Ἡ Ἱερά Μονή Χρυσοστόμου, εἰς Κουτσοβέντι
Εὑρίσκεται ὑπό τουρκικήν κατοχήν.
Μετόχιον Παναγίου Τάφου, παρὰ τὴν Κοινότητα Κουτσοβέντη.
Πανηγυρίζει τὴν 29ην Ἰουνίου (ἡμέραν ἐγκαινίων τοῦ Καθολικοῦ τῆς Μονῆς).
Ἡ Ἱερά Μονή Χρυσοστόμου, εἰς Κουτσοβέντι.
(Εἰσέτι ὑπό συλλογήν στοιχείων)
Ἡ Ἱερά Μονή Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, κεῖται εἰς τήν νοτίαν πλευράν τοῦ Πενταδακτύλου, εἰς τήν τοποθεσίαν Κουτσοβέντι καί ἀπέχει ἐκ τῆς Λευκωσίας περίπου 15 χιλιόμετρα. Θεωρεῖται ἡ ἀρχαιοτέρα μονή τῆς Ἐπαρχίας Κηρυνείας, (ἐγκαίνια 1090) καί διετέλεσεν περιώνυμον μοναστικόν κέντρον τῆς Κύπρου. Ὑπάρχουν διάφορες παραδόσεις διά τήν ἳδρυσιν αὐτῆς. Εἰς τά τέλη τοῦ 11ου αιῶνος εἰς τήν μονήν ἒζησεν ὁ ὃσιος Γεώργιος ὁ νέος, ὁ ὁποῖος ἒγινεν ἡγούμενος καί πενυματικός καθοδηγητής τῆς μονῆς καί ἒκτισεν τό καθολικόν, τό ὁποῖον ἀφιέρωσεν εἰς τόν ἃγιον Ἰωάννην τόν Χρυσόστομον. Περί τῆς μνήμης τοῦ ὁσίου ἀναγινώσκομεν εἰς τό Τυπικόν τῆς Μονῆς, φυλασσόμενον εἰς τήν Ἐθνικήν Βιβλιοθήκην τῶν Παρισίων, (κώδιξ τῆς σειρᾶς Paris Greque ἀριθμ. 402): «Ἰστέον ὃτι κατά ταύτην τήν ἡμέραν, ἐπιτελοῦμεν τά μνημόσυνα τοῦ ἁγίου Πατρός ἡμῶν καί καθηγητοῦ Ἡγουμένου Γεωργίου, κτήτορος τῆς ἐν Κύπρῳ ἁγίας Μονῆς τοῦ Χρυσοστόμου». Εἰς αὐτήν ἒζησεν ἀπό τό 1152 ἓως τό 1159 ὁ ὃσιος Νεόφυτος ὁ Ἒγκλειστος, ὁ ἱδρυτής τῆς περιωνύμου καί ὁμωνύμου μονῆς, αἱ ἀναφοραί τοῦ ὁποίου περί ἀναχωρήσεως ἐκ τῆς Μονῆς διά τήν Ἁγίαν Γῆν, δύνανται ἳνα ἐκληφθοῦν, ὡς ἐπιβεβαίωσις τῆς παλαιόθεν πνευματικῆς συγγενείας τῆς Μονῆς Χρυσοστόμου μετά τῆς Ἐκκλησίας Ἱεροσολύμων. Ἡ μονή περιέπεσεν εἰς χεῖρας Μαρωνιτῶν καί κατά τινας μαρτυρίας, ἠγοράσθη ὑπό πλουσίου τινος χριστιανοῦ καί ἐδωρήθη πάλιν εἰς τόν Πανάγιον Τάφον τόν 16ον αἰῶνα καί ἒκτοτε εὑρίσκεται ὑπό τήν πνευματικήν δικαιοδοσίαν τοῦ Πατριαρχείου Ἱεροσολύμων. Ἡ Μονή ἀναφέρεται εἰς τό Χρονικόν τοῦ Λογήζου Σκευοφύλακος, ἀπαριθμοῦντος τά χωρία τά ἐκκλησιαστικά ὡς ἑξῆς: «Ὁ Πατριάρχης ὁ Ρωμαῖος τῆς Ἱερουσαλήμ,… ἒχει τό μοναστήρι τοῦ Κουτζουβέντι» (f 21 v, § 63, σελ. 38). Τό ἀρχικόν