Το Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού στο Όμοδος

Ἐφημέριος: Οἰκον. Νεόφυτος Ζήνωνος (τηλ.: 25422126, 99482234).

Ψάλται: Σταῦρος Παπακώστας καὶ Ζήνων Ν. Ζήνωνος.

Ἐπίτροποι: Χαρίλαος Ἀθηνοδώρου, Χρυστάλλα Γερολεμῆ, Εὐτυχία Γερολεμῆ καὶ Εὐγένιος Μιχαήλ.

Το στολίδι και το πραγματικό καμάρι του Ομόδους είναι το Μοναστήρι του Τιμίου και Ζωοποιού Σταυρού και είναι κτισμένο στην καρδιά της κοινότητας. Ορθώνεται μεγαλόπρεπα και με την επιβλητικότητα του αποτελεί σημαντικό μέρος της πολιτιστικής κληρονομιάς της Κύπρου. Το Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού είναι από τα παλαιότερα και πιο ιστορικά μοναστήρια του νησιού.

Ιστορικό του Μοναστηριού.

Σύμφωνα με την παράδοση οι κάτοικοι των γειτονικών χωριών Πάνω και Κάτω Κουπέτρων, που σήμερα δεν υπάρχουν, μια νύκτα πρόσεξαν μια φωτιά ανάμεσα σε κάτι θάμνους στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα κτισμένο το Μοναστήρι. Όταν ξημέρωσε πήγαν στο μέρος που είδαν την φωτιά αλλά δεν είδαν κανένα σημάδι. Το φαινόμενο αυτό επαναλήφθηκε αρκετές νύκτες. Τότε άρχισαν να σκάβουν τη γη για να ανακαλύψουν μια μικρή σπηλιά μέσα στην οποία βρήκαν το Σταυρό. Για να ευχαριστήσουν τον Θεό έκτισαν πάνω από την σπηλιά ένα παρεκκλήσι και φύλαγαν εκεί τον πολύτιμο θησαυρό τους που έγινε για αυτούς ιερό προσκύνημα. Με την πάροδο του χρόνου το εκκλησάκι επεκτάθηκε και μετατράπηκε σε Μοναστήρι με πολλούς μοναχούς και τεράστια περιουσία όχι μόνο στη Κύπρο αλλά και στο εξωτερικό διατηρώντας Μετόχι στην Κωνσταντινούπολη και ακίνητη περιουσία στη Ρωσία.

Σύμφωνα με την παράδοση το Μοναστήρι, ιδρύθηκε πριν από την άφιξη της Αγίας Ελένης στη Κύπρο το 327 μ.χ. Το πότε ακριβώς ιδρύθηκε είναι άγνωστο. Ίσως να προϋπήρχε από το χωριό και το Όμοδος να ιδρύθηκε γύρω από το Μοναστήρι αργότερα. Διάφοροι ιστορικοί της Κύπρου όπως ο Νεόφυτος Ροδινός, ο Ρώσος μοναχός περιηγητής Μπάρσκυ, ο Αρχιμανδρίτης Κυπριανός κ.α. αναφέρονται στην επίσκεψη της Αγίας Ελένης στην Κύπρο και στο γεγονός ότι άφησε στο Μοναστήρι κομμάτι από το Άγιο Σχοινί και το Τίμιο Ξύλο. Το Σχοινί αυτό με το οποίο οι Ρωμαίοι έδεσαν το Χριστό στο Σταυρό το περιγράφουν ότι έχει χρώμα κοκκινωπό και ότι «εκηλιδόθη δια του αίματος του Χριστού».

Το Μοναστήρι μετά από πολλά θαύματα του Σταυρού, απέκτησε μεγάλη φήμη και εξελίχθηκε σε μεγάλο προσκύνημα. Η ιστορική Μονή του Ομόδους πέρασε από πολλές φάσεις, μέσα από το πέρασμα των αιώνων. Κατά τους σκληρούς αιώνες της Τουρκοκρατίας το Μοναστήρι κατόρθωσε να διατηρηθεί και να μεγαλουργήσει. Γύρω στο 1700 εξασφάλισε φιρμάνι ασυδοσίας και ασυλίας από το Σουλτάνο. Το 1757 μεταφέρθηκε νερό στο μοναστήρι και κτίστη η δεξαμενή και η βρύση που βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο του μοναστηριού από τον ιερομόναχο Γερμανό. Το 1917 όλη η περιουσία του Μοναστηριού δόθηκε στους Ομοδίτες. Λίγα χρόνια αργότερα στερήθηκε και των τελευταίων μοναχών του και μετατράπηκε σε ενορία.

