Επιμνημόσυνος λόγος Πρύτανη του Πανεπιστημίου Frederick κ. Γιώργος Δημοσθένους κατά την ημέρα μνήμης και καταδίκης του Πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 1974

ΕΠΙΜΝΗΜΟΣΥΝΟΣ ΛΟΓΟΣ
Ημέρα μνήμης και καταδίκης
του Πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 1974
Γιώργος Δημοσθένους
Πρύτανης Πανεπιστημίου Frederick

Εξοχότατε κύριε Πρόεδρε της Κυπριακής Δημοκρατίας

Μακαριότατε

Εξοχότατε κύριε Πρόεδρε της Βουλής των Αντιπροσώπων

Κύριοι Αρχηγοί Κομμάτων

Εξοχότατε κύριε Πρέσβη της Ελλάδας

Αγαπητοί συγγενείς των πεσόντων, Κυρίες και Κύριοι

Συμπληρώνονται σήμερα 46 χρόνια από την ημέρα του προδοτικού Πραξικοπήματος της Χούντας των Αθηνών και των εδώ συνεργατών της, της ΕΟΚΑ Β, ενάντια στον εκλεγμένο Πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, ενάντια στη Συνταγματική τάξη, θέτοντας τη νεοσύστατη Κυπριακή Δημοκρατία, τον Κυπριακό λαό και τον Ελληνισμό, γενικότερα, σε ιστορικές περιπέτειες με ολέθριες συνέπειες.

Έκαψαν, κατέστρεψαν, δολοφόνησαν, φίμωσαν, φυλάκισαν, στέρησαν ανθρώπινα δικαιώματα και κυνήγησαν ανελέητα απλούς ανθρώπους που είχαν την τόλμη, πιστοί στον όρκο τους, να υπερασπιστούν τη Δημοκρατία και την έννομη τάξη. Δεν δίστασαν ακόμα, με τον πλέον άνανδρο τρόπο, να εκτελούν πισώπλατα όποιον δεν υπάκουε στις άνομες και προδοτικές τους εντολές, αλλά και όσους υπάκουαν, να τους φανατίζουν, να τους τυφλώνουν με μισαλλοδοξία, να οπλίζουν τα χέρια τους και να τα στρέφουν ενάντια στα ίδια τους τα αδέλφια και αδίστακτα να τους στέλλουν να θυσιαστούν άδικα για τις άνομες και προδοτικές τους ενέργειες.

Ένα πραξικόπημα, υπό την οποιαδήποτε μορφή του, είναι μια αποτρόπαια πράξη μιας χούφτας ολιγοφρενών που ενίοτε μπορεί να φτάσει και στις πιο ακραίες μορφές βαρβαρότητας.

Ειδικότερα για το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου του 1974, η ιστορική έρευνα και οι χιλιάδες μαρτυρίες που έχουν πλέον καταγραφεί ως ιστορικά ντοκουμέντα αποκαλύπτουν ότι το Πραξικόπημα δεν ήταν μια αυθόρμητη πράξη αλλά μια πολύ καλά σχεδιασμένη ενέργεια που υλοποιήθηκε με άκρα μυστικότητα. Μια πράξη που υφαίνετο χρόνια και με σκοτεινούς μηχανισμούς στήριξης που ξεπερνούσαν τα σύνορα της Κύπρου και της Ελλάδας. Αλλά και μια καλοσχεδιασμένη και καλά καμουφλαρισμένη πράξη που δυστυχώς συμπαρέσυρε αφελείς, ανόητους και παραπλανημένους αλλά και που επιστράτευσε διάφορους αδίστακτους και συνειδητούς, κυνικούς καιροσκόπους που πίστεψαν ότι θα μπορούσαν να βγουν κερδισμένοι από μια ανώμαλη κατάσταση.

Κι’ ας διαφαίνονταν τα ολέθρια αποτελέσματα που θα μπορούσε να έχει μια τέτοια ενέργεια. Κι’ ας ήταν τεράστιες οι προσπάθειες που καταβλήθηκαν, και δημοσίως και παρασκηνιακά, να σταματήσουν αυτοί οι σχεδιασμοί. Δυστυχώς, και κατά πώς λέει ο ποιητής:

Δέκα χρόνια έστελλε τις μέλισσές του ο Ονήσιλος

να μας κεντρίσουν

να μας ξυπνήσουν 

να μας φέρουν ένα μήνυμα.

