Εκκλησία και κορωνοϊός

Του Σταύρου Σ. Φωτίου*

1.Στο ευαγγέλιο της χριστιανικής πίστης αναφέρεται ότι «ο Θεός αγάπη εστί» (Α´ Ιω. 4:16). Ο Θεός είναι τριαδική κοινωνία, στην οποία κάθε πρόσωπο ελεύθερα αυτοδωρίζεται στα άλλα. Η αυτοπροσφορά και η αυτοθυσία χαρακτηρίζουν την όντως ζωή. Μέσα στην αλληλοπεριχώρησή τους κάθε πρόσωπο είναι μοναδικό και ανεπανάληπτο και ταυτόχρονα βιώνει με τα άλλα κοινότητα ζωής. Έτσι, κοινωνώντας οι Χριστιανοί κάθε Κυριακή ή γιορτή στον ναό, υποδέχονται τη φιλοθεΐα και τη φιλανθρωπία, την πατρότητα του Θεού και την αδελφοσύνη των ανθρώπων. Μοιραζόμενοι την αγάπη του Θεού θεωρούν κάθε άνθρωπο ως αδελφό και φίλο, ανεξάρτητα από κάθε βιολογική ή κοινωνική διάκριση. Η διαρκής μέριμνα για τον άλλο, η χωρίς όρους και όρια δοτικότητα, αναδεικνύεται σε καίριο κριτήριο χριστιανικής βιοτής.

Το θυσιαστικό αυτό ήθος, το υπάρχειν με τον άλλο και για τον άλλο, οι πιστοί το διαχέουν και έξω απ᾽ τον ναό, για να μεταμορφώσουν κάθε πτυχή του βίου: η πολιτική να γίνει τέχνη ενότητας των πολιτών, συγκρότησης κοινών συνεκτικών δεσμών· η οικονομία να θεραπεύει συγκεκριμένες ανάγκες συγκεκριμένων ανθρώπων· η τέχνη να αναδιατάσσει τα δεδομένα για να φανερώσει το καινό· ο έρωτας να υπηρετεί την ψυχοσωματική μέθεξη αγαπώντων προσώπων.

Η υπαρξιακή στοχοθεσία της Εκκλησίας αποβλέπει στην αρμονική κοινωνία του ανθρώπου με τον Θεό και, κατ᾽ επέκταση, με τον εαυτό του, τον συνάνθρωπό του και τη φύση. Μόνο υπηρετώντας τον υπαρξιακό αυτό προσανατολισμό μπορεί ο χριστιανός να προσέλθει επάξια στη Θεία Ευχαριστία. Η διακονία του συνανθρώπου και η παγκόσμια καταλλαγή αποτελούν προαπαιτούμενο προσέλευσης στη Θεία Ευχαριστία. Συνεπώς, η Θεία Ευχαριστία ικανώνει τον πιστό να αυτοπροσφέρεται στον συνάνθρωπο· και μόνο προσφερόμενος στον συνάνθρωπο μπορεί να προσέλθει επάξια στη Θεία Ευχαριστία.

2.Χαρακτηριστικό του νέου κορωνοϊού που έχει πλήξει την ανθρωπότητα είναι η μετάδοσή του από κάποιον που τον έχει αλλά δεν εκδήλωσε ακόμη συμπτώματα, ή από κάποιον που δεν ανέπτυξε καθόλου συμπτώματα. Συνεπώς, ένα ουσιαστικό μέτρο για την αντιμετώπιση της πανδημίας είναι ο αυτοπεριορισμός των ανθρώπων στα σπίτια τους, η αποφυγή κάθε συνάθροισης. Μόνο η αργή μετάδοση του κορωνοϊού θα επιτρέψει στα συστήματα υγείας να αντιμετωπίσουν επαρκώς και αξιοπρεπώς τους ανθρώπους που κάθε φορά θα νοσούν.

3.Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω η Εκκλησία δέχεται να τελεί τις ακολουθίες της κεκλεισμένων των θυρών, ώστε να αποτραπούν συναθροίσεις. Ο πιστός απέχει προσωρινά από τη λατρεία λόγω της ενέκπτωτης ευθύνης του για τον συνάνθρωπο. Πρόκειται για έκφραση άκρας φιλαλληλίας, ένδειξη καθολικής συνείδησης.

