Η εικόνα της Αναλήψεως

Σε διάστημα σαράντα ημερών, ο Χριστός εμφανίστηκε στους μαθητές του έντεκα φορές. Είδαν, ψηλάφισαν και πίστεψαν ότι είναι πράγματι ο Χριστός κι όχι φάντασμα. Ο Χριστός απευθύνεται στους μαθητές μετά την ανάστασή Του, για να διαπιστώσουν με τις ίδιές τους τις αισθήσεις ότι είναι πραγματικά ο Διδάσκαλός τους: «ἴδετε τὰς χεῖράς μου καὶ τοὺς πόδας μου, ὅτι αὐτὸς ἐγώ εἰμι· ψηλαφήσατέ με καὶ ἴδετε, ὅτι πνεῦμα σάρκα καὶ ὀστέα οὐκ ἔχει καθὼς ἐμὲ θεωρεῖτε ἔχοντα». Οι σαράντα μέρες διαμονής του Χριστού στη γη ήταν πράξη υπέρτατης αγάπης για τους ανθρώπους. Ήταν η διαβεβαίωση των μαθητών του ότι ο Χριστός είναι η αληθινή ζωή (Ιων. ια΄ 25). Ότι δεν ήταν όπως κάθε άνθρωπος που με το θάνατο του παύει να γράφει ιστορία. Η πασχαλινή διαμονή του Σωτήρα στη γη προετοίμασε ολόκληρο τον κόσμο για την επερχόμενη Βασιλεία του Θεού. Έδωσε θάρρος και πίστη στα όσα θα ζούσαν αργότερα με το κήρυγμά τους σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης οι Απόστολοι. «τότε διήνοιξεν αὐτῶν τὸν νοῦν τοῦ συνιέναι τὰς γραφάς, καὶ εἶπεν αὐτοῖς ὅτι οὕτω γέγραπται καὶ οὕτως ἔδει παθεῖν τὸν Χριστὸν καὶ ἀναστῆναι ἐκ νεκρῶν τῇ τρίτῃ ἡμέρᾳ, καὶ κηρυχθῆναι ἐπὶ τῷ ὀνόματι αὐτοῦ μετάνοιαν καὶ ἄφεσιν ἁμαρτιῶν εἰς πάντα τὰ ἔθνη, ἀρξάμενον ἀπὸ ῾Ιερουσαλήμ. ὑμεῖς δέ ἐστε μάρτυρες τούτων» (Λκ. κδ΄ 45-48).

Ο Χριστός με τη γέννησή Του στη γη είχε σκοπό να σώσει την ανθρωπότητα από το κακό (Μτ. α΄ 21, Μκ. η΄ 35, Λκ. θ΄ 24, Β΄ Τιμ. δ΄ 18, Ιακβ. ε΄ 15). Μη βρίσκοντας τον όλο άνθρωπο κατέβηκε με το θάνατό του μέχρι κατωτάτων της γης για να εξουθενώσει τον αντίπαλό του, το θάνατο. Ο Θεός δημιουργώντας τον άνθρωπο, σώμα και ψυχή, δεν ήθελε να καταστρέφεται η ψυχοσωματική ενότητα των δύο. Ο θάνατος είναι παρά τη φύση των ανθρώπων.

Ο ψαλμωδός Δαβίδ αναφωνεί: «ἄρατε πύλας, οἱ ἄρχοντες ὑμῶν, καὶ ἐπάρθητε, πύλαι αἰώνιοι, καὶ εἰσελεύσεται ὁ βασιλεὺς τῆς δόξης» (Ψαλμ. κγ΄ 7). Οι δύο πύλες προσδιορίζουν τα δύο άκρα της γης και της σωτηρίας. Ο Θεός κατεβαίνει μέχρι την πύλη του Άδη, τη σπάζει, αρπάζει την ανθρώπινη αμαυρωθήσα φύση και από εκεί υψώνεται μέχρι την πύλη του ουρανού, εξυψώνοντας την ψυχοσωματική οντότητα, στην προπτωτική της κατάσταση.