Δέκα χιλιάδες μέλισσες έστειλε ο Ονήσιλος

κι όλες ψοφήσανε απάνω στο παχύ μας δέρμα

χωρίς τίποτα να νιώσουμε.

Το Πραξικόπημα έδωσε την αφορμή στην Τουρκία, που καραδοκούσε 10 ολόκληρα χρόνια, πέντε μέρες μετά, στις 20 Ιουλίου, να εισβάλει στην Κύπρο με τον πλέον ανελέητο και βάρβαρο τρόπο, κατά παράβαση κάθε έννοιας διεθνούς δικαίου.

Η εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο βρήκε τελείως απροετοίμαστους τόσο τη Χούντα των Αθηνών αλλά και τους Πραξικοπηματίες στην Κύπρο, παρά το γεγονός ότι από την πρώτη μέρα του πραξικοπήματος οι μυστικές υπηρεσίες σε Ελλάδα και Κύπρο κατέγραφαν κινήσεις του Τουρκικού στρατού στα απέναντι από την Κύπρο παράλια της Τουρκίας και με σαφή την πρόθεση για εισβολή. Πάρα ταύτα, η Εθνική Φρουρά παρέμενε σε πλήρη αποδιοργάνωση. Επίλεκτες μονάδες της Εθνικής Φρουράς με επικεφαλής χουντικούς αξιωματικούς, αντί να βρίσκονται εκεί που έπρεπε, περιφέρονταν και τρομοκρατούσαν τον κόσμο σε χωριά και πόλεις της Κύπρου, πανηγυρίζοντας για τα κατορθώματά τους και με μοναδικό στόχο την πλήρη επικράτηση του Πραξικοπήματος, αφήνοντας πλήρως απροστάτευτα τα παράλια της Κερύνειας. Αποτέλεσμα, η απόβαση των Τουρκικών στρατευμάτων να γίνει χωρίς καμία αντίσταση. Και η απόβαση να μετατραπεί σε μια απλή αποβίβαση στρατευμάτων.

Εύστοχα λοιπόν δηλώνει, πικραμένος ο ποιητής:

 Είναι δύσκολο να πιστέψω

πως μας τους έφερε η θάλασσα της Κερύνειας                 

Είναι δύσκολο να πιστέψω

πως μας τους έφερε η αγαπημένη θάλασσα της Κερύνειας

Κάτω υπό αυτές τις περιστάσεις, τρεις μέρες μετά την Τουρκική Εισβολή, στις 23 Ιουλίου του 1974, η Χούντα των Αθηνών και οι εδώ εγκάθετοί της ύψωσαν τα χέρια ψηλά δηλώνοντας ανίκανοι να αναλάβουν πλέον τις τύχες του ελληνισμού σε Ελλάδα και Κύπρο. Ως εδώ ήταν ο ρόλος τους και ήταν υπέρ-αρκετός για τα δεινά που προκάλεσαν.

Ωστόσο, θα πρέπει να κάνουμε μια σαφή και απαραίτητη διάκριση: Ότι δεν ήταν ολόκληρη η στρατιωτική ηγεσία συ-στρατευμένη με τις άνομες και προδοτικές ενέργειες της χούντας και των εδώ εγκαθέτων της.

Υπήρξαν περιπτώσεις γενναίων αξιωματικών, Κύπριων και Ελλαδιτών, που πρόταξαν το καθήκον απέναντι στην πατρίδα και με αυτοθυσία έπεσαν στο πεδίο της μάχης υπερασπιζόμενοι τη δημοκρατία και την ελευθερία της πατρίδας μας.

Κάτω από αυτές τις συνθήκες, σύσσωμος ο κυπριακός λαός, όλων των ηλικιών, και αφήνοντας κατά μέρος το Πραξικόπημα και τις αδικίες που αυτό συσσώρευε μέρα με την ημέρα, από την πρώτη στιγμή επιστρατεύτηκε στο υπέρτατο καθήκον για την υπεράσπιση της ελευθερίας της πατρίδας μας από τον Τούρκο εισβολέα.

Αυτός ο υπέροχος λαός, με τα όποια τραύματα, πρόταξε το σθένος, την ομοψυχία, τη φιλοπατρία, το ιστορικό καθήκον υπέρ βωμών και εστιών και ρίχτηκε στη μάχη ενός άνισου και προδομένου αγώνα για να περισώσει ό,τι μπορούσε από τη λαίλαπα του Τούρκου εισβολέα. Κι’ όμως …..

