Ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχου στη σύναξη των προκαθημένων στη Γενεύη

ΕΚΦΩΝΗΘΕΙΣΑ ΟΜΙΛΙΑ
ΤΗΣ Α.Θ. ΠΑΝΑΓΙΟΤΗΤΟΣ
ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ
κ. κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ
ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΘΕΙΑΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΝ
ΕΙΣ ΤΟΝ ΙΕΡΟΝ ΝΑΟΝ ΑΓ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΠΑΥΛΟΥ
(Chambésy- Genève, 24 Ἰανουαρίου 2016)

Μακαριώτατοι καί τιμιώτατοι ἐν Χριστῷ Ἀδελφοί Προκαθήμενοι καί Σεβαστοί Ἐκπρόσωποι τῶν Ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, Σεβασμιώτατοι καί Θεοφιλέστατοι ἀδελφοί Ἱεράρχαι, Αἰδεσιμολογιώτατε κ. Γενικέ Γραμματεῦ τοῦ Παγκοσμίου Συμβουλίου Ἐκκλησιῶν, Ἐξοχώτατοι κύριοι Πρέσβεις,

Τέκνα ἐν Κυρίῳ ἀγαπητά καί προσφιλέστατα, εὐλογημένε λαέ τοῦ Θεοῦ,

Συνηγμένοι ἐνταῦθα, ἐν τῷ Ἱερῷ τούτῳ Κέντρῳ τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, ἐν Σαμπεζύ, κατά τάς ἡμέρας ταύτας, διά τάς ἐργασίας τῆς Συνάξεως τῶν Προκαθημένων τῶν Ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, καί εὑρισκόμενοι ἤδη ἐν τῇ πορείᾳ τῶν ἐργασιῶν ἡμῶν, τῇ ἐπινεύσει τοῦ Παρακλήτου, ἔχομεν τήν χαράν καί τήν εὐλογίαν τῆς συλλειτουργίας ἐν τῇ ὥρᾳ ταύτῃ, δοξολογοῦντες τό Πανάγιον Ὄνομα τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ, τοῦ χαρίζοντος εἰς πάντας ἡμᾶς δαψίλειαν δωρεῶν καί εὐλογιῶν.

Ὅθεν, ἐν βαθείᾳ χαρᾷ, κυκλοῦντες τό Ἅγιον Θυσιαστήριον, σύσσωμοι καί σύναιμοι τοῦ Κυρίου ἡμῶν, κοινωνοῦμεν ἀλλήλοις «ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς ἀγάπης» καί «ἐν τῇ κλάσει τοῦ ἄρτου», εὐχαριστοῦντες πρωτίστως τόν Τρισάγιον Θεόν ἡμῶν καί ἀκολούθως ἅπαντας Ὑμᾶς, τούς Τιμιωτάτους καί Ἁγιωτάτους Προκαθημένους, καί τούς Τιμίους Ἐκπροσώπους τῶν κωλυομένων νά παραστοῦν αὐτοπροσώπως Ἀδελφῶν, τῶν κατά τόπους Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, διά τήν πρόθυμον καί εὐγενῆ ἀνταπόκρισίν Σας εἰς τήν ἡμετέραν πρόσκλησιν.

Ἡ παρουσία καί συμμετοχή Ὑμῶν, ἀδελφοί, καταδεικνύει τήν σημασίαν τῆς ἡμετέρας Συνάξεως, ἧς τά ἀποτελέσματα καί πορίσματα θά συμβάλουν καθοριστικῶς εἰς τήν κοινήν ἡμῶν πορείαν, εἰς τήν ἀξιόπιστον μαρτυρίαν καί εἰς τήν ὁλοκλήρωσιν τῆς προετοιμασίας τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Χαιρόμεθα ἰδιαιτέρως, διότι διά τοῦ κοινοῦ Ποτηρίου τῆς Ζωῆς ἐπισφραγίζομεν τήν ἑνότητα καί τήν ἀγάπην πάντων ἡμῶν, ἐνδυναμούμενοι διά τῆς Θείας Εὐχαριστίας εἰς ἐπιτέλεσιν τοῦ ἐμπεδομόχθου ἔργου τῆς Συνάξεως ταύτης καί τῆς ἐν γένει Ἐκκλησιαστικῆς ἡμῶν Διακονίας.