Ανακαίνιση

Στη δεύτερη δεκαετία του 19ου αιώνα έγινε πλήρης ανακαίνιση του Μοναστηριού από τον Επίσκοπο Πάφου Χρύσανθο με συνεργάτη τον Ομοδίτη Οικονόμο του Μοναστηριού Δοσίθεο, που υπηρέτησε σαν οικονόμος από το 1810 μέχρι το 1821. Το 1816, σύμφωνα με την επιγραφή που βρίσκεται πάνω από την είσοδο του Συνοδικού του Μοναστηριού, κτίσθηκε η δυτική πτέρυγα και το δυτικό τμήμα της βόρειας πτέρυγας. Το ύψος των δωματίων και των τόξων της διώροφης στοάς είναι μεγαλύτερο εκείνου της βόρειας πτέρυγας. Η δυτική πτέρυγα είναι η πιο σημαντική. Σύμφωνα με την επιγραφή η ανοικοδόμηση έγινε «δι΄ ελεημοσύνης των ευσεβών και κόπου πολλού Δοσιθέου θύτου και Οικονόμου» Το 1817 κατασκευάστηκε το χρυσοποίκιλτο εικονοστάσι της Εκκλησίας. Το μεγάλο Συνοδικό και οι άλλες αίθουσες και διάδρομοι του Μοναστηρίου καλλωπίστηκαν με ξυλόγλυπτα έργα που αποτελούν εκπληκτικά δείγματα ξυλοτεχνίας, τεχνοτροπίας Rococo. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι το περίθυρο της εισόδου του συνοδικού που βρίσκεται στον όροφο στο βόρειο άκρο της δυτικής πτέρυγας. Τόσο τα στηθαία της τοξοστοιχίας του ορόφου όσο και τα παράθυρα είναι κατασκευασμένα από μικρά κομμάτια ξύλου προσαρμοσμένα κατά τέτοιο τρόπο ώστε να σχηματίζουν περίτεχνα δικτυωτά. Αλλά και τα θυρόφυλλα είναι κατασκευασμένα από μικρά τεμάχια ξύλων με γλυφές ώστε να δημιουργείτε η εντύπωση ενός περίτεχνου ανάγλυφου. Το σημαντικότερο όμως δείγμα ξυλογλυπτικής είναι το ταβάνι του συνοδικού και λεγόμενος Θρόνος του Σταυρού που καλύπτει τον ανατολικό τοίχο του συνοδικού. Τα ξυλόγλυπτα αυτά είναι τα σημαντικότερα που σώζονται στη Κύπρο. Η καμπάνα που διατηρείται μέχρι σήμερα είναι δώρο του Δοσίθεου από το 1812 και είναι η πρώτη καμπάνα που ήχησε στην Κύπρο μέσα στα χρόνια της Τούρκικης δουλείας. Όμως η βοήθεια που πρόσφερε το Μοναστήρι στη Φιλική Εταιρεία για τη Μεγάλη Ελληνική Επανάσταση του 1821, ήταν μοιραία για το Μοναστήρι και τον Δοσίθεο. Τον Οικονόμο Δοσίθεο καρατόμησαν οι Τούρκοι μαζί με άλλους κληρικούς και λαϊκούς στις 10 Ιουλίου 1821 στη Λευκωσία.

Το 1850 έγινε ανακαίνιση της Εκκλησίας, που επεκτάθηκε στις δύο πλευρές παίρνοντας τη σημερινή της μορφή.

Η αρχιτεκτονική του Μοναστηριού.