Τώρα πλέον η ανθρώπινη φύση με την υποστατική ένωση των δύο φύσεων στο πρόσωπο του Θεού Λόγου είναι τελεσίδικα ενωμένη με τη θεία φύση. Ο Χριστός καταξίωσε την ανθρώπινη φύση, την επανέφερε στην παλιά της δόξα και αθανασία με την Ανάληψή Του, αφού πήρε μαζί του και το ανθρώπινο σώμα Του. Τώρα κάθεται στα δεξιά του Πατρός (Μκ. ιστ΄ 19). Άρα η ανθρώπινη φύση είναι τώρα ενθρονισμένη στους κόλπους της Αγίας Τριάδας. Επίσης ο Χριστός ως θεάνθρωπος θα έλθει να κρίνει τον κόσμο στη Δευτέρα παρουσία. Η Ανάληψη μιλά για το Χριστό που καταλαμβάνει θέση στα δεξιά του Θεού Πατέρα του. Πρόκειται για εικόνα με θεολογικό, εσχατολογικό περιεχόμενο.

Ο Χριστός εικονίζεται μέσα σε στρογγυλή ή ωοειδή δόξα. Οι κύκλοι αναπαριστούν την ουράνια σφαίρα και πολλές φορές είναι γεμάτη από χρυσές ακτίνες σαν αυτές του ήλιου. Ολόκληρη η μορφή του Χριστού μοιάζει με ήλιο. Ήλιος της δικαιοσύνης που λάμπει πάνω από τη γη. Κάθεται πάνω σε θρόνο δόξας. Η λάμψη των ενδυμάτων του, δηλωτική των θεϊκών του δυνάμεων και ενεργειών, αποτυπώνεται με χρυσοκονδυλιές. Τονίζεται παράλληλα η δόξα και ο θρίαμβος του Χριστού (Πράξ. α΄ 11), όπως θα έλθει να κρίνει την οικουμένη στη μέλλουσα κρίση. Το νόημα της εικόνας αυτής προεκτείνεται και στη μετά από την εορτή της Πεντηκοστής, εορτή των Αγίων Πάντων. Εκεί επιτυγχάνεται η ολοκλήρωση της Θείας Οικονομίας και η εν Χριστώ τελείωση των ανθρώπων.

Ο Χριστός με τα δύο του χέρια ευλογεί. Ο ευαγγελιστής Λουκάς περιγράφοντας το γεγονός της ανάληψης γράφει: «᾿Εξήγαγε δὲ αὐτοὺς ἔξω ἕως εἰς Βηθανίαν, καὶ ἐπάρας τὰς χεῖρας αὐτοῦ εὐλόγησεν αὐτούς. καὶ ἐγένετο ἐν τῷ εὐλογεῖν αὐτὸν αὐτοὺς διέστη ἀπ᾿ αὐτῶν καὶ ἀνεφέρετο εἰς τὸν οὐρανόν» (Λκ. κδ΄ 50-51). Πολλές φορές τείνει μόνο με το δεξί Του χέρι τη χειρονομία της ευλογίας και στο αριστερό Του χέρι, κρατεί το ειλητάριο της Γραφής. Είναι η πηγή της χάριτος του λόγου που δε σταμάτησε με την Ανάληψη.

Στην ανύψωση του, η νεφέλη υποβαστάζεται από δύο ή τέσσερις αγγέλους. Κρατούν την άυλον δόξα σε ένδειξη τιμής προς αυτόν.

Δύο λευκοί άγγελοι στη μέση των Αποστόλων (Πράξ. α΄ 10), δείχνουν τον αναληφθέντα Κύριο και αναγγέλλουν ότι ο Χριστός ανεβαίνοντας θα επανέλθει με τη δόξα Του. Κάποιες φορές εικονίζονται να κρατούν ειλητάρια τα οποία γράφουν τα εξής: «ἄνδρες Γαλιλαῖοι, τί ἑστήκατε ἐμβλέποντες εἰς τὸν οὐρανόν;» και αντίστοιχα «οὗτος ὁ ᾿Ιησοῦς ὁ ἀναληφθεὶς ἀφ᾿ ὑμῶν εἰς τὸν οὐρανόν, οὕτως ἐλεύσεται, ὃν τρόπον ἐθεάσασθε αὐτὸν πορευόμενον εἰς τὸν οὐρανόν» (Πράξ. α΄ 11).