Ἡ παροῦσα Σύναξις τῶν Προκαθημένων τῶν Ἁγιωτάτων Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν, ὡς ἕν Σῶμα, ἀποτελεῖ μίαν εἰσέτι διακήρυξιν τῆς ἑνότητος τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὁμοίως, ἡ ἡμετέρα παρουσία ἐκφράζει τήν προσήλωσιν ὅλων εἰς τήν Συνοδικότητα ὡς οὐσιαστικήν διάστασιν τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας, ὡς κεντρικήν λειτουργίαν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος καί ὡς ἀρχήν τῆς ἑνότητος τῆς Ἐκκλησίας. Προβάλλομεν, τοιουτοτρόπως, αὐτήν τήν θεμελιώδη ἀρχήν, ἡ ὁποία ζωοποιεῖ τήν κοινωνίαν τῶν ἡμετέρων Ἐκκλησιῶν ἐν τῷ σεβασμῷ τῆς ταυτότητός των. Αὐτός ὁ δεσμός τῆς κοινωνίας, ὁ ὁποῖος ἀναζωογονεῖ τήν Ἐκκλησίαν ἐν χρόνῳ καί ἐν τόπῳ, εἶναι ἡ ἔκφρασις τῆς καθολικότητός της. Καθολικότης καί συνοδικότης τῆς Ἐκκλησίας ἀλληλοπεριχωροῦνται. Ἐξ ἀρχῆς, αἱ Σύνοδοι ἐλειτούργουν ὡς ἐκφρασταί καί ὡς ἐγγυηταί τῆς καθολικότητος τῆς ᾽Εκκλησίας τοῦ Χριστοῦ.

Ὅλοι ἔχομεν ἐπίγνωσιν τοῦ βάρους καί τῆς εὐθύνης τῆς πηδαλιουχίας τῶν κατά τόπους Ἁγιωτάτων Ἐκκλησιῶν, εἰς καιρούς ἰδίως μεταβαλλομένους καί χαλεπούς, κατά τούς ὁποίους ἡ μαρτυρία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ὡς μιᾶς φωνῆς ἑνότητος, καθίσταται ἀναγκαία καί ἐπιτακτική, ὄχι μόνον διά τόν Ὀρθόδοξον ἤ γενικώτερον τόν Χριστιανικόν, ἀλλά διά τόν σύμπαντα κόσμον.

Εἰς τό πέρας τῆς ἡμετέρας Συνάξεως θά εἴμεθα εἰς θέσιν νά γνωρίζωμεν περί τῶν εἰδικωτέρων λεπτομερειῶν τῆς μελλούσης νά συνέλθῃ Ἁγίας καί Μεγάλης Συνόδου. Προσευχόμεθα ἐνθέρμως ὅπως οὐδέν ἐμπόδιον κωλύσῃ τήν ὑψηλήν αὐτήν ἀποστολήν τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ.

Ἀκούομεν μυστικῶς καί μυστηριακῶς τήν διαχρονικήν φωνήν τοῦ ἀποστόλου Παύλου, ὡς ἠκούσαμεν εἰς τό σημερινόν Ἀποστολικόν ἀνάγνωσμα, «Πιστός ὁ λόγος καί πάσης ἀποδοχῆς ἄξιος» (Α΄ Τιμ. 1, 15), κατανοοῦντες τήν ὑψίστην σημασίαν τῆς διαπιστώσεως ταύτης διά τήν πορείαν τῆς Ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας. Ὄντως, πιστός ὁ λόγος, ἀδελφοί καί τέκνα ἐν Κυρίῳ, καί ἐν τῇ πιστότητι ταύτῃ τοῦ λόγου, τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ καί τῆς Ἐκκλησίας, κινούμεθα καί ἐσμέν, ἐπ΄ ἐλπίδι τῆς διατηρήσεως ταύτης τῆς πιστότητος καί βεβαιότητος, ὡς βιώματος, ἐν τῇ κοινῇ ἡμῶν πορείᾳ εἰς τήν ἱστορίαν. Καί ἐν ταὐτῷ εἶναι καί πάσης ἀποδοχῆς ἄξιος, καθώς ὁ λόγος οὖτος δέν ἀποτελεῖ ἁπλῶς μίαν θεωρίαν ἤ διδασκαλίαν, ἀλλά τόν τρόπον τῆς πορείας τοῦ ἀνθρώπου ἐκ τῆς πλάσεως αὐτοῦ «κατ΄ εἰκόνα Θεοῦ» εἰς τήν «καθ΄ ὁμοίωσιν» ἀτελεύτητον ζωήν του, «μετά πάντων τῶν ἁγίων».