Η αρχιτεκτονική του Μοναστηριού είναι χαρακτηριστική. Είναι ένα τεράστιο διώροφο κτιριακό συγκρότημα σε σχήμα Π που με τα ψηλά κελιά του και τις θολωτές καμάρες πλαισιώνει την εκκλησία από βορρά, δύση και νότο.

Από μια θολωτή είσοδο τη λεγόμενη «καμαρόπορτα» που βρίσκεται στη βόρεια πλευρά μπαίνεις στον αυλόγυρο. Η φρουριακή καμαρόπορτα με τις βαριές διπλές αμπάρες, όπως λέει η παράδοση, δεν άνοιγε όταν πήγαιναν Τούρκοι με πρόθεση να βλάψουν το Μοναστήρι. Η δυτική είσοδος που υπάρχει σήμερα από την πλευρά της πλατείας ανοίχθηκε πρόσφατα.

Πολλά πετρόκτιστα κελιά, κελάρια και ξενώνες αποτελούν το οικοδομικό συγκρότημα. Στην εσωτερική πλευρά των κτισμάτων τα δαντελωτά καγκελώματα κάτω από τις καμάρες των χαγιατιών προσφέρουν πολύ γραφικότητα.

Στον αυλόγυρο μια μαρμάρινη βρύση, δροσίζει τους επισκέπτες. Σε μια πλάκα χρονολογίας 1763 βρίσκονται χαραγμένα τα λόγια «Δεύτε προς με οι διψώντες, ώσπερ Σιλωάμ την βρύσιν καγώ εκδιψήσω υμάς……» Ο μεγάλος τρίκλιτος ναός του Μοναστηριού, ρυθμού βασιλικής είναι κτισμένος σύμφωνα με τις τοπικές παραδόσεις, πάνω ακριβώς από τη σπηλιά που βρέθηκε ο Τίμιος Σταυρός.

Αξιόλογα του Μοναστηριού

Εξαιρετικής σημασίας είναι το χρυσοσκάλιστο εικονοστάσι της Εκκλησίας, που φιλοτεχνήθηκε το 1817, με τη θήκη του Τιμίου Σταυρού και με τις Ρωσικής τεχνοτροπίας αρχαίες εικόνες.

Ιδιαίτερο καλλιτέχνημα αποτελούν τα ξύλινα ταβάνια, που στολίζουν τους διαδρόμους και τις αίθουσες του Μοναστηριού. Είναι εκπληκτικά δείγματα ξυλογλυπτικής τέχνης, στυλ Rococο, καμωμένα με θαυμαστή τέχνη από χιλιάδες πολύ μικρά ξύλα, αρμονικά συνταιριασμένα.

Πιο αξιόλογο είναι το Συνοδικό με το θαυμάσιο ταβάνι του και με το θρόνου του Τιμίου Σταυρού, που είναι σκαλισμένος πάνω σε ξύλο καρυδιάς, και προβάλλει σαν αληθινό αριστούργημα. Με το δικέφαλο αετό να δεσπόζει, ο θρόνος χρησιμεύει και σαν κρύπτη του Τιμίου Σταυρού. Ακόμη και οι τέσσερις καναπέδες που διατηρούνται, έχουν να δείξουν τη ξεχωριστή ομορφιά τους, φτιαγμένοι από ξυλόγλυπτη καρυδιά.

Σήμερα η αίθουσα του Συνοδικού είναι αρχαίο μνημείο. Στις άλλες αίθουσες στεγάζονται σήμερα το Μουσείο Βυζαντινών εικόνων, το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης, η πινακοθήκη, έκθεση φωτογραφίας παλαιάς και νέας και το Μουσείο Αγώνα 1955-59 που είναι το πρώτο που έγινε μετά τον Επικό Αγώνα. Σε αυτό φυλάγονται πολλά υλικά, προσωπικά αντικείμενα, στολές, έγγραφα και φωτογραφίες των αγωνιστών.

