Λόγος στὴ μνήμη τοῦ ἁγίου ἐνδόξου ἱερομάρτυρος Ἀρτέμωνος (8/10)

Λόγος στὴ μνήμη τοῦ ἁγίου ἐνδόξου ἱερομάρτυρος Ἀρτέμωνος, «τοῦ ἐν τῷ Αὐλῶνι τῆς Σολίας, ἤγουν τῆς Κύπρου» (8/10).

Αρχιμανδρίτου Φωτίου Ιωακείμ

Ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, στὶς 8 Ὀκτωβρίου, στὶς 13 Ἀπριλίου καὶ στὶς 24 Μαρτίου, τιμᾶ καὶ γεραίρει τὴ μνήμη ἑνὸς μεγάλου, ἑνὸς θαυμαστοῦ ἀλλὰ καὶ θαυματουργοῦ ποιμένος τῆς ἀρχαίας Ἐκκλησίας, ποὺ σχετίσθηκε ἄμεσα μὲ τὴ νῆσο μας, τὴ Νῆσο τῶν Ἁγίων, τοῦ ἁγίου ἱερομάρτυρος Ἀρτέμωνος. Τοῦ ἁγίου, ποὺ τίμησε τὸ νησί μας μὲ τὴν παρουσία του καὶ ὅπου γιὰ αἰῶνες ἐτιμᾶτο, καὶ πού, γιὰ ποικίλους ἱστορικοὺς λόγους, λησμονήθηκε ἐδῶ καὶ πολλὰ χρόνια.

Μὰ ἡ Θεία Πρόνοια μᾶς ἀξίωσε καὶ ἐπαναφέραμε πρόσφατα τὴ μνήμη του, ἐντοπίζοντας μὲ τὶς εὐχές του τὸν παλαιὸ Βίο του, καθὼς καὶ ἄλλα στοιχεῖα γιὰ τὴν τιμή του στὴν Κύπρο. Ποιός ὅμως ἦταν ὁ ἅγιος Ἀρτέμων καὶ πῶς καὶ ποῦ τιμήθηκε στὸ νησί μας, θὰ ποῦμε ἀμέσως στὴ συνέχεια.

Βρισκόμαστε στὰ χρόνια τῶν Ρωμαίων αὐτοκρατόρων Διοκλητιανοῦ καὶ Γαλερίου Μαξιμιανοῦ (285-305), τοῦ ζεύγους τούτου τοῦ διαβόλου, ὅπως χαρακτηρίστηκαν, καθότι αὐτοὶ στὶς 23 Φεβρουαρίου τοῦ 303 κίνησαν τοὺς τελευταίους καὶ σφοδρότερους διωγμοὺς τῶν πρώτων αἰώνων κατὰ τῆς ποίμνης τοῦ Χριστοῦ. Ὁ ἅγιος Ἀρτέμων ἦταν τότε πρεσβύτερος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Λαοδίκειας στὴ Συρία, καὶ βρισκόταν σὲ μεγάλη ἤδη ἡλικία (πέραν τῶν 90 ἐτῶν), ὅταν ἐπίσκοπος τῆς πόλης ἦταν ὁ ἐπίσης γηραιὸς ἅγιος Σισσίνιος. Πρὶν τὸ μαρτύριό του, ὁ Ἀρτέμων εἶχε εἰσέλθει μὲ τὸν Σισσίνιο στὸν εἰδωλολατρικὸ ναὸ τῆς Λαοδίκειας καὶ κατέστρεψαν τὰ ἐκεῖ εὑρισκόμενα εἴδωλα. Ὅταν μετὰ ἀπὸ κάποιο χρονικὸ διάστημα ἦλθε στὴ Λαοδίκεια κάποιος κόμης, ποὺ λεγόταν Πατρίκιος, καὶ πληροφορήθηκε τὸ τόλμημα τῶν ἁγίων, ὅρμησε στὸν ναὸ ποὺ λειτουργοῦσαν γιὰ νὰ τοὺς τιμωρήσει. Πατάχθηκε ὅμως ἀμέσως ἀπὸ θεϊκὴ ὀργὴ καὶ ἀσθένησε. Παρόλο δὲ ποὺ ζήτησε καὶ ἔλαβε ἀπὸ τὸν Σισσίνιο τὴ θεραπεία του, παρέμεινε ἀμετανόητος καί, ἀφοῦ συνέλαβε τὸν Ἀρτέμωνα, τὸν ὑπέβαλε σὲ φρικτὰ βασανιστήρια, γιὰ νὰ τὸν ἀναγκάσει νὰ θυσιάσει στοὺς ψευδοθεούς. Ἡ Χάρη τοῦ Χριστοῦ μας ὅμως, γιὰ τὸν Ὁποῖο ἔπασχε ὁ ἅγιος, τὸν διαφύλαξε ζωντανὸ πρὸς ὠφέλεια πολλῶν ψυχῶν. Τέλος, ἀφοῦ ἀπέτυχε ὁ Πατρίκιος τὸν σκοπό του, διέταξε καὶ ἐξέκαυσαν λέβητα, ποὺ περιεῖχε πίσσα καὶ ρητίνη, γιὰ νὰ καύσει μέσα τὸν ἅγιο. Ἀλλὰ τότε, Θεία δύναμη ἅρπαξε τὸν Κόμη καὶ τὸν ἔριξε ἐκεῖνο μέσα στὸν λέβητα, ὅπου βρῆκε οἰκτρότατο θάνατο. Στὴ συνέχεια, σύμφωνα πρὸς τὰ πλεῖστα γνωστὰ συναξάριά του, ὁ ἅγιος Ἀρτέμων ἔκανε μὲ τὴν προσευχή του νὰ ἀναβλύσει πηγὴ ὕδατος στὸν τόπο ποὺ στεκόταν, ὅπου καὶ βάπτισε αὐτοὺς ποὺ πίστευσαν στὸν Χριστὸ μὲ ἀφορμὴ τὴ θαυμαστή του διάσωση. Ἀφοῦ δὲ ἐνήργησε πολλὰ θαύματα καὶ μετέβη στὴ Μικρὰ Ἀσία, σὲ τόπο ποὺ λεγόταν Βαλβίνη, ἐκοιμήθη ἐκεῖ ἐν Κυρίῳ.