Η Θεοτόκος κατέχει την κεντρική θέση. Εικονίζεται στη μέση των Αποστόλων και των δύο λευκοφορημένων αγγέλων, με υψωμένα τα χέρια της σε στάση δεήσεως. Ξεχωρίζει από το βάθος της αγγελικής λευκότητας . Πιο καθαρή από τα Χερουβείμ και τα Σεραφείμ. Είναι το κέντρο που προϋπάρχει ο αγγελικός και ο ανθρώπινος κόσμος, η κλίμακα ουρανού και γης. Η στάση της είναι διπλή: μεσιτεύει απέναντι στο Θεό και είναι το μεγαλύτερο πρότυπο καθαρότητας που επέδειξε η ανθρωπότητα. Η έκφραση ηρεμίας δηλώνει την αναλλοίωτη αλήθεια της Εκκλησίας. Δίκαια λοιπόν οι αγιογράφοι υπογράμμισαν τη σημασία της με τη λεπτή κατακόρυφη στάση της προς τα πάνω και με τα χέρια τοποθετημένα σαν προσφορά σε ικεσία για τον κόσμο. Σχηματίζεται έτσι μια κάθετη γραμμή που δηλώνει την κάθοδο του Θεού δια μέσου της Παρθένου Μαρίας, ώστε ο άνθρωπος να Θεοποιηθεί. Μια άλλη νοητή οριζόντια γραμμή σχηματίζει το σημείο του Σταυρού δηλώνοντας την επικοινωνία Θεού και ανθρώπων. Η Παναγία τοποθετείται στην εικόνα της Αναλήψεως με βάση την άγραφη παράδοση.

Οι Απόστολοι είναι χωρισμένοι σε δύο ομάδες. Στη μια ομάδα βρίσκεται ο Απόστολος Πέτρος και αντιπροσωπεύει την Ιουδαϊκή κοινότητα. Στην απέναντι πλευρά ο Απόστολος Παύλος αντιπροσωπεύει τους εξ εθνών λαούς. Την ημέρα της Αναλήψεως δεν ήταν ο Απόστολος Παύλος. Στην εικόνα τοποθετείται τιμής ένεκεν για το έργο και την προσφορά του στην Εκκλησία. Σε αυτή την περίπτωση τοποθετήθηκαν οι δυο πρωτοκορυφαίοι Απόστολοι απέναντι και μεταξύ τους η Παναγία.

Το χέρι του Αποστόλου Παύλου είναι τοποθετημένο μπροστά από τα μάτια του για να υπενθυμίσει στον πιστό το εκθαμβωτικό φως που είδε ο τότε διώκτης του Χριστού κατά την πορεία του στη Δαμασκό (Πράξ. θ΄ 3-4).

Ο Απόστολος Πέτρος με το ένα του χέρι δείχνει το καύχημα των Χριστιανών, την Παναγία, και το άλλο του χέρι είναι ακίνητο για να δοθεί έμφαση σε αυτό που δείχνει.

Οι Απόστολοι με την ευκινησία τους δηλώνουν το κήρυγμα, το πλήθος των γλωσσών και των εκφράσεων της μιας αλήθειας. Μερικοί βλέποντας το Χριστό εκφράζουν τη φορά της ψυχής προς τα άνω, οι δε άλλοι βλέποντας τη Θεοτόκο αναγνωρίζουν το κρυμμένο μυστήριο της Εκκλησίας, την Αγιότητα. Η ισχυρή αντίθεση κίνησης και ακινησίας τονίζει περισσότερο την ανάβαση του Κυρίου που πραγματοποιείται μπροστά στα μάτια τους.

Στο σύνορο ουρανού και γης τοποθετούνται δέντρα για να θυμίζουν ότι το γεγονός της Ανάληψης έγινε στο Όρος των Ελαίων. Το εικονιζόμενο περιβάλλον συμβολίζει την Ειρήνη και δηλώνει τη συμμετοχή ολόκληρης της κτίσης όπως και την ανακαίνισή της, αφού το ανθρώπινο γένος με την πτώση του υπέταξε την κτίση, η οποία «συστενάζει καὶ συνωδίνει» (Ρωμ. η΄ 22) στη φθορά. Τώρα όμως υπάρχει η ελπίδα σωτηρίας για όλη τη δημιουργία.

Δέσποινα Ιωάννου Βασιλείου
Πρεσβυτέρα-Εκπαιδευτικός

Πρώτη δημοσίευση στην ιστοσελίδα: 25/05/2020