Κειμήλια ανεκτίμητης αξίας

Στο Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού Ομόδους υπάρχουν κειμήλια ανεκτίμητης αξίας που το έκαναν ονομαστό σε ολόκληρο τον κόσμο. Μερικά από αυτά είναι:

Ο Μεγάλος Σταυρός με τον Άγιο Κάνναβο. Είναι ένας ξύλινος Σταυρός με αργυρεπίχρυσο κάλυμμα, που είναι τοποθετημένος σε ειδικό κουβούκλιο στο τέμπλο του ναού. Την επιφάνεια του κοσμούν διάφορες παραστάσεις από τη ζωή του Χριστού. Στα τέσσερα άκρα του Σταυρού είναι οι τέσσερις Ευαγγελιστές. Στο κέντρο του Σταυρού, μέσα σε χώρο που προφυλάσσεται με χρυσή θυρίδα που ανοιγοκλείει βρίσκεται ο ΑΓΙΟΣ ΚΑΝΝΑΒΟΣ που ονομάζεται και ΑΓΙΟ ΣΧΟΙΝΙΟ. Είναι ένα κομμάτι από εκείνο το σχοινί που οι Ρωμαίοι έδεσαν τον Χριστό πάνω στο Σταυρό και είναι το μοναδικό που σώζεται στο κόσμο.
Ένας δεύτερος Σταυρός, που σύμφωνα με τον Κώστα Νικολαϊδη μέσα σε αυτό το Σταυρό «είναι εγκεκλεισμένος ο μικρός Σταυρός» που βρέθηκε αρχικά μέσα στη σπηλιά.
Ο Σταυρός του Παναρέτου. Πρόκειται για το παλιό Σταυρό της Ανώγυρας. Ο Σταυρός αυτός είναι πολύ παλιός και φυλασσόταν στο μεσαιωνικό μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού έξω από το χωριό Ανώγυρα. Σε καιρούς δύσκολους μεταφέρθηκε ο Σταυρός αυτός στο Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού στο Όμοδος για ασφάλεια όπου και εξακολουθεί να φυλάσσεται μέχρι σήμερα.
Το κρανίο του Αποστόλου Φίλιππου φυλάσσεται μέσα σε αργυρεπίχρυση πυραμοειδή θήκη. Τη γνησιότητα του κρανίου μαρτυρούν οι σφραγίδες των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων Μεγάλου Θεοδοσίου και Ηρακλείου. Το Ιερό κειμήλιο της Ορθοδοξίας φυλασσόταν στην Κωνσταντινούπολη μέχρι τις 31 Ιουλίου 1204. Μετά την άλωση της από τους Φράγκους μεταφέρθηκε για προφύλαξη στο χωριό Αρσινόη της επαρχίας Πάφου. Λίγο μετά το 1735 κλάπηκε η θήκη και το 1770 αντικαταστάθηκε από αυτή που σώζεται μέχρι σήμερα με δαπάνη του τότε Μητροπολίτη Πάφου Παναρέτου. Για μεγαλύτερη ασφάλεια η θήκη με το Αποστολικό Κρανίο μεταφέρθηκε πριν το 1788 στον Ιερό Ναού του Τιμίου Σταυρού Ομόδους.
Ξύλινος Σταυρός ύψους 15 εκατοστών στολισμένος με πολύτιμους λίθους. Θαυμαστό προκαλεί η εξαίρετη λεπτουργική τέχνη που παρουσιάζει.
Τεμάχιο λίθου από το φρικτό Γολγοθά που εξασφαλίστηκε με ενέργειες του Οικονόμου Καλλιστράτη Παπαδήμα.
Πολλά άλλα αντικείμενα που περιλαμβάνουν ιερά σκεύη, 26 λείψανα Αγίων, πολύτιμα κοσμήματα και άλλα αφιερώματα.

********************************************************************

The ornament and true pride & joy of Omodos is the Monastery of the Holy and Life-giving Cross, built at the heart of the community. It rises majestically and with its imposing presence it becomes a significant part of Cyprus’s cultural heritage. The Monastery of the Holy Cross is one of the oldest and most historic monasteries of the island.

History of the Monastery.