καθολικόν, ναός ὀκταγωνικός μετά τρούλου τοῦ 11ου αἰῶνος, κατεδαφίσθη, τό 1891, προφανῶς λόγῳ σοβαρῶν καταστροφῶν καί εἰς τήν θέσιν αὐτοῦ ἀνηργέρθη νέος. Ἡ κατεδάφισις ὃμως αὐτοῦ ἐχαρακτηρίσθη ὑπό τοῦ βυζαντινολόγου Γ. Σωτηρίου, ὡς «τό μεγαλύτερο ἒγκλημα, πού διεπράχθη ἐν Κύπρω». Τήν μονήν ἐπεσκέφθηκαν πολλοί περιηγηταί, οἱ ὁποῖοι κατέγραψαν ἐνδιαφερούσας ἐντυπώσεις. Ἡ λεπτομερής περιγραφή, ἰδιαιτέρως τοῦ καθολικού, τοῦ ρώσου μοναχοῦ Βασιλείου Μπάρσκι (1735) εἶναι ἡ σημαντικοτέρα. Ὁ ἲδιος ἐσχεδίασε τήν μονήν καί τόν περιβάλλοντα αὐτήν χῶρον.
Ἡ μονή διετέλεσεν καί ἓδρα τῆς Ἐξαρχίας μέχρι τοῦ ἒτους 1974, ὁπότε κατελήφθη ὑπό τῶν Τούρκων εἰσβολέων, ἐλεηλατήθη καί ἐκκλησιαστικά ἀντικείμενα αὐτῆς ἐπωλήθησαν εἰς τό ἐξωτερικόν. Πρό τῆς κατοχῆς, ἐσώζοντ εἰς τήν μονήν ἀξιόλογες εἰκόνες τοῦ 12ου (Ἀρχάγγελος Μιχαήλ), τοῦ 14ου (Παναγία Βρεφοκρατοῦσα) καί πολλαί τοῦ 16ου αἰῶνος. Ἡ ἀρχαία εἰκών τοῦ προστάτου τῆς Μονῆς, ἁγίου Χρυσοστόμου, ἐντοπισθεῖσα εἰς τό ἐξωτερικόν, χάριν εἰς τήν ἂμεσον καί δραστήριον ἐπέμβασιν τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κύπρου, ἀναμένει τόν ἐπανεπατρισμόν αὐτῆς. Εἰς τήν Ἒκθεσιν Εἰκόνων τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς ἐκτίθεται καί εἰκών τῆς Παναγίας, ἐκ τῶν κειμηλίων τῆς Μονῆς, ἒργον τοῦ 15ου αἰῶνος.
Ἡ Μονή ἒκτοτε εὑρίσκεται ὑπό τουρκικήν κατοχήν καί ἐν αὐτῇ ἒχει ἐγκατασταθῆ τμῆμα τοῦ τουρκικοῦ στρατοῦ, διά τοῦτο καί πᾶσα προσπάθεια ἐπισκέψεως τῆς Μονῆς, πρός διαπίστωσιν τῆς σημερινῆς καταστάσεώς της ἀπέβη μάταια.
Ἡ Μονή ἑορτάζει τήν 29ην Ἰουνίου, (ἑορτήν τῶν ἀποστόλων Πέτρου καί Παύλου),εἰς ἀνάμνησιν τῶν ἐγκαινίων τοῦ ναοῦ τῆς μονῆς.
Εἰς τήν Μονήν ὑπάγονται οἱ Ἱεροί Ναοί τῆς Ἁγίας Τριάδος, Ἁγίας Ἑλένης, ἢδη καταστραφεῖσα περί τά τέλη 11ου, ὁπότε ἐκτίσθη ναός πρός τιμήν τοῦ ἃγ. Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, ἐν ἐρειπιώδη δέ καταστάσει ναΐδρια τοῦ ἁγίου Γεωργίου, ἁγ. Σάββα καί ἁγίασμα (ἲδε σχ. Τσικνοπούλλου Ἰωάν.: Ἡ Ἱερά Μονή Χρυσοστόμου τοῦ Κουτσζουβένδη καί τά Ἱερά αὐτῆς Κτίσματα).