Η γη της λεμονιάς και της ελιάς

Το χρυσοπράσινο φύλλο… της Μεσογείου

Το ολάνθιστο κλωνάρι, θα μαδηθεί

Και τ΄ άνθια του θα μαραθούν

Από διπλούς… τριπλούς βαρβάρους…

Αποκορύφωση αυτής της τραγωδίας η δεύτερη Τουρκική εισβολή στις 14 Αυγούστου. Χιλιάδες οι νεκροί, οι αγνοούμενοι, οι εγκλωβισμένοι και οι εκτοπισθέντες και η μισή μας πατρίδα υπό κατοχή.

Τιτάνια η προσπάθεια για επανασύσταση και λειτουργία του κράτους και της προσωρινής στέγασης και ανακούφισης των προσφύγων. Τιτάνια και η προσπάθεια για την προβολή του κυπριακού προβλήματος και της αναγνώρισής του ως προβλήματος εισβολής και κατοχής, επιζητώντας με κάθε τρόπο την υπεράσπιση του αγώνα μας από ξένες χώρες και διεθνείς οργανισμούς.

Σύσσωμοι, λαός και πολιτική ηγεσία, θα προτάξουν την σύμπνοια, τη συναίνεση και την ομοψυχία, παρά τις ελάχιστες εξαιρέσεις αμετανόητων στοιχείων σε Κύπρο και Ελλάδα, ακόμα και με δολοφονικές ενέργειες.

Με την επιστροφή του Μακαρίου τον Δεκέμβριο του 1974 θα αποκατασταθεί πλήρως η συνταγματική νομιμότητα. Σε μια πρωτοφανή κίνηση ενότητας και συναδέλφωσης και σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης και διαχείρισης των τραγικών αποτελεσμάτων της εισβολής και της κατοχής θα προσφέρει «κλάδο ελαίας», θέτοντας ταυτόχρονα τις βασικές αρχές ενός μακροχρόνιου αγώνα, ο οποίος συνεχίζεται μέχρι και σήμερα, θεμελιωμένου σε δύο βασικούς πυλώνες.

Πρώτο, την επίλυση του Κυπριακού προβλήματος, με κατ’ ελάχιστο την επανένωση της πατρίδας μας, την απελευθέρωση των κατεχόμενων περιοχών από τα Τουρκικά στρατεύματα, την απαλλαγή της πατρίδας μας από ξένα στρατεύματα και την κατοχύρωση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για όλους τους πολίτες της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Δεύτερο, την επανασυγκρότηση και εκσυγχρονισμό του κυπριακού κράτους και της κοινωνίας και την ανόρθωση της οικονομίας και της ευημερίας του κυπριακού λαού.    

Αναμφίβολα, δεν έχουμε πετύχει τον πρώτο και κύριο μας στόχο, την απελευθέρωση της πατρίδας μας και την επίλυση του κυπριακού προβλήματος, ένεκα βεβαίως της συνεχιζόμενης αδιαλλαξίας της Τουρκίας.

Εντούτοις, όμως, στον δεύτερο άξονα της πολιτικής μας, δηλ. της ανασυγκρότησης του κράτους και της οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας και της ανάπτυξης, είχαμε διαχρονικά εξαίρετες επιδόσεις οι οποίες θωράκισαν την Κυπριακή Δημοκρατία  ώστε να μπορεί να εμμένει σε μια δίκαιη, βιώσιμη και αξιοπρεπή λύση στο Κυπριακό πρόβλημα και να αντιστρατεύεται τις συνεχείς επιβουλές της Τουρκίας.

Και τούτο γινόταν κατορθωτό μόνον όταν προτάσσονταν ο ορθολογικός σχεδιασμός, η συναίνεση, η σύνεση, η σωφροσύνη, η ομοψυχία και η συλλογική προσπάθεια. Όσο κι αν φαίνεται αυτή η στάση αυτονόητη και δεδομένη, όλοι γνωρίζουμε ότι στα δύσκολα χρόνια της εισβολής αλλά ακόμα και μέχρι και σήμερα, τίποτε δεν ήταν αυτονόητο και δεδομένο.