According to tradition, one night the inhabitants of the neighbouring villages Pano (Upper) and Kato (Lower) Koupetra, which do not exist today, observed a fire in some bushes at the area where the monastery stands today. When it dawned they went to the spot where the fire was seen but there was no sign. This phenomenon repeated for several nights. So they started to dig the earth, discovering a small cave in which they found the Cross. In order to thank the Lord, they constructed a chapel over the cave and kept their precious treasure there, which became a sacred place of adoration for them. With the passage of time the chapel expanded and was converted into a Monastery with many monks and a vast fortune -not only in Cyprus but also abroad – maintaining a grange (monastery dependency) in Constantinople (Istanbul) and real estate in Russia.

According to tradition, the Monastery was established before St. Helen’s arrival in Cyprus in 327 AD. The exact date of establishment is unknown. Perhaps it existed before the village and Omodos was later established around the monastery. Various historians of Cyprus such as Neofytos Rodinos, the Russian monk and traveller Barsky, the Dean Kyprianos and others, refer to St. Helen’s visit to Cyprus and to the fact that she left a part of the Holy Rope and the Holy Rood in the Monastery. This rope, with which the Romans bound Christ to the Cross, is described as red coloured and “stained by the blood of Christ”.

After several miracles by the Cross, the Monastery gained substantial reputation and evolved to a great place of adoration. The historical Monastery of Omodos has gone through various phases as the aeons went by. During the harsh centuries of Turkish domination, the Monastery managed to sustain itself and achieve great things. Around 1700 it secured a sultan’s “firman” (decree) of impunity and immunity. In 1757 water was transferred to the monastery and the cistern and fountain, found in the south-west end of the monastery, were built by the priest-monk Germanos. In 1917 the entire property of the monastery was given to Omodos’s inhabitants. A few years later it was deprived of its last monks and was converted to a parish.

Renovation

The Bishop of Pafos, Chrysanthos, did a full renovation of the Monastery in the second decade of the 19th century, in collaboration with the Steward of the Monastery, Dositheos, who served as a church Steward from 1810 until 1821. In 1816, according to the sign found over the entrance of the monastery’s Synodicon, the west wing and the west part of the north wing were constructed. The height of the rooms and the arches of the two-level gallery is greater than that of the north wing. The west wing is the most important one. According to the sign, the reconstruction was done “through the charitableness of the pious and very laborious Stewart Dositheos “. In 1817 the -inlaid with gold -icon screen of the church was made. The great Synodicon and the other halls and corridors of the Monastery were decorated with woodcut items that are splendid woodcraft examples of the Rococo style. Especially interesting is the window of the Synodicon’s entrance that is found in the ceiling, in the north end of the west wing. Both the line of arches’ parapets and the windows are made out of small bits of wood, adjusted in such a manner so as to form elaborate gratings. The leafs also are made out of small pieces of wood with chisels so as to leave the impression of elaborate relief.

However, the most important specimen of woodcraft is the ceiling of the synodicon, the -so called -Throne of the Cross, which covers the eastern wall of the synodicon. These fretwork items are the most important ones that are extant in Cyprus. The bell that is preserved until today is a gift by Dositheos from 1812 and is the first bell that rang in Cyprus during the years of Turkish enslavement. The aid, however, that the Monastery offered to the “Filiki Heteria” (Society of Friends) for the Great Greek Uprising of 1821 proved fatal for the Monastery and for Dositheos. The Turks decapitated the Steward Dositheos, along with other clergymen and laymen, on the 10th of July 1821 in Nicosia.

In 1850 a renovation of the Church, which expanded on its two sides taking its present form, took place.

The Monastery’s architecture.

The Monastery’s architecture is characteristic. It is a huge, two-levels complex in the shape of (the Greek letter) Π that encircles the church in the north, west, and south with its tall cells and the vaulted arches.

One can enter the yard through a vaulted entrance, the so-called “kamaroporta” (arched door), which is found in the north side. Tradition reports that the arched door, which resembles that of a fortress, with its heavy, double crossbars, would not open when Turks who intended to harm the monastery would arrive. The west entrance that today exists in the part of the plaza was opened recently.

The complex is consisted of many stone-made cells, cellars, and hostels/hospices. The lace-like balusters under the arches of the roofed verandas, in the interior side of the constructions, have a very picturesque quality.