4.Κατά τη διάρκεια της διαμονής τους στο σπίτι οι πιστοί ας προχωρήσουν σε βαθύ και ολόπλευρο αναστοχασμό: ας εμβαθύνουν ακόμη περισσότερο τη σχέση τους με τον Θεό· ας γνωρίσουν ακόμη βαθύτερα τον έσωθέν τους κόσμο· ας αξιολογήσουν τους διαπροσωπικούς δεσμούς τους· ας αναρωτηθούν πόσο έχουν εκπλαγεί από στην ομορφιά της φύσης. Ας εξετάσουν πόσο βοήθησαν τον διπλανό τους, πόσο έγιναν πλησίον για κάθε εμπερίστατο, ας μετρήσουν την ευθύνη τους για όσα έπραξαν ή απέφυγαν να πράξουν. Με την προσευχή τους ας κάνουν τον εαυτό τους ακόμη πιο δοτικό στους άλλους, ας καλλιεργήσουν ένα εγώ που πορεύεται στο εσύ για να συγκατοικήσουν στο εμείς. Προπάντων ας νιώσουν ότι χωρίς την κοινωνία με τον Θεό και τον συνάνθρωπο, ο άνθρωπος είναι υπαρξιακά νεκρός.

5.Περαιτέρω η θεολογία της Εκκλησίας ας καταθέσει και πάλι στο δημόσιο, ενώπιον της ελευθερίας των ανθρώπων, τη δική της πρόταση ζωής, τη δική της θέαση μεγάλων ζητημάτων, τα οποία επικαιροποίησε ο κορονωϊός. Να δείξει ότι αληθινή παγκοσμιοποίηση είναι η δημιουργία μιας παγκόσμιας κοινότητας αλληλοσεβασμού και αλληλεγγύης, στην οποία η διαφορά και η ενότητα, η ελευθερία και η δικαιοσύνη, θα συνυπάρχουν αρμονικά. Να θυμίσει ότι οτιδήποτε αληθινό είναι συνάμα εθνικό και οικουμενικό, ότι το οικείο και το έτερο είναι μορφές της πανανθρώπινης ταυτότητας. Να πείσει ότι πολιτική και οικονομία δεν προηγείται η μια της άλλης αλλά αμφότερες καλούνται να διακονούν το πέρασμα του ανθρώπου από την αγριότητα στην αγιότητα, από την αγέλη των εγωκεντρικών ατόμων στη σύναξη των αλληλέγγυων προσώπων. Να διδάξει ότι τη χρηστική και κυριαρχική στάση του ανθρώπου έναντι της φύσης οφείλει να διαδεχθεί η λειτουργική σχέση ανθρώπου και περιβάλλοντος, ότι η φύση είναι ο μέγας οίκος του ανθρώπου μέσα όπου φιλοξενείται η ζωή. Να υποβάλει ότι στόχος της επιστήμης είναι η ανεύρεση του λόγου ύπαρξης κάθε όντος και πώς αυτό μπορεί να συνυπάρξει με τα άλλα.

Προπάντων να καταδείξει τις ανθρωπολογικές, κοινωνικές και οικολογικές συνέπειες που κομίζει κάθε θεολογία. Ποιον αντίστοιχα τρόπο ζωής επιφέρει η πίστη σε έναν αδιάφορο Θεό ή σε ένα Θεό δυνάστη ή σε ένα Θεό αγάπης. Τι σημαίνει για τον άνθρωπο και την κοινωνία όταν υιοθετείται ως Θεός η ισχύς, το σεξ, το χρήμα. Ποιες είναι οι προεκτάσεις όλων αυτών στην παιδεία, στην υγεία, στην κοινωνική συνοχή.

Ο κορωνοϊός μας αναγκάζει να επαναφέρουμε στο προσκήνιο το ερώτημα για το νόημα της ύπαρξης: με άλλα λόγια, μας προ(σ)καλεί να ανεύρουμε και να διαβούμε την οδό που άγει από τη βιολογική επιβίωση στην υπαρξιακή πληρότητα.

*Καθηγητής στο Τμήμα Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου και Ιδρυτικό Μέλος της Κυπριακής Ακαδημίας.