Ἀκούομεν καθαράν τήν Παύλειον φωνήν, μαρτυροῦσαν τήν βάσιν τῆς ὑπακοῆς εἰς τήν Ἐκκλησίαν καί τούς κανονικούς ποιμένας αὐτῆς, διά τῆς διαχρονικῆς καί διαρκῶς ἐπικαίρου προτροπῆς εἰς ἕκαστον ἐκκλησιαστικόν ποίμνιον: «πείθεσθε τοῖς ἡγουμένοις ὑμῶν καί ὑπείκετε αὐτοί γάρ ἀγρυπνοῦσιν ὑπέρ τῶν ψυχῶν ὑμῶν ὡς λόγον ἀποδώσοντες» (Ἑβρ. 13, 17). Τήν ἀποστολικήν αὐτήν συνείδησιν εὐθύνης, διεκήρυσσε τονίζων: «Οὕτως ἡμᾶς λογιζέσθω ἄνθρωπος, ὡς ὑπηρέτας Χριστοῦ καί οἰκονόμους μυστηρίων Θεοῦ. Ὅ δέ λοιπόν ζητεῖται ἐν τοῖς οἰκονόμοις, ἵνα πιστός τις εὑρεθῇ» (Α´ Κορ. 4, 1-2). Ὁ λόγος οὗτος τοῦ Ἀποστόλου τῶν Ἐθνῶν, διττῶς προβάλλει τό χρέος καί τήν εὐθύνην τόσον τοῦ ποιμνίου, ὀφείλοντος ὑπακοήν εἰς τούς ἀγρυπνοῦντας διά τόν ἐν Χριστῷ καταρτισμόν του, ὅσον καί ἡμῶν τῶν ποιμένων, οἱ ὁποῖοι θά ἀποδώσωμεν λόγον εἰς τόν Δικαιοκρίτην Θεόν.

Ἐν τούτῳ τῷ πνεύματι σήμερον, ποιμένες καί ποιμαινόμενοι, ἐν τῇ ὥρᾳ ταύτῃ, κύκλῳ τῆς Ἁγίας Τραπέζης, ἀπό τήν ὁποίαν πηγάζει ἡ ἀληθής ζωή καί ἡ αἰωνιότης, λαμβάνομεν χάριν καί δύναμιν ἅπαντες καί πορευόμεθα εἰς τόν ἀγῶνα τῆς παρούσης ζωῆς, «ἀφορῶντες εἰς τόν τῆς πίστεως ἀρχηγόν καί τελειωτήν Ἰησοῦν» (Ἑβρ. 12, 2). Ἡ Σύναξις τῶν Προκαθημένων τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν πρωτίστως ἀποτελεῖ πρᾶξιν εὐχαριστιακήν καί ἔχει δοξολογικόν χαρακτῆρα. Ἄνευ τῶν Ἱερῶν Μυστηρίων, ἐν οἷς ἡ Ἐκκλησία σημαίνεται, οὐδεμία ἀληθής κοινωνία προσώπων δύναται νά ὑπάρξῃ καί οὐδείς διάλογος καρποφορεῖ καί οἰκοδομεῖ. Διά τοῦτο ἡ εὐχαριστιακή Σύναξίς μας ἀποτελεῖ τήν βάσιν καί τόν κύριον κορμόν κάθε ἄλλης πράξεως, διοικητικῆς, ποιμαντικῆς, φιλανθρωπικῆς ἤ ἄλλης, αἱ ὁποῖαι κατ΄ οὐσίαν ἀποτελοῦν προέκτασιν τῆς Θείας Λειτουργίας, λειτουργίαν μετά τήν λειτουργίαν ἤ λειτουργικήν διακονίαν, ἐκτεινομένην εἰς πᾶσαν πτυχήν καί ἔποψιν τοῦ ἀνθρωπίνου βίου.