Μέχρι τα μέσα τη δεκαετίας του ΄80 ανέκαμψε η οικονομία της Κύπρου, γεγονός που χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως “οικονομικό θαύμα”, εκσυγχρονίστηκε η λειτουργία του κράτους και τέθηκαν νέοι άξονες στην οικονομία. Με συντονισμένο σχεδιασμό και στρατηγική καταφέραμε να γίνουμε πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της ευρωζώνης, τέθηκαν οι βάσεις και ξεκίνησε η μεγαλύτερη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, αναλάβαμε την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ανταποκριθήκαμε πλήρως στις υποχρεώσεις μας εισπράττοντας την καθολική αναγνώριση των εταίρων μας. Καταφέραμε, ακόμη, να ενεργοποιήσουμε το πρόγραμμα για τις έρευνες και την εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της Κύπρου, αναπτύσσοντας ταυτόχρονα διεθνείς συνεργασίες και περιφερειακές συμμαχίες με γειτονικά κράτη. Αντιμετωπίσαμε με σύνεση και ομοψυχία τα τεράστια προβλήματα της οικονομικής κρίσης, μπαίνοντας σε τροχιά ανάπτυξης, ενώ ξεκίνησε και προχωρά η εφαρμογή του Γενικού Σχεδίου Υγείας. Τέλος, αντιμετωπίσαμε με σύνεση και ομοψυχία, με πλήρη ευθυγράμμιση πολιτείας και εκκλησίας, και προπάντων με πλήρη αξιοποίηση του επιστημονικού δυναμικού της Κύπρου, την λαίλαπα της πανδημίας με τις επιπτώσεις της στην οικονομία και στην κοινωνική ζωή, έστω και υπό περιορισμούς. 

Αναμφίβολα η Κύπρος του σήμερα δεν είναι η Κύπρος του 1974.

 Έχει δίκιο ο Σεφέρης:

 Στην Κύπρο το θαύμα λειτουργεί ακόμη

 Κυρίες και κύριοι

 Καταδικάζουμε σήμερα το προδοτικό Πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου της Χούντας των Αθηνών και των εδώ συνεργατών της, της ΕΟΚΑ Β’.

Τιμούμε ταυτόχρονα τη μνήμη και τους αγώνες όσων θυσιάστηκαν προασπιζόμενοι τη Δημοκρατία.

Αναμφίβολα, ο αγώνας τους παραμένει ακόμα αδικαίωτος διότι έχουμε απέναντι μας μια Τουρκία συνεχώς αδιάλλακτη. Και ασφαλώς δεν έχουμε καμία ψευδαίσθηση για το ποια είναι η Τουρκία, ειδικά σήμερα που, ανενόχλητη, έχει ξεφύγει από κάθε φραγμό διεθνούς δικαίου και διεθνούς έννομης τάξης.

Σήμερα λοιπόν, μετά την εισβολή και την κατοχή της Κύπρου εδώ και 46 χρόνια, η Τουρκία ανενόχλητη εισβάλλει και καταλαμβάνει μέρος της Συρίας, εισβάλλει και καταλαμβάνει μέρος του Ιράκ, εισβάλλει στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη της Κύπρου και παρανόμως προβαίνει σε ποικίλες ενέργειες, παρενοχλεί σκάφη άλλων χωρών στην Μεσόγειο, παραβιάζει καθημερινά τον εναέριο χώρο της Ελλάδας, εμπαίζει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια εκατομμυρίων προσφύγων και τους χρησιμοποιεί για δικές της πολιτικές σκοπιμότητες, χαράσσει αυθαίρετα θαλάσσια σύνορα με τη Λιβύη, διαμελίζοντας διαγωνίως τη Μεσόγειο και παραβλέποντας με τον πλέον θρασύ τρόπο ότι μεταξύ Τουρκίας και Λιβύης παρεμβάλλονται η Ελλάδα και η Αίγυπτος. Καταργεί ακόμα κάθε γέφυρα επικοινωνίας με τον σύγχρονο κόσμο, αυτήν του σεβασμού προς την ιστορία και τον παγκόσμιο πολιτισμό, μετατρέποντας με τον πλέον αλαζονικό και προκλητικό τρόπο την Αγία Σοφία από μνημείο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς σε Μουσουλμανικό χώρο λατρείας.  Οποία θλίψη… Οποία ντροπή και αισχύνη…

Κυρίες και