In the fenced yard a marble-made fountain refreshes the visitors. Upon a plate, dating back to 1763, the words “come to me you that are thirsty, like Siloam the fountain I will also quench your thirst” are inscribed. The large temple with three aisles of the Monastery, which is of the Basilica type, is built -according to local tradition -precisely above the cave where the holy Cross was found.

Note-worthy elements of the Monastery

The golden & chiseled icon screen of the Church, created in 1817, with the case of the Holy Cross and the ancient icons of Russian style, is of great importance.

A special work of art are the wooden ceilings, which decorate the corridors and the halls of the Monastery. They are amazing specimens of -Rococo style -woodcraft, made with admirable artistry out of thousands of very small pieces of wood that are harmonically matched.

Even more remarkable is the Synodicon with its wonderful ceiling and the throne of the Holy Cross, which is chiseled upon walnut wood and come into view as a true masterpiece. With the two-headed eagle towering above, the throne also serves as a crypt for the Holy Cross. Even the four couches that are preserved, made out of woodcut walnut, present a special beauty.

Today the hall of the Synodicon is an ancient monument. The other halls today house the Museum of Byzantine icons, the Museum of Folkloric Art, the picture gallery, a photo exhibition with old and new photos, and the 1955-1959 Struggle Museum -the first one to be made after the Epic Struggle. In it are kept many materials, personal items, uniforms, documents, and photographs of the fighters.

Invaluable relics

There are invaluable relics in the Monastery of the Holy Cross that have made it reputable throughout the world. Some of them are:

The Great Cross with the Holy Rope. It is a wooden Cross with a gold & silver-plated cover, placed in a special canopy at the icon screen of the temple. Its surface is decorated by various depictions from the life of Christ. In the four ends of the Cross are the four Evangelists. At the centre of the Cross, within an area sheltered by a golden wicket that opens and closes, the “AGIOS CANNAVOS” (Holy Hemp-made Rope), which is also called “AGIO SCHINIO” (Holy Rope). It is a piece from the rope that the Romans used to fasten Christ upon the Cross and it is the only extant one in the world.
A second Cross that -according to Costas Nicolaides -in it “is the little Cross enclosed”, which is the one originally found inside the cave.
The Cross of the “Panaretos” (the all virtuous one). This is the old Cross of Anogyra. This Cross is very old and was kept in the mediaeval monastery of the Holy Cross outside the village Anogyra. During troublesome times the Cross was transferred to the Monastery of the Holy Cross in Omodos, where it is still kept until today, for safekeeping.
The skull of Apostle Philip is kept in a gold and silver-plated case that is shaped like a pyramid. The authenticity of the skull is witnessed by the seals of the Byzantine Emperors Theodosius the Great and Heraclius. The Holy Relic of Orthodoxy was kept in Constantinople until July 31st, 1204. After the city’s capture by the Franks it was transferred for safekeeping to the village Arsinoe of the Pafos district. A little after 1735 the case was stolen and in 1770 it was replaced by the one that is extant until today, at the expenditure of the -then -Metropolitan Bishop of Pafos, Panaretos. For greater safety the case with the Apostle’s skull was transferred to the Holy Temple of the Holy Cross in Omodos before 1788.
Wooden Cross with a height of 15 centimetres and decorated with precious stones. The excellent joinery artistry that it presents causes admiration.
Fragment of a stone from the horrid Golgotha (Calvary) that was secured after an initiative of church steward Kallistrates Papademas.
Many other items including holy vessels, remains of 26 Saints, precious jewels and other offerings.

**********************************************************************

Украшением и гордостью Омодоса является монастырь Святого и Животворящего Креста, построенный в сердце общины. Он божественно возвышается и его внушительное присутствие превращает его в значительную часть культурного наследия Кипра. Монастырь Святого и Животворящего Креста является одним из старейших и исторических монастырей острова.