Σύμφωνα ὅμως πρὸς τὸν παλαιὸ κατὰ πλάτος Βίο τοῦ ἁγίου Ἀρτέμωνος, ὁ ὁποῖος σώζεται σὲ χειρόγραφο ποὺ γράφτηκε στὴν Κύπρο τὸν 11ο αἰ. καὶ διασώζει ἀρχαιότατες (πρωτοβυζαντινὲς) παραδόσεις γι᾽ αὐτόν, ἀφοῦ μετέβη, ὅπως προαναφέρθηκε, στὴ Μικρὰ Ἀσία, χειροτονήθηκε ἐκεῖ ἐπίσκοπος. Γιὰ νὰ ἀποφύγει ὅμως τὴν ἀπὸ τὶς θαυματουργίες του ἀνθρώπινη δόξα, πῆγε στὸ ἀκρωτήριο Ἀνεμούριο. Ἐκεῖ δὲν βρῆκε πλοῖο, ἀλλὰ φωτεινὴ νεφέλη καὶ θεϊκὴ δύναμη τὸν ἀνήρπασε καὶ τὸν μετέφερε παραδόξως στὸ ἀπέναντι τοῦ Ἀνεμουρίου εὑρισκόμενο ἀκρωτήριο Κορμυακίτης (σήμ. Κορμακίτης) τῆς Κύπρου. Ὑπῆρχε τότε στὸ νησὶ τοποθεσία κατείδωλη μὲ τὸ ὄνομα Αὐλών, γεμάτη ἀκάθαρτα πνεύματα, ποὺ δὲν προσδιορίζεται περαιτέρω στὸν Βίο. Ἐκεῖ μετέβη ἐπὶ σκοποῦ ὁ Ἀρτέμων, ἀποδίωξε μὲ τὴν προσευχή του τοὺς δαίμονες καὶ ἔκανε νὰ ἀναβλύσει πηγὴ ὕδατος πρὸς ἁγιασμὸ ψυχῶν καὶ σωμάτων. Μετὰ ἀπὸ λίγο καιρὸ ὁ ἅγιος ἀναπαύθηκε ἐν εἰρήνῃ στὸν Αὐλῶνα, ὅπου καὶ τάφηκε τὸ σῶμα του ἀπὸ τοὺς μαθητές του, ποὺ εἶχαν στὸ μεταξὺ ἔλθει ἀπὸ τὴ Λαοδίκεια καὶ κατέγραψαν «τὰς περιόδους αὐτοῦ», κατὰ τὸν ἐν λόγω Βίο. Τὸ πιὸ πάνω ἁγίασμα ἔγινε κατόπιν Βαπτιστήριο, τοῦ ὁποίου τὸ νερὸ ἦταν ὁρατὸ μόνο μία φορὰ τὸν χρόνο, μετὰ τὴ Θεία Λειτουργία τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, ὁπότε γίνονταν οἱ βαπτίσεις τῶν βρεφῶν καὶ τελοῦνταν μεγάλα θαύματα. Ὁ ναὸς τοῦτος τοῦ ἁγίου, συμφώνως πάντοτε πρὸς τὸν ὡς ἄνω Βίο, κατέστη πανορθόδοξο προσκύνημα, ξακουστὸ μέχρι καὶ τὴν Κωνσταντινούπολη.

