρεάζονται ἀπό τίς κοινωνίες τῶν εὐρωπαϊκῶν χωρῶν στίς ὁποῖες ζοῦσαν. Ὑποστηρίζει ὅτι ἡ ἰουδαϊκή θρησκεία πρέπει νά ἐκσυγχρονιστεῖ καί ὅτι ὁ Νόμος δέν πρέπει νά ἑρμηνεύεται «ὡς κατάλογος περιορισμῶν, ἀλλά ὡς σύνολο γενικῶν προσανατολισμῶν, καί

– Τόν χασιδικό Ἰουδαϊσμό (Μυστικιστικός Ἰουδαϊσμός).

Γιά τόν Χασιδικό Ἰουδαϊσμό καί τίς ἀκρότητές του ὑπάρχει πλούσια βιβλιογραφία, ἐδῶ ἀναφέρω ἐνδεικτικά μερικά μόνον ἔργα: Israёl Shahak, Jewish History, Jewish Religion: The Weight of Three Thoysand Years, Stylus Pyblishing, LLC, December 1994 ( = Ισραήλ Σαχάκ, Εβραϊκή Ιστορία, Το βάρος τριῶν χιλιάδων χρόνων, Ἐναλλακτικές ἐκδόσεις, Β΄ ἔκδοση 2009)

Οἱ ἑβραῖοι σήμερα ἑρμηνεύουν τήν πίστη τους μέ πολλούς καί διαφορετικούς τρόπους, εἴτε ὡς αὐστηρά ὀρθόδοξη εἴτε ὡς ἀπόλυτα κοσμική

Οἱ Ραββῖνοι προέρχονται ἀπό τό κίνημα τῶν Φαρισαίων, καί ἀνέλαβαν την πνευματική και νομοθετική ἐξουσία τῶν Ἑβραίων μετά τήν καταστροφή του Δευτέρου Ναοῦ (τοῦ Σολομώντα) το 70 μ.Χ. καί τήν ἐξαφάνιση τοῦ ἱερατείου.  Λόγῳ τῶν νέων ἀναγκῶν τοῦ ἑβραϊκοῦ λαοῦ οἱ Ραββίνοι προσπάθησαν να ἐπανερμηνεύσουν τίς ἑβραϊκές ἔννοιες καί θρησκευτικές πρακτικές. Ἐκτός από κάποια μικρά κινήματα στό περιθώριο, ὅπως οἱ Kαραḯτες, ὁ Ραββινικός Ἰουδαϊσμός ἀποτέλεσε τήν κυρίαρχη μορφή τῆς ἑβραϊκῆς θρησκείας γιά σχεδόν 19 αἰῶνες, καί ἐξακολουθεῖ μέχρι σήμερα. Ὁ Ραββινικός Ἰουδαϊσμός παρήγαγε το Ταλμούδ, τό Mιντράς, τόν μυστικισμό τῆς Καμπάλα, καθώς καί τίς μεγάλες μορφές της.

Γενικά στοιχεῖα

Ὁ ἰουδαϊσμός εἶναι ἡ παραδοσιακή θρησκεία τῶν Ἐβραίων∙ ἀριθμεῖ 15 περίπου ἑκατομμύρια πιστῶν ἀνά τήν Ὑφήλιο∙ εἶναι ἡ πρώτη μονοθεϊστική θρησκεία και ἀποτελεῖ τό θεμέλιο τοῦ Χριστιανισμοῦ καί τοῦ Μωαμεθανισμοῦ – Ἰσλαμισμοῦ∙ διαφέρει ἀπό τίς ὑπόλοιπες θρησκείες, ἐπειδή ἡ αὐθεντία της δέν ἀποδίδεται σέ κάποιο πρόσωπο, ἀλλά στίς Γραφές καί τίς παραδόσεις· Οἱ ἱστορικές του καταβολές ἀναζητοῦνται στούς χρόνους ἐμφανίσεως τοῦ ἐβραϊκοῦ λαοῦ στό προσκύνιο τῆς ἱστορίας καί τοποθετοῦνται ἀπό τήν πλειοψηφία τῶν μελετητῶν στό πρῶτο τέταρτο τῆς δεύτερης πρό Χριστού χιλιετίας, ἐνῶ μία ἄλλη ὁμάδα, πού ἀποτελεῖται κυρίως ἀπό ἑβραίους ἱστορικούς, τοποθετεῖ τήν ἐμφάνιση του μόλις στό δεύτερο ἥμισυ τῆς α΄ πρό Χριστοῦ χιλιετίας (πρβλ. SchlomoSandἔνθα ἀνωτέ-ρω)∙ τόν ἱδρυτή του δέν τόν γνωρίζουμε∙ οἱ γνωστές προσωπικότητες τοῦ Ἀβραάμ καί τοῦ Μωυσῆ ἁπλά καθόρισαν τόν χαρακτήρα τῆς θρησκείας.

Διαβάστε όλη την εισήγηση, εδώ…