Ἡ Σύναξίς μας καθώς καί ἡ ἐπικειμένη Ἁγία καί Μεγάλη Σύνοδος, ἀποτελοῦν κατ ἐξοχήν ἐκκλησιαστικάς πράξεις, καθ΄ ὅτι ἡ διοίκησις ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἀποτελεῖ χάρισμα ἰσάξιον ὅλων τῶν ἄλλων χαρισμάτων, διό καί δέν κατατάσσεται εἰς ὑποδεεστέραν θέσιν, ὡς ἔνιοι ἐπιθυμοῦν σκοπίμως νά τό ὑποβιβάζουν, πρός προώθησιν καί προβολήν ἄλλων δῆθεν πλέον «πνευματικῶν» χαρισμάτων. Ἡ Θεολογία τῆς Ἐκκλησίας μας γνωρίζει καλῶς καί μαρτυρεῖ ἀδιαλείπτως, ὅτι ἡ εὐχαριστιακή κοινωνία ἀποτελεῖ τήν πηγήν οἱασδήποτε ἐκκλησιαστικῆς διακονίας, ἀλλά καί τό ἐχέγγυον καί τήν βάσιν τῆς ἀληθοῦς ἐν Χριστῷ ζωῆς τοῦ πιστοῦ. Τοιουτοτρόπως, καί ἡ Σύναξις ἡμῶν τῶν Προκαθημένων, δύναται, πρωτίστως ἐν τῷ Μυστηρίῳ τῆς Θείας Εὐχαριστίας νά δηλώση «τήν ἑνότητα τῆς πίστεως καί τήν κοινωνίαν τοῦ Ἁγίου Πνεύματος», ὥστε πᾶσαι αἱ πρωτοβουλίαι, ἐνέργειαι καί ἀποφάσεις τοῦ σημαντικοῦ τούτου Διορθοδόξου Ἐκκλησιαστικοῦ Σώματος, νά ἀποτελοῦν προέκτασιν καί ἀντανάκλασιν τῆς εὐχαριστιακῆς καί λειτουργικῆς ἑνότητος καί κοινωνίας, καρπόν τοῦ Παναγίου καί Τελεταρχικοῦ Πνεύματος, τοῦ συγκροτοῦντος «ὅλον τόν θεσμόν τῆς Ἐκκλησίας».

Ἐν τῷ φρονήματι τούτῳ, τοῦ προσδιορισμοῦ καί τῆς ἀποδοχῆς ὡς χαρισματικῆς διακονίας καί αὐτῆς τῆς διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας, πάντες ἡμεῖς, οἱ φέροντες τόν Σταυρόν τῆς ἱερᾶς ταύτης εὐθύνης, ἐπικαλούμεθα διαρκῶς τήν χάριν καί τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, πρός ἀσφαλῆ διακυβέρνησιν τῆς Ἐκκλησίας.

Ἐν τῇ κοινῇ ἡμῶν ἀγωνίᾳ καί ἀγάπῃ διά τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν, καί ἡμεῖς οἱ συναχθέντες ἐνταῦθα, πιστεύομεν καί προσβλέπομεν εἰς τά πλέον ὠφέλιμα πορίσματα καί τάς δεούσας ἀποφάσεις μας, εἰς τάς ἐργασίας μας τάς ἡμέρας αὐτάς, ὡς καρπόν καί ἀποτέλεσμα κυρίως καί πρωτίστως τῆς προσευχῆς καί τῆς ἐπικλήσεως τοῦ Παναγίου Πνεύματος ἐν ταῖς καρδίαις καί διανοίαις πάντων ἡμῶν, εἰς δόξαν Θεοῦ καί οἰκοδομήν τῶν ἀνά τήν Οἰκουμένην ἐμπεπιστευμένων ἡμῖν ψυχῶν.

Chers frères dans le Christ,

Pendant des décennies, le Centre orthodoxe de Chambésy, sous la direction de feu le Métropolite Damaskinos Papandreou de bienheureuse mémoire et aujourd΄hui de son Éminence le Métropolite Jérémie de Suisse, secrétaire de la préparation du Saint et Grand Concile a œuvré, afin que, d΄une manière plus précise nous établissions la place et la vocation de l΄orthodoxie dans le monde, reconnaissant l΄évolution de notre paysage ecclésial et des transformations sociales. Ce temps de préparation était long. Il était néanmoins nécessaire pour permettre le déploiement d΄une conscience synodale et catholique dans le cadre des fermentations Panorthodoxes. Ces travaux servent déjà de lumière pour la vie de notre Église et constituent une source d΄enrichissement spirituel.