Παρεκκλήσιον τῆς Ἁγίας Τριάδος.
Τό μονόκλιτον παρεκκλήσιον τῆς Ἁγίας Τριάδος μετά τρούλου, κεῖται βορείως τοῦ καθολικοῦ τῆς μονῆς Ἁγίου Χρυσοστόμου καί ἐκτίσθη διά χορηγίας τοῦ βυζαντινοῦ διοικητοῦ τῆς Κύπρου Εὐμαθίου Φιλοκάλη (1092-1103 καί 110-118). Μεταξύ τῶν ἐτῶν 1942 καί 1963, τό μνημεῖον ἒτυχεν σειρᾶς ἐπεμβάσεων στερεώσεως καί συντηρήσεως, ὁπότε ὴλθον εἰς φῶς ἀξιόλογοι τοιχογραφίαι τῶν ἀρχῶν τοῦ 12ου αἰῶνος. Ἀποδίδονται εἰς ἐργαστήριον τῆς Κωσταντινουπόλεως καί χαρακτηρίζονται ὡς ἐξαίρετα δείγματα τῆς μετακομνηνείου τέχνης. Ἡ τύχη αὐτῶν σήμερον τυγχάνει ἂγνωστος.
Ναοί τῆς Παναγίας Ἀφέντρικας καί τοῦ Σωτῆρος.
Πλησίον τῆς μονῆς τοῦ Ἁγίου Χρυσοστόμου εὑρίσκεται εἰς ἐρειπιώδη κατάστασιν σύμπλεγμα δύο βυζαντινῶν ναῶν. Ὁ μεγαλύτερος εἶναι ἀφιερωμένος εἰς τήν Παναγίαν καί ὁ μικρότερος, σχεδόν ἐφαπτόμενος νοτίως, εἰς τόν Σωτῆρα Χριστόν. Ἒχει ὑποστηριχθῆ ὃτι ἲσως πρόκειται διά τούς κοιμητηριακούς ναούς τῆς μονῆς τοῦ Ἁγίου Χρυσοστόμου. Χρονολογικῶς, τοποθετοῦνται εἰς τό τελευταῖον τέταρτον τοῦ 12ου αἰῶνος ὁ πρῶτος καί εἰς τά τέλη τοῦ 11ου-ἀρχάς 12ου αἰῶνος ὁ δεύτερος. Εἶναι μονόχωροι ναοί, οἱ ὁποῖοι εἰς τήν ἐπίστεψιν αὐτῶν ἒφερον τροῦλον.
Ὁ ναός τῆς Παναγίας ἦτο τοιχογραφημένος καί πρό τοῦ 1974, ἐσώζετο ὁ ἒφιππος ἃγιος Γεώργιος εἰς τόν τύπον τοῦ Διασωρίτη. Ὁ ναός τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ, παρά τήν κακήν κατάστασιν, διετήρει ἓως τοῦ 1974 ἐλάχιστα δείγματα τοῦ τοιχογραφικοῦ αὐτοῦ διακόσμου. Αἱ τοιχογραφίαι αὐταί ἒχουν χαρακτηρισθῆ, ὡς ἐξαίρετα δείγματα βυζαντινῆς ἁγιογραφίας τοῦ 12ου αἰῶνος. Τεχνοτροπικῶς ἒχουν συσχετισθῆ πρός αὐτάς τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος εἰς τό Νέρεζι Σκοπίων.
Ναός τοῦ Ἁγίου Γεωργίου.
Εἰς ἀπόστασιν ἑνός περίπου χιλιομέτρου βορειοδυτικῶς τῆς μονῆς τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου εἰς τόν Κουτσοβέντη, ἐσώζετο, τοὐλάχιστον μέχρι τό 1974, ἡμιερειπωμένη ἐκκλησία μετά τοιχογραφιῶν τοῦ τέλους τοῦ 11ου αἰῶνος, ἀφιερωμένη εἰς τόν ἃγιον Γεώργιον.