История монастыря

По преданию одной ночью жители близ лежащих деревень Пано (Верхняя) и Като (Нижняя) Купетра, которые не существуют сегодня, наблюдали огонь в кустах, где сегодня стоит монастырь. Когдасталосветать, они пошли в то место, где видели огонь, но не нашли и следа. Это явление повторялось несколько ночей. Поэтому они стали рыть землю, обнаружили небольшую пещеру, в которой нашли Крест. Чтобы отблагодарить Господа, они построили часовню над пещерой и хранили своё сокровище там, часовня стала для них местом поклонения. С ходом времени часовня расширилась и была превращена в монастырь со множеством монахов и большим богатством – не только на Кипре, но и за рубежом – надворными постройками в Константинополе (Стамбуле) и недвижимостью в России.

По преданию монастырь был основан до прибытия Св. Елены на Кипр в 327 н.э. Точная дата основания неизвестна. Возможно, он существовал до того, как деревня и Омодос были позднее основаны вокруг монастыря. Различные историки Кипра, такие как Неофитос Родинос, российский монах и путешественник Барский, настоятель Киприанос и иные ссылаются на посещение Св. Еленой Кипра и тот факт, что она оставила часть Святой верёвки и Святого распятия в монастыре. Эта верёвка, которой римляне привязали Христа к Кресту, описана как красная и «покрытая кровью Христа».

После нескольких чудес, явленных Крестом, монастырь приобрёл значительную репутацию и превратился в великое местопочитания. Исторический монастырь Омодоса познал взлёты и падения с ходом времени. Во время тёмных веков турецкого владычества монастырь смог сохраниться и достичь многого. Примерно в 1700г. обеспечено принятия фирмана (указа) султана обосвобождении от обязанности возмещать убытки и о неприкосновенности. В 1757 г. в монастырь была проведена вода для цистерны и фонтана, расположенных в юго-западной части монастыря, построенных монахом-священником Германосом. В1917г. вся собственность монастыря была передана жителям Омодоса. Несколько лет спустя его лишили последних монахов, и он был превращён в приход.

Реставрация

Епископ Пафоса Крисантос произвёл полный ремонт монастыря во втором десятилетии XIX века вместе с управляющим монастыря Доситеосом, который служил в качестве управляющего монастыря с 1810 до 1821г. В 1816г. согласно знаку, найденному над входом в синодиконе монастыря, западное крыло и западная часть северного крыла были построены. Высота комнат и арок двухъярусной галере больше, чем в северном крыле. Западное крыло является самым важным. Согласно знаку реконструкция производилась «благодаря милосердию благочестивого и очень трудолюбивого управляющего Доситеоса». В1817г. был рекоструирован золотой иконостас церкви. Великий синодикон и иные залы и коридоры монастыря были декорированы деревянными предметами, которые являются превосходными примерами ручной работы в стиле рококо. Особенно интересным является окно входа в синодикон, которое находится в потолке, в северном конце западного крыла. Линия парапетов арки окон сделана из маленьких кусочков дерева, подогнанных таким образом, чтобы создать сложные решётки.

Листья также сделаны из маленьких кусочков дерева с помощью стамесок, чтобы оставить впечатление сложного рельефа. Однако, наиболее важным образцом ручной работы является потолок синодикона, так называемый «Трон креста», покрывающий восточную стену синодикона. Эти предметы являются наиболее важными из существующих на Кипре. Колокол, сохранившийся до сегодняшнего дня, является подарком Доситеоса с 1812 г. и первым колоколом, который звонил на Кипре в годы турецкого порабощения. Однако, помощь, оказывавшаяся монастырём «Филикихетериа» («Обществу друзей») для Великого греческого восстания 1821 г. оказалась фатальной для монастыря и Доситеоса. Турки обезглавили управляющего Доситеоса вместе с другими священниками и мирянами 10 июля 1821 г. в Никосии.

В 1850г. проводилась реконструкция церкви, которая расширилась с двух сторон, приобретя современную форму.

Архитектура монастыря
У монастыря очень характерная архитектура. Это большой двухуровневый комплекс в форме (греческой буквы) Π, окружающая церковь с севера, запада и юга с высокими кельями и сводчатыми арками.

