Η Κυθρέα στον Κυπριακό τύπο της δεκαετίας του 1920

Kωστής Kοκκινόφτας
Kέντρο Mελετών Iεράς Mονής Kύκκου

Σε παλαιότερα σηµειώµατά µας είχαµε αναδηµοσιεύσει αρκετά κείµενα του κυπριακού τύπου των πρώτων χρόνων της Αγγλοκρατίας, που αναφέρονταν σε διάφορες πτυχές της ζωής των κατοίκων της κωµόπολης της Κυθρέας [περ. «Eλεύθερη Kυθρέα», αρ. 41-42 (1991), σ. 136-137, αρ. 47-48 (1993), σ. 122, αρ. 50-51 (1994), σ. 113-114, αρ. 75-76 (2003), σ. 55-58, αρ. 80-81 (2004), σ. 128-129, αρ. 86-87 (2006), σ. 2-6, αρ. 95-96 (2010), σ. 6-22]. Στο παρόν σηµείωµα δίνουµε στη δηµοσιότητα άλλα έξι παρόµοια κείµενα, που αφορούν στην ιστορία της Κυθρέας, κατά τη δεκαετία του 1920. Aς σηµειωθεί ότι, όπως και στα παλαιότερα, έτσι και σε κάποια από αυτά, το όνοµα της κωµόπολης αναγράφεται µε έψιλο (Kυθρέα), ενώ σε µερικά άλλα µε άλφα γιώτα (Kυθραία), ενδεικτικό της χρήσης και των δύο τύπων του από τους λόγιους της εποχής.  

Tο πρώτο κείµενο προέρχεται από την εφηµερίδα «Φωνή της Κύπρου», ηµεροµηνίας 25/8 Οκτωβρίου 1921, και αναφέρεται στην ανακοίνωση του εγχώριου εµπόρου Kωνσταντίνου Mηλίδη (1869-1929), ο οποίος δραστηριοποιείτο στο Kάιρο, ότι θα κατέβαλλε το σύνολο της δαπάνης για τη διοχέτευση νερού, µε διασωληνώσεις, από το Kεφαλόβρυσο στις διάφορες συνοικίες της κωµόπολης. Ο Μηλίδης, όπως είναι γνωστό, είχε εξαγγείλει την πρόθεσή του αυτή από τα µέσα της δεκαετίας του 1910, θέλοντας να συµβάλει στην επίλυση ενός προβλήµατος, που απασχολούσε τους κατοίκους και που οι δύσκολες οικονοµικές συνθήκες της εποχής δεν επέτρεπαν την οριστική ρύθµισή του. Εισέφερε, όµως, το ποσό των διακοσίων λιρών [βλ. «Eλεύθερη Kυθρέα», αρ. 95-96 (2010), σ. 6-22], που φαίνεται ότι δεν επαρκούσαν, αφού είχε ανοιχθεί κατάλογος συνδροµών, για τη συγκέντρωση του υπολοιπόµενου ποσού. Σύµφωνα µε το προαναφερθέν δηµοσίευµα της «Φωνής της Κύπρου», ο Μηλίδης ανέβασε τελικά το ποσό της δωρεάς αυτής στις χίλιες λίρες, που κάλυπταν το σύνολο της απαιτούµενης δαπάνης, γι’ αυτό και το Δηµοτικό Συµβούλιο τον ανεκήρυξε µέγα ευεργέτη της κωµόπολης. Στο ίδιο δηµοσίευµα σηµειώνεται ότι µέχρι τότε οι κάτοικοι έπιναν νερό από ακάλυπτα αυλάκια, µε αποτέλεσµα να τίθεται σε κίνδυνο η υγεία τους. Για τον λόγο αυτό, όπως αναφέρεται, ενώ οι ξένοι επισκέπτες θεωρούσαν την Κυθρέα ιδανική από απόψεως οµορφιάς για τις διακοπές τους, εντούτοις απέφευγαν να παραµένουν για µεγάλο χρονικό διάστηµα σε αυτή, λόγω του προβλήµατος της καθαρότητας του πόσιµου νερού της.