Βορειοανατολικῶς καί τούτου τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου, εἰς ἀπόστασιν πεντήκοντα μέτρων ἦσαν ὁρατά τά θεμέλια μιᾶς δευτέρας ἐκκλησίας.
Ο ΘΡΥΛΟΣ ΤΗΣ ΛΕΠΡΗΣ ΡΗΓΑΙΝΑΣ
Στη βόρεια πλευρά της οροσειρας του πενταδακτύλου,πολύ κοντα το χωριό Κουτσοβέντης,και λίγο πιο χαμιλά του κάστρου του Βουφαβέντου,βρίσκεται η Ιερά Μονή του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου.Το μοναστήρι είναι φιμισμένο για την πηγή του,το νερό της οποίας θεραπεύει δερματικά νοσήματα.Σύμφωνα με την παράδοση στο κάστρο του Βουφαβέντου,που έγινε και η αιτία για να κτιστεί το μοναστήρι του Αγίου Χρυσοστόμου,ζούσε μακριά από τον κόσμο,μια ρήγαινα.Το όνομα της ήταν Μαρία ντε Μολίνο,Βενετσάνα στη καταγωγή.Η ρήγαινα αυτή,υπέφερε από την αγιάτρευτη αρρώστια της λέπρας.Μοναδική συντροφιά της ήταν το αγαπημένο της σκυλάκι που τελικά κόλλησε και αυτό τη λέπρα και έφυγε από το κάστρο.Όταν ξαναεπέστρεψε είχε ήδη αρχίσει να γιατρεύαται.Γεμάτη απορία η αρχόντισσα έβαλε έναν υπηρέτη της να ακολουθήσει το σκυλάκι για να δεί που πήγαινε κάθε μέρα και μετά επέστρεφε σε καλύτερη κατάσταση.Ο υπηρέτης ανακάλυψε μια πηγή κάτω από το βουνό όπου λουζόταν το σκυλί και γιατρευόταν.Έτσι λιπόν η ρήγαινα έκανε το ίδιο και όταν ήταν πια εντελώς υγιής,αποφάσισε να εγκαταλείψει το κάστρο και να κατέβει στη πόλη να ζήσει με τους δικούς της.Τη νύκτα όμως πριν την αναχώρηση της,εμφανίστηκε στον ύπνο της ο Άγιος χρυσόστομος και της ζήτησε να του κτίσει ένα μοναστήρι και να περάσει την υπόλοιπη ζωή της εκεί.Η ρήγαινα ξεκίνισε αμέσως δουλιά και μέσα σε λίγους μήνες κτίστηκε το μοναστήρι του Αγίου Χρυσοστόμου.Έφερε μοναχούς και χάρισε στη μονή πολλά κτήματα και λευτά για τη συντήρηση του.H ρήγαινα ,περέμεινε εκεί μέχρι το τέλος της ζωής της,εκπληρώνοντας το θέλημα του αγίου.Το μοναστήρι κτίστικε κατα τα βυζαντινά χρόνια,πιθανόν στα τέλη των Αραβικών επιδρομών και υπάρχουν δύο ναοί. Στα βόρεια βρίσκεται ο παλαιότερος που κτίστικε το 1050 μ.χ. και αφιερώθεκε στον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο,με τοιχογραφίες όπως του Παντοκράτορα στον τρούλλο,του Ιωάννη του Προδρόμου,και του αρχαγγέλου Μιχαήλ.Η δεύτερη εκκλησία είναι κτίσμα του 1891 και αφιερώθηκε αρχικά στην Αγία Τριάδα και αργότερα στην Αγία Ελένη.Ο ναός αυτός πήρε πολλές εινόνες από τον ναό του Αγίου Χρυσοστόμου που είχε αρχίσει να παθαίνει φθορές και καταστροφές από καιρό.Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας,,το μοναστήρι λεηλαήθηκε από τους Τούρκους,αλλά γλίτωσε τον αφανισμό,όταν στις αρχές του 17ου αιώνα κάπιος πλούσιος Κύπριος ευσεβής Χριστιανός το αγόρασε και το χάρισε στον Άγιο Τάφο,στα Ιεροσόλυμα.Από τότε αποτελεί εξαρχία του πατριαρχείου Ιεροσολύμων.Το μοναστήρι υπήρξε πολύ πλούσιο και εκεί έζησαν εξαίρετες μορφές του μοναχισμού της κύπρου και της Παλαιστίνης,όπως ο Άγιος Νεόφυτος.Η μοναχική ζωή συνεχίστικε μεχρι το 1974 και δυστιχός μετά την Τουρκική εισβολή λεηλατήθηκε η σύληση έγινε με την εποπτεία των κατοχικών στρατευμάτων, απ’ όπου μεταξί άλλον αγνοείται και ο αρχάγγελος(φωτογραφία επάνω)του 12ου αιώνα που εκλάπη.Σήμερα το μοναστήρι χρησιμοποιείται σαν στρατόπεδο,και είναι απαγορευμένη στρατιωτική ζώνη.Κοντά στο μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Χρυσοστόμου,ενεβρέθηκαν απολιθώματα νάνου ελέφαντα και νάνου ιπποπόταμου που έζησαν στην Κύπρο κατά την Πλειστόκαινη περίοδο.Κοντά στη περιοχή αυτή,υπήρχουν επίσης ,τα ερείπια της Μαρωνίτικης εκκλησίας της Παναγίας του Κουτσοβέντη,η οποία είναι κτισμένη από τούβλο.Οταν το χωριό έπαυεσαι να είναι Μαρωνίτικο και οι κάτοικοι του έγιναν ορθόδοξοι,η εκκλησία αφέθηκε να περιέλθει στη καταστροφή. Αποτελείται από δύο εκκλησίες που ενώνονται μαζί,η μία με μεγάλο θόλο που έχει όμως καταρρεύσει.Το εσωτερικό είναι εντελώς τοιχοφραφινένο, το ανατολικό μέρος σε έναν ολοκληρωμένο βυζαντινό τρόπο, πιθανώς του πρόωρου 14 αιώνα, το δυτικό μέρος και ο νάρθηκας με τες μεγάλες φιγούρες Αγίων, μάλλον αργότερα και σε ένα πιό Συριακό ύφος.
Holy Monastery of Saint John the Chrysostom in Koutsoventi.
The Monastery of John the Chrysostom dates back to the first Christian centuries. It was donated to the Most Holy Sepulchre by a Cypriot named Ioannis, around the middle of the 16th century. It included the byzantine church “Aghia Triada”, which is maintained until today, two further tumbledown churches in the surroundings of Aghia Triada, namely the Church of “Virgin Mary of Koutsoventi” and the church of “the Savior of Koutsoventi”, and the Church of Saint George. The Monastery, which had been occupied and plundered by the Turks in 1974, houses today Turkish troops and munitions. The surrounding landed property is under the control of the occupation Government.