Nous sommes aujourd΄hui au carrefour de l΄Histoire. Car les immenses difficultés que rencontrent nos contemporains, exigent une responsabilité qui dépasse nos institutions ecclésiales. Le Christ est au centre de l΄Histoire. Le Christ est au coeur de la vie. Il chemine dans le temps. Il passe à côté de nous, comme à Jéricho à côté de l΄aveugle. Selon la lecture évangélique de ce jour, l΄entendons-nous, lui et sa foule ? Le voyons-nous, absorbés que nous sommes dans notre pauvreté et dans notre mendicité? Selon le commentaire de saint Éphrem le Syrien, «Quand Notre Seigneur vit que les yeux de son cœur étaient bien ouverts, et les yeux de son corps aveugles, il éclaira les yeux du corps, comme ceux du cœur, afin que, lorsque l΄aveugle voudrait encore accourir à lui, il vît clairement son Sauveur. »

L΄avènement du Saint et Grand Concile servira à porter le témoignage de l΄unité de l΄Église orthodoxe. Sa convocation, marquera une étape décisive dans la vie de notre Église. Le Concile ne se limite pas à l΄événement en tant que tel, mais il doit être compris comme un processus englobant, qui se déploie aussi bien dans le passé que dans le futur. Nous sommes donc déterminés à proclamer le message de l΄orthodoxie. Nous reconnaissons que l΄unique manière de sortir des tentations confessionnelles isolationnistes passe par le dialogue dans un échange constant avec « l΄autre », qu΄il soit notre prochain, la société, les autres religions, ou encore la création tout entière. Car l΄orthodoxie est une culture du dialogue à travers laquelle Dieu parle au monde. Dieu est identique à la Parole, comme nous le dit saint Jean le Théologien : « Au commencement était le Verbe, le Verbe était avec Dieu et le Verbe était Dieu» (Jn 1, 1). Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος καί ὁ Λόγος ἦν πρός τόν Θεόν, καί Θεός ἦν ὁ Λόγος.

Il est aussi de notre devoir, à la fois d΄entendre et de dire cette Parole de Dieu : en faveur des chrétiens persécutés, et des minorités qui à travers le monde sont en danger ; en faveur de ces centaines de milliers de réfugiés qui fuient la guerre et souffrent le déracinement ; en faveur de ces personnes les plus vulnérables, laissées pour compte ; en faveur des victimes du terrorisme et des fondamentalismes, qui utilisent et abusent de la religion pour des raisons politiques. Notre espoir est que ce Concile serve de catalyseur pour l΄humanité tout entière, grâce à la force d΄unité dont il sera porteur entre les Églises orthodoxes.

Aujourd΄hui, nous posons un jalon historique. Et nous confions à la prière d΄un plus grand nombre l΄avènement du Saint et Grand Concile. Nous sommes attachés à la continuité théologique de notre foi en Jésus-Christ qui s΄exprime à la fois par l΄enseignement de l΄Église apostolique et par celui des Pères de l΄Église. Si notre Tradition est riche et bien vivante, elle doit trouver les mots qui parlent aux défis de notre époque. Ce fut, en effet, l΄intuition prophétique de notre prédécesseur le Patriarche Oecuménique Athénagoras lorsqu΄il confiait à Olivier Clément : « Le grand concile que nous préparons permettra au peuple de notre Église de mieux vivre sa foi. Il s΄efforcera non seulement d΄adapter à l΄homme d΄aujourd΄hui notre Tradition, mais de rendre à celle-ci sa force d΄inspiration et de renouveau. Par là, il fera œuvre œcuménique. Le renouveau est inséparable du partage et de l΄unité».

Ἐν τούτῳ τῷ πνεύματι τῆς κοινῆς πεποιθήσεως καί προσδοκίας, ἐν διαλόγῳ ἀγάπης καί εἰλικρινείας, αἰσθανόμεθα ἤδη ἐντόνως, ὅτι ἡ πανσθενουργός χάρις τοῦ Παναγίου Πνεύματος πληροῖ τάς καρδίας πάντων ἡμῶν, καί ἐνισχύει τό ἐπιτελούμενον ἔργον ἐπ ἀγαθῷ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καί εἰς δόξαν τοῦ Παναγίου Ὀνόματος τοῦ ἐν Τριάδι Προσκυνουμένου Θεοῦ ἡμῶν. Ἀμήν!