Το επόµενο δηµοσίευµα προέρχεται από το φύλλο ηµεροµηνίας 19 Ιουλίου 1924 της ίδιας εφηµερίδας και υπογράφεται από αρθρογράφο µε το ψευδώνυµο «Αµερόληπτος». Αναφέρεται στην άφιξη στην κωµόπολη του επόπτη των δηµοτικών σχολείων Γιάγκου Ιωαννίδη και στο γεύµα, που παρέθεσαν προς τιµήν του οι δάσκαλοι και οι διδασκάλισσες της Κυθρέας, στο οποίο παρακάθησαν επίσης ο εγχώριος επιθεωρητής Στυλιανός Αθανασιάδης και ο γιατρός Κωνσταντίνος Κυριακίδης, που µόλις είχε επιστρέψει από τη Σερβία, όπου εργάστηκε για κάποιο διάστηµα. Σύµφωνα µε τον αρθρογράφο, ένας από τους δασκάλους είχε ζητήσει µετάθεση από το σχολείο της κωµόπολης, σηµειώνοντας ανάµεσα στους λόγους για τους οποίους είχε υποβάλει το σχετικό αίτηµά του και το γεγονός ότι το πόσιµο νερό ήταν ακατάλληλο. Προσθέτει επίσης, ότι για την προσωρινή επίλυση του ζητήµατος αυτού, ο δήµαρχος είχε δώσει εντολές να επιβλέπεται µε αυστηρότητα η καθαρότητα των νερών, να αποµακρυνθούν οι ακαθαρσίες από την κωµόπολη και να δηµιουργηθούν αποχωρητήρια σε κάθε κατοικία, έτσι ώστε να επιτευχθούν καλύτερες συνθήκες υγιεινής.

Tο τρίτο δηµοσίευµα, που έχει εντοπιστεί, ανήκει και πάλιν στον «Αµερόληπτο» και προέρχεται από το φύλλο ηµεροµηνίας 1ης Νοεµβρίου 1924 της «Φωνής της Κύπρου». Αφορά στη λεγόµενη εορτή της σηµαίας που, όπως σηµειώνεται, είχε γιορταστεί πανηγυρικά για πρώτη φορά στην κωµόπολη, τον Οκτώβριο του 1924, µε αγιασµό και µε κατάλληλη οµιλία από τον διευθυντή του Αρρεναγωγείου Ν. Μαντίδη. Αναφέρεται ακόµη, ότι οι µαθητές του Αρρεναγωγείου της Κυθρέας την περίοδο αυτή ανέρχονταν στους 160, ενώ οι δάσκαλοι στους δύο, όσοι ήταν και οι δάσκαλοι στο σχολείο της Χαρδακιώτισσας, όπου φοιτούσαν άλλοι 80 µαθητές. Σχολιάζεται επίσης το ζήτηµα της διοχέτευσης νερού στις γειτονιές της κωµόπολης, το οποίο δεν φαινόταν να επιλύεται, αφού υπήρχαν αντιδράσεις από µερίδα των κατοίκων.  
Δύο άλλα δηµοσιεύµατα, που υπογράφονται από κάτοικο της κωµόπολης µε τα αρχικά Μ.Α. δηµοσιεύτηκαν στην εφηµερίδα «Ελευθερία», ηµεροµηνίας 1ης και 8ης Αυγούστου 1925. Αµφότερα αφορούν στην κυβερνητική απόφαση για υπαγωγή των τρεχούµενων νερών της Κυθρέας στον «περί της υδρεύσεως νόµον», σύµφωνα µε τις διατάξεις του οποίου οµάδα νεροφυλάκων περιφρουρούσε την πορεία ροής των νερών, που κατέληγαν στα γύρω χωριά. Ωστόσο, οι κάτοικοι της Κυθρέας θεωρούσαν ότι ο νόµος αυτός παραβίαζε κεκτηµένα δικαιώµατά τους επί των νερών, µε αποτέλεσµα να ζηµιώνονται από την εφαρµογή του, γεγονός που είχε ως αποτέλεσµα να δηµιουργηθεί µεγάλη ένταση µε τους κατοίκους των περιχώρων. Στα δύο προαναφερθέντα δηµοσιεύµατα, ο αρθρογράφος της «Ελευθερίας» αναφέρεται εκτενώς στο ζήτηµα και σηµειώνει ότι είχε σταλεί από τη Λευκωσία ο υπαξιωµατικός Μεχµέτ Φατήλ για να συµβάλει στη διατήρηση της τάξης. Περιγράφει επίσης την καταστροφή κηπευτικών προϊόντων σε περιβόλια της Κυθρέας από οµάδα κατοίκων από το Νέο Χωρίο και στον κίνδυνο δηµιουργίας και πολλών άλλων επεισοδίων, αφού το νερό αποτελούσε πηγή ζωής στη γεωργοκτηνοτροφική Κύπρο της εποχής. Όπως ήταν αναµενόµενο, οι κάτοικοι της Κυθρέας δεν είχαν καµία διάθεση να παραχωρήσουν τα δικαιώµατα που είχαν στη διαχείρισή του, γι’ αυτό και, όπως αναφέρεται, είχαν σκοπό να καταφύγουν στα Δικαστήρια για να επιτύχουν τη διατήρησή τους.