Во двор можно войти через сводчатый вход, так называемую «камаропорту» (сводчатую дверь), которая находится на северной стороне. По легенде сводчатая дверь, которая напоминает дверь крепости с тяжёлыми двойными поперечинами, не открывалась, когда являлись турки, которые намеревались нанести ущерб монастырю. Западный вход, существующий со стороны площади сегодня, был открыт недавно.

Комплекс состоит из множества каменных келий, подвалов и постоялых дворов. Кружевообразные стойки под арками крытых веранд со внутренней стороны конструкций очень живописны.

В огороженном дворе мраморный фонтан освежает посетителей. На табличке, датированной1763г., слова «придите ко мне страждующие, как фонтан Силоам, я утолю вашу жажду». Большой храм с тремя боковыми пределами монастыря базилического типа построен согласно местной традиции непосредственно над пещерой, в которой был обнаружен Святой Крест.

Достопримечательные элементы монастыря

Золотой резной иконостас церкви, созданный в 1817г., с футляром Святого Креста и старинными иконами в русском стиле очень важен.

Особым предметом искусства являются деревянные потолки, украшающие коридоры и залы монастыря. Они являются поразительными образцами ручной работы в стиле рококо, сделанными с потрясающей художественностью из тысяч очень маленьких кусочков дерева, которые гармонично подобраны.

Даже более потрясающим является синодиконс великолепным потолком и троном Святого Креста, который вырезан из грецкого ореха и попадает в поле зрения как настоящий шедевр. С двуглавым орлом сверху трон также служит криптой Святого Креста. Особо красивы четыре сохранившихся кресла из грецкого ореха.
Сегодня зал синодикон является старинным памятником. Прочие залы сегодня являются местом расположения музея византийских икон, музея фольклорного искусства, картинной галереи, фотовыставки с новыми и старыми фотографиями и музея борьбы 1955-1959 гг. – первым, созданным после эпической борьбы. В нём хранится множество материалов, личных предметов, форма, документы и фотографии борцов.

Бесценные реликвии
В монастыре Святого Креста находятся бесценные реликвии, которые создали ему репутацию н авесь мир. Некоторые из них:

Великий крест со святой верёвкой. Это деревянный Крест с золотым и серебряным покрытием, размещённый под специальным балдахином на иконостасе храма. Его поверхность декорирована различными изображениями из жизни Христа. На четырёх концах Креста – четыре евангелиста. В центре Креста в области, закрываемой золотыми воротцами, которые открываются и закрываются, находится «Агиос Каннавос» («Святая верёвка из пеньки»), которая также называется «АгиоСкинио» («Святая верёвка»). Это кусок верёвки, которую использовали римляне, чтобы привязать Христак Кресту, и это единственный, сохранившийся в мире.
Второй Крест, в который, согласно Костасу Николаидесу, «помещен малый Крест», тот самый, который был найден в пещере.
Крест «Панаретос» (вседобродетельного). Это старый Крест Аногиры. Этот Крест очень старый и хранился в средневековом монастыре Святого Креста за пределами деревни Аногира. В смутные времена Крест был перенесён в монастырь Святого Креста в Омодосе, где он хранится до сих пор.
Череп апостола Филлипа хранится в покрытом золотом и серебром ящике в форме пирамиды. Подлинность черепа подтверждена печатями византийских императоров Феодосия Великого и Гераклия. Святая реликвия православия хранилась в Константинополе до 31 июля 1204 г. После захвата города франками она была передана на хранение в деревню Арсиноэ в районе Пафоса. Не много позднее 1735 г. ящик был украден и в 1770 г. он был заменён тем, который сохранился до сего дня, за счёт тогдашнего митрополита епископа Пафоса Панаретоса. Для большей безопасности ящик с черепом апостола был передан в святой храм Святого Креста в Омодосе до 1788 г.
Деревянный крест высотой 15 см, украшенный ценными камнями. Восхищение вызывает высокая художественность.
Фрагмент камня с ужасной Голгофы, который был получен по инициативе управляющего церкви Каллистратеса Пападемаса.
Многие другие предметы, включая священные сосуды, останки 26 святых, драгоценные камни и другие подношения.

Πηγή:omodos.org