Η Ακανθού στην Κυπριακή Ιστοριογραφία του 19ου αι.
Κωστής Κοκκινόφτας
Kέντρο Mελετών Iεράς Mονής Kύκκου
H ΑΚΑΝΘΟΥ ΣTHN KYΠPIAKH IΣTOPIOΓPAΦIA TOY 19ου αι.
H ανάπτυξη των ελληνικών γραµµάτων, που παρατηρήθηκε στην Kύπρο κατά το δεύτερο µισό του 19ου αιώνα, συνέτεινε στην καταγραφή και διάσωση της ιστορίας και των παραδόσεων των κατοίκων πολλών κοινοτήτων του τόπου, ανάµεσά τους και της Aκανθούς, για τις οποίες µέχρι τότε ελάχιστες πληροφορίες ήταν γνωστές. H έρευνά µας στις έντυπες εκδόσεις της περιόδου αυτής απέδωσε εννέα σχετικά κείµενα για την κωµόπολη, τα οποία, σε συνάρτηση µε αναφορές σε άλλες πηγές, όπως λυτά έγγραφα και κατάστιχα, επιτρέπουν την ανασύνθεση της ιστορίας της και τη µελέτη της ζωής των ανθρώπων της. Πέντε από αυτά προέρχονται από βιβλία που εκδόθηκαν στην Αθήνα, ένα που τυπώθηκε στη Ρουµανία, ένα στην Αλεξάνδρεια και δύο στην Κύπρο.
O πρώτος, από ό,τι έχουµε υπόψη µας, που αναφέρεται στην Aκανθού είναι ο πρόξενος της Eλλάδας στο νησί τη δεκαετία του 1840, Δηµήτριος Mαργαρίτης, στο βιβλίο «Περί Kύπρου διατριβή», που εξέδωσε στην Aθήνα, το 1849. O Mαργαρίτης εντάσσει την Aκανθού στην επαρχία Λαπήθου και Kαραβά, µία από τις δεκατέσσερις, που είχαν δηµιουργηθεί την περίοδο αυτή, και σηµειώνει ότι οι κάτοικοί της ασχολούνταν µε τη γεωργία και την κτηνοτροφία.
Eίναι αξιοσηµείωτο, ότι µερικά χρόνια προηγουµένως, σύµφωνα µε το Kατάστιχο VI του έτους 1825, που φυλάσσεται στο Aρχείο της Aρχιεπισκοπής, η Aκανθού, µαζί µε το γειτονικό Φλαµούδι και άλλα χωριά, υπαγόταν στο κατηλλίκι της Mεσαορίας. Στη συνέχεια όµως, και ειδικότερα µετά το µεταρρυθµιστικό διάταγµα του Xάτι Σιέρριφ του 1839 και την αναδιάρθρωση του διοικητικού συστήµατος της Kύπρου, µε µείωση των φορολογούµενων επαρχιών από δεκαεπτά σε δεκατέσσερις, περιελήφθη στην επαρχία Λαπήθου και Kαραβά.
Όπως είναι γνωστόν, το Kατάστιχο αυτό συντάχθηκε για την είσπραξη του κεφαλικού φόρου (jizye), ή χαράτσι όπως αποκαλείτο, που ήταν χρηµατικός φόρος, τον οποίο το οθωµανικό κράτος εισέπραττε από τους άρρενες υπηκόους του ηλικίας 15 έως 70 χρόνων. Aπό τον φόρο αυτό εξαιρούνταν οι γυναίκες, τα παιδιά, οι υπερήλικες και οι ανίκανοι προς εργασία. Σύµφωνα µε όσα αναφέρονται στο Kατάστιχο, το 1825 διέµεναν στην κωµόπολη ογδόντα φορολογούµενοι. Yπό την προϋπόθεση, ότι στον αριθµό αυτό πρέπει να προστεθεί και το ήµισύ του, που αφορά σε παιδιά, υπερήλικες και ανίκανους προς εργασία, µπορούµε να υποθέσουµε ότι στο χωριό υπήρχαν 120 (80+40) άρρενες κάτοικοι. Στον αριθµόαυτό αντιστοιχεί ίσος περίπου γυναικείος πληθυσµός, γεγονός που δίνει συνολικό άθροισµα 240 κατοίκων. O αριθµός αυτός προκύπτει επίσης από τα πορίσµατα της ειδικότητας της ιστορικής δηµογραφίας της περιόδου της Tουρκοκρατίας, η οποία πολλαπλασιάζει, για την περίοδο αυτή, τον αριθµό των φορολογουµένων επί 3 (80X3=240).
Tο 1855, έξι χρόνια µετά τα γραφέντα του Δηµήτριου Mαργαρίτη, ο εξ Aγίου Πέτρου Kινουρίας, σχολάρχης της Eλληνικής Σχολής Λάρνακας την περίοδο 1849-1854, Aθανάσιος Σακελλάριος, εξέδωσε, επίσης στην Aθήνα, τον πρώτο τόµο του έργου του «Tα Kυπριακά», που επανέκδωσε εµπλουτισµένο και ογκωδέστερο στην ίδια πόλη, το 1890, θέτοντας έτσι τις βάσεις για την κυπρολογική έρευνα. Στο πρώτο από τα δύο κείµενά του, ο Σακελλάριος αναφέρεται αρχικά στα πολλά ερείπια, που σώζονταν στην τοποθεσία «Λιαστρικά» , τα οποία, όπως σηµειώνει, εκτείνονταν µέχρι τον λόφο «Eψηλόν» , ο οποίος στην τοπική παράδοση εθεωρείτο η φυσική οχυρωµένη ακρόπολη της παρακείµενης αρχαίας πολιτείας «Aκτή Aργείων».
O Aρκάδας σχολάρχης εξέφρασε στη συνέχεια τη βεβαιότητα, πως µία ανασκαφή στην περιοχή θα ανεδείκνυε το ιστορικό της παρελθόν και εκφράζει την άποψη, ότι στην τοποθεσία αυτή βρισκόταν η αρχαία πόλη Oυρανία, που αναφέρεται από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη, τον 1ο π.X. αι., και τον Nόννο, τον 4ο µ.X. Aπορρίπτει δε τη σχετική εκδοχή για ταύτισή της µε το χωριό Γεράνι, µε το οποίο παρουσιάζει ηχητική οµοιότητα, αφού το τελευταίο απείχε αρκετή απόσταση από τα παραθαλάσσια. Ωστόσο άλλοι µεταγενέστεροι ερευνητές, όπως ο Bρετανός λόγιος Nτέιβιντ Tζωρτζ Xόγκαρθ, το 1889, και οι Kύπριοι IερώνυµοςΠεριστιάνης, το 1910, και Kυριάκος Xατζηιωάννου, το 1983, διαφώνησαν µε την τοποθέτηση της Oυρανίας στα «Λιαστρικά» και υποστήριξαν, ότι βρισκόταν στην «Aφέντρικα» της Kαρπασίας, µεταξύ Pιζοκαρπάσου και ακρωτηρίου του Aποστόλου Aνδρέα.
Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο εδώ…
Πρώτη δημοσίευση στην ιστοσελίδα 21 Ιανουαρίου 2019
