Εκκλησία Αρχαγγέλου Μιχαήλ (Βυζακιά)
Στη Βυζακιά είναι κτισμένη μια παλιά εκκλησία που είναι αφοσιωμένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Παλιά ήταν η μοναδική εκκλησία της Κοινότητας. Κτίστηκε τον 16ον αιώνα κοντά σ\’ ένα ελαιώνα. Η εκκλησία αυτή παλιά ήταν μετόχι της Παναγίας του Άρακα και έμεναν μέσα μοναχοί. Και σήμερα ανήκει στην Ιερά Μητρόπολη Μόρφου, που την ενοικιάζει στην κοινότητα Βυζακιάς.
Η εκκλησία επισκευάστηκε τελευταία από το τμήμα αρχαιοτήτων. Έγιναν επισκευές στη στέγη, στο εξωτερικό μέρος, στις πόρτες και στην αυλή, όπου έγινε πετρόχτιστος αυλόγυρος. Η μικρή αυτή εκκλησία έχει νάρθηκα στα αριστερά και ημικυκλική αψίδα στ\’ ανατολικά. Είναι επίσης ξυλοσκέπαστη. Μέσα σώζονται τοιχογραφίες του 16ου αιώνα στο νότιο και δυτικό τμήμα της. Οι κυριότερες τοιχογραφίες, που είναι έργο κάποιου λαϊκού ζωγράφου, είναι στα νότιά του, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, η Ανάσταση του Λαζάρου , η Γέννηση του Χριστού, η Υπαντή και η Βάπτιση του Χριστού. Στο κάτω μέρος απεικονίζονται οι απόστολοι Πέτρος και Παύλος, ο Άγιος Γεώργιος έφιππος, ο Άγιος Μάμας καθισμένος σε λιοντάρι και ο Άγιος Δημήτριος. Στο αέτωμα δεσπόζει η Σταύρωση, ενώ νοτιότερα απεικονίζονται ο Νιπτήρας, ο Μυστικός Δείπνος, η Προδοσία και ο Ενταφιασμός. Οι Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη, εικονίζονται στα Νότια της δυτικής θύρας.
Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, ελκύει αρκετούς περιηγητές, κυρίως ξένους, που οι περισσότεροι συνδυάζουν κατά την επίσκεψή τους στην εκκλησία της Ασίνου κι ένα σταθμό στην εκκλησία της Βυζακιάς. Σήμερα στην εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, προστατεύεται από το τμήμα Αρχαιοτήτων και γίνονται προσπάθειες να τεθεί υπό την προστασία της ΟΥΝΕΣΚΟ.
Ο ψηλός ευκάλυπτος που καμαρώνει μπροστά από την εκκλησία με το σήμαντρο στο κορμό του, παρέα με τα περιστέρια που φωλιάζουν στη σκεπή του, δημιουργούν ένα πραγματικά μαγευτικό θέαμα, που προσελκύει την προσοχή του κάθε ταξιδιώτη. Η παράδοση για να εξηγήσει το κτίσιμο της εκκλησίας σ\’ εκείνο το συγκεκριμένο χωριό, αναφέρει ότι την εποχή που υπήρχε η αρρώστια της πανούκλας και μεταφερόταν η εικόνα του Αρχάγγελου Μιχαήλ, για να γίνει λειτουργία στο χωριό, το γαϊδουράκι σταμάτησε και δεν προχωρούσε άλλο. Αυτό θεωρήθηκε ως η θεία βούληση και κτίστηκε εκεί το εκκλησάκι του Αρχάγγελου Μιχαήλ.
Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, ήταν άγγελος της Παλαιάς Διαθήκης των Επουρανίων Δυνάμεων των Ασωμάτων. Ήταν προστάτης της Εκκλησίας του Χριστού. Συνήθως στις τοιχογραφίες και αγιογραφίες παριστάνεται ως Ρωμαίος στρατιώτης που κρατά δόρυ ή ξίφος και κτυπά ένα δράκοντα.
Το εκκλησάκι αυτό λειτουργεί δύο φορές τον χρόνο:
α) Στις 6 Σεπτεμβρίου εορτάζει το Θαύμα του Αρχάγγελου Μιχαήλ που έκανε στις Χώνες.
β) Στις 8 Νοεμβρίου ημέρα εορτής των Ασωμάτων.