Tο τελευταίο δηµοσίευµα για την Kυθρέα, που αναδηµοσιεύουµε στο τρέχον σηµείωµα, προέρχεται από την εφηµερίδα «Φωνή της Κύπρου», ηµεροµηνίας 11 Αυγούστου 1925. Έχει τίτλο «Η Κυθρέα παρηµεληµένη» και υπογράφεται από αρθρογράφο µε τα αρχικά «Α.Γ.Α.», ο οποίος αναφέρεται εκτενώς στα διάφορα προβλήµατα, που παρουσιάζονταν στην κωµόπολη, όπως το σχετικό µε το ταχυδροµείο, το οποίο δεν είχε τακτική λειτουργία. Επίσης, ένα δεύτερο και σηµαντικότερο, όπως αναφέρει, αφορούσε στην πολύ άσχηµη κατάσταση του αυτοκινητόδροµου, που ένωνε τη κωµόπολη µε τη Λευκωσία και στην αναγκαιότητα χάραξης δρόµου προς την περιοχή της Χαλεύκας, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η οδική σύνδεση της πρωτεύουσας, µέσω Κυθρέας, µε την Κερύνεια. Σηµειώνεται ακόµη, ότι ανάµεσα στα προβλήµατα της κωµόπολης, που έπρεπε να επιλυθούν, ήταν και αυτό της δεντροφύτευσης των γύρω λόφων, το οποίο, στην περίπτωση που υλοποιείτο, θα την καθιστούσαν θελκτικότερη για τους ξένους επισκέπτες και θα συνέτεινε ώστε να εξελιχθεί σε εξοχικό θέρετρο. Τέλος τονίζεται, ότι έπρεπε να επιλυθεί το συντοµότερο και το ζήτηµα της διοχέτευσης πόσιµου νερού στις συνοικίες της Κυθρέας, που χρόνιζε εξαιτίας των αντιδράσεων των ιδιοκτητών των µύλων των πάνω ενορειών, οι οποίοι θεωρούσαν ότι µε τη διακλάδωση θα µειωνόταν η ισχύς του νερού, µε άµεσα καταστροφικά αποιτελέσµατα για την εργασία τους. Ας σηµειωθεί ότι, όπως είναι γνωστό από άλλες πηγές, η αξιοποίηση της προαναφερθείσας δωρεάς του Κωνσταντίνου Μηλίδη και η µεταφορά διασωληνοµένου νερού στις γειτονιές της κωµόπολης πραγµατοποιήθηκε τελικά στις αρχές της δεκαετίας του 1930. Tα έξι δηµοσιεύµατα του κυπριακού τύπου, που αναφέρονται στην Kυθρέα της δεκαετίας του 1920, είναι τα ακόλουθα:

Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο εδώ…

Πρώτη δημοσίευση στην ιστοσελίδα: 14.01.2019