THE LEGEND OF THE LEPER QUEEN
In the northern side of the Pentadactylos mountain range,at the kyrenia district,very close to the village of Koutsoventis, and below the castle of Buffavento, the monastery of Saint John Chrysostomos is situated. It is famous for its water spring, the water of which cures skin diseases .According to tradition, in the castle of Buffavento, which also became the reason for the monastery of Saint Chrysostomos to be build,there lived far from the world, a Queen, who suffered from the incurable illness of leprosy.Her name was Maria de Molino and she was of Venician origin.Her only company was her beloved lap-dog whο finally also got infected by leprosy.The dog liked to leave the castle and go out to play.However he started coming back each day wet and on his return the Queen noticed that the dog had begun to heal. Full of curiosity, the Queen asked one of her servants to follow the dog in order to find out where he was going everyday and afterwards return in better health.The servant discovered a water spring beneath the mountain where the dog went to swim.Thus the Queen did the same,and when she was completely cured, she decided to abandon the castle and go to the city and live with her family.The night, before her departure however,Saint Chrysostomos presented himself in her sleep and asked her to build a monastery in his name.He also asked the Queen to pass the remainder of her life in the monastery.The Queen started to build the monastery immediately and in a few months,the monastery of Saint Chrysostomos was finished.She brought monks to live in it, and gave to the monastery much land and money for its maintenance.This Queen stayed in the monastery up to the end of her life fulfilling the wish of the Saint.The monastery was build during the Byzantine period, likely at the end of the Arab raids in Cyprus, and has two churches. In the north the oldest one is found which was build in 1050 A.D and was dedicated to Saint John Chrysostomos, with murals like the one of the Pantocratoras on the dome,Saint John the Baptist ,and archangel Micheal.The second church was build in 1891 and was dedicated initially to the Holy Trinity and later to Saint Helen. This church took many icons from the church of Saint Chysostomos because it begun to suffer from deterioration and had fallen to decay. During the years of Ottoman rule, the monastery was pillaged by the Turks,but was rescued from annihilation, when in the beginning of the 17th century a rich Cypriot and devoted Christian bought it and gave it as a present the the Holy Sepulcher, in Jerusalem. From then on it has become a dependency of the Greek Orthodox Patriarchate of Jerusalem. The monastery was once very rich and many outstanding figures of monasticism from Cyprus and Palestine lived there such as Saint Neophytos. Monastic life continued in the monastery up to 1974 but after the Turkish invasion it was looted and pillaged with the monitoring of the occupying troops.Among other monuments stolen from the monastery, the 12 century icon(the one shown in the photo below) of Archangel Michael is missing. Today the monastery is used as an army camp, and it is a prohibited military area.Near the monastery of Saint John Chrysostomos, fossils of dwarf elephants and dwarf hippopotamus were found who lived in Cyprus during the Pleistocene period.Also near this area,there are the ruins of the Maronite church of the Virgin Mary of Koutsoventis, which was built from brick.When the village ceased to be Maronite and the inhabitants became Orthodox the church was left to fall into ruins. It consists of two churches joined together,one with a very large dome which has now collapsed . The interior is completely painted, the east part in an accomplished Byzantine manner, probably of the early fourteenth century, the west parts and narthex with large standing figures of saints, rather later and in a more Syrian style.
Βιβλιογραφία
ΓΕΩΡΓΙΟΥ Γ., Μοναστήρια της Κύπρου, σ. 71.
ΚΑΠΠΑΗΣ Δ., Τα μοναστήρια της Κύπρου, σ. 151-154.
ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ στα χριστιανικά μνημεία της Κυρηνείας, σ. 310-325 (Στυλιανός Περδίκης)
ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Α.,«Χρυσοστόμου Ιωάννη Αγίου μοναστήρι», ΜΚΕ 14 (1991), σ. 118-119.
ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Α., «Γεωργίου Αγίου εκκλησία, Κουτσοβέντης», ΜΚΕ 4 (1986), σ. 52.
ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ., Κυπριακά μοναστήρια, σ. 409-412.
ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ Ε., Ο συνεπτυγμένος σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός στην Κύπρο, σ. 161-165 (Ναός Παναγίας Αφέντρικας), 318-322 (Ναός Αγίου Γεωργίου) σ. 323-327 (Ναός του Σωτήρος).
ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ Α., Αι περιηγήσεις του Ρώσσου Μοναχού Βασιλείου Γρηγόροβιτς Βάρσκυ, σ. 46-48 [Απρίλιος 1735].
ΤΣΙΚΝΟΠΟΥΛΟΣ Ι., Η Ιερά Μονή του Χρυσοστόμου του Κουτσοβένδη και τα ιερά αυτής κτίσματα, Λευκωσία 1959.
ΜΑNGO C., “The Monastery of St Chrysostomos at Koutsovendis (Cyprus) and its Wall-paintings”, Dumbarton Oaks Paper, 44 (1990), σ. 63-96.
STYLIANOU A. & J., The Painted Churches of Cyprus, σ. 456-468.
Πηγή: Εξαρχία Παναγίου Τάφου εν Κύπρω
PanagiaOdigitria