Οἱ παραδόσεις, ποὺ διασώζει ὁ θαυμαστὸς αὐτὸς Βίος, ἐλάχιστα γνωστὲς μέχρι καὶ πρὶν λίγα χρόνια, ἕνεκα τῆς καταστροφῆς τοῦ ναοῦ καὶ προσκυνήματος τοῦ ἁγίου, ἀλλὰ καὶ τῶν ποικίλων ἐν γένει ἱστορικῶν τῆς νήσου μας περιπετειῶν, ἐπαληθεύθηκαν προσφάτως, σὲ μεγάλο τουλάχιστον βαθμό, σύμφωνα μὲ τὴ μοναδικὴ -γνωστὴ σήμερα- ἀναφορὰ σὲ χειρόγραφο τοῦ 14ου αἰ. τῆς ἐν Κύπρω Μονῆς Σταυροβουνίου γιὰ τὴ μέχρι καὶ τότε ὕπαρξη τοῦ λειψάνου τοῦ ἁγίου Ἀρτέμωνος «ἐν τῷ Αὐλῶνι τῆς Σολίας, ἤγουν τῆς Κύπρου» καὶ τὸν ἑορτασμό του στὴ νῆσο στὶς 13 Ἀπριλίου. Μὲ βάση τὴ μαρτυρία αὐτὴ μπορέσαμε καὶ ταυτίσαμε τὸν Αὐλῶνα τοῦ Βίου μὲ τὴν περιοχὴ μεταξὺ Ἀκακίου καὶ Αὐλώνας τῆς μητροπολιτικῆς περιφέρειας Μόρφου, ὅπου πράγματι ἀνευρέθηκαν καὶ παλαιότερα προχριστιανικὲς ἀρχαιότητες (εἰδώλια, κ.λπ.), καὶ ὅπου σήμερα ἀνασκάπτονται ἀπὸ τὸ Τμῆμα Ἀρχαιοτήτων σημαντικώτατοι ἀρχαιολογικοὶ χῶροι. Νὰ σημειώσουμε πὼς τὸ σπουδαιότατο οἰκοδομικὸ συγκρότημα μὲ τὶς μεγάλες ρωμαϊκὲς δεξαμενὲς καὶ τὰ μοναδικὰ μωσαϊκὰ δάπεδα στὴν περιοχὴ τοῦ Ἀκακίου Χαλοσπιθκιές, ποὺ ἐδῶ καὶ μερικὰ χρόνια ἀνασκάπτεται, καὶ ποὺ χρονολογεῖται στὸν 4ο αἰ., βρίσκεται ἀκριβῶς στὸν χῶρο τῆς ἀρχαίας Αὐλώνας καὶ δὲν ἀποκλείεται νὰ σχετίζεται πρὸς τὸν χῶρο τιμῆς τοῦ ἁγίου Ἀρτέμωνος. Ἀναμένονται βεβαίως τὰ τελικὰ ἀποτελέσματα τῆς ἀρχαιολογικῆς ἀνασκαφῆς, ἀλλὰ καὶ τοῦ εὐρύτερου χώρου, ποὺ θὰ διαλευκάνει πολὺ περισσότερο τὰ πράγματα.

Τεμάχιο τοῦ ἱεροῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου σώζεται σὲ παλαιὰ ξύλινη λειψανοθήκη στὴν ἱερὰ μονὴ Κύκκου. Ὁ Ἀρτέμων τιμήθηκε διαχρονικῶς σὲ πλεῖστα μέρη τοῦ νησιοῦ, λόγῳ τῶν ἀνὰ τοὺς αἰῶνες ποικίλων του θαυμάτων, ὅπως στὰ χωριὰ τῆς Μεσαορίας Ὀρνίθι (ὅπου μεσαιωνικός του ναός, ἡ ἀρχικὴ φάση τοῦ ὁποίου ἴσως βυζαντινῆς ἐποχῆς), Ἀφάντεια (νεώτερος ναός του, ὅπου γινόταν μεγάλη θρησκευτικὴ ἐμποροπανήγυρη πρὶν τὸ 1974) καὶ Ἄσσια, ἀλλὰ καὶ στὰ χωριὰ Ἀθιένου, Ἀγγαστίνα καὶ Ἀναρίτα, ὅπου καὶ προσκυνηματικές του εἰκόνες (τέλους 18ου/ἀρχῶν 19ου αἰ.).

Ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, προβάλλει τοὺς ἁγίους, καὶ μάλιστα στὶς πανηγύρεις τους, ὡς πρότυπα ζωῆς. Εἶναι γι᾽ αὐτὸ ποὺ συνηθίζεται νὰ διαβάζονται σ᾽ αὐτὲς οἱ Βίοι καὶ τὰ συναξάριά τους, γιὰ νὰ τοὺς μιμηθοῦμε κι ἐμεῖς τὸ κατὰ δύναμη. Ἂς ἀγωνισθοῦμε λοιπὸν κι ἐμεῖς, μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ, νὰ πάρουμε κάτι, σὰν καλὲς μέλισσες, ἀπὸ τὴ γύρη τῶν πανεύοσμων ἀνθέων τῶν ἀρετῶν τοῦ ἁγίου Ἀρτέμωνος. Ποιές ἦταν αὐτές; Ἡ θερμή του πίστη στὸν Θεό, ἡ ἐλπίδα, ἡ ὑπακοὴ στὸ θεῖο θέλημα, ἡ ταπεινοφροσύνη, ὁ ζῆλος του γιὰ τὴ λατρεία τοῦ μόνου ἀληθινοῦ Θεοῦ, ποὺ τὸν ὁδήγησε νὰ συντρίψει τὰ εἴδωλα καὶ ἔγινε αἰτία καὶ νὰ ὑποβληθεῖ σὲ βασανιστήρια, ἡ ἄκαμπτη ὑπομονή του στοὺς μαρτυρικοὺς πόνους παρὰ τὸ γῆρας του, καὶ πλεῖστες ἄλλες. Ἰδιαίτερα ὅμως ἡ κορυφαία καὶ θεώνυμη ἀγάπη, ἡ διπλὴ ἀγάπη, στὸν Θεὸ καὶ τὸν ἄνθρωπο. Καί, δὲν νοεῖται ἀγάπη πρὸς τὸν Θεό, τονίζει ἡ Ἁγία Γραφή, χωρὶς ἀγάπη στὸν πλησίον μας, στὸν κάθε συνάνθρωπό μας. Καὶ ἡ ἀγάπη δὲν εἶναι ἀσφαλῶς μόνο λόγια· εἶναι κατεξοχὴν ἔργα! Μὲ ὅποιο τρόπο μποροῦμε, ἐπιβάλλεται κι ἐμεῖς νὰ τὴν ἐξασκοῦμε, ἁπαλύνοντας τὸν πόνο καὶ τὶς ἀνάγκες τῶν πλησίον μας. Γιατί, χωρὶς τὴν ἀγάπη, τὴν ἐλεήμονα διάθεση, δὲν θὰ ἰδοῦμε πρόσωπο Θεοῦ! Φθάνει νὰ ἀναλογισθοῦμε τὴν εὐαγγελικὴ περικοπὴ τῆς Κρίσεως: Ἐκεῖ ἰδιαίτερα μᾶς ζητεῖται λόγος γιὰ τὰ ἔργα τῆς ἀγάπης στοὺς ἐμπερίστατους ἀδελφούς μας, ἂν τὰ πράξαμε ἡ ὄχι!

Ἂς παρακαλέσουμε θερμὰ τὸν Κύριο, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, νὰ μᾶς δωρήσει καὶ νὰ ἐπαυξήσει μέσα μας τὸν ζῆλο γιὰ τὴ δόξα τοῦ Θεοῦ, καὶ νὰ μᾶς ἐνισχύει, στοὺς ἔσχατους τούτους χρόνους ποὺ ἐπεφύλαξε ἡ Πρόνοιά Του νὰ ζοῦμε, ὥστε ἡ ζωή μας, οἱ λόγοι μας καὶ τὰ ἔργα μας νὰ εἶναι ὁμολογία, μαρτυρία Χριστοῦ, ὥστε νὰ ἀξιωθοῦμε, μὲ τὶς πρεσβεῖες τοῦ ἁγίου Ἀρτέμωνος, τοῦ ὁμολογητοῦ καὶ μεγαλομάρτυρος, καὶ ὅλων τῶν ἁγίων, τῆς ἀνέκφραστης ἐκείνης χαρᾶς τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, μὲ τὴ Χάρη καὶ φιλανθρωπία τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, στὸν Ὁποῖο, μαζὶ μὲ τὸν Πατέρα καὶ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα, ἀνήκει ἡ δόξα στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν!

Πρώτη δημοσίευση στην ιστοσελίδα: 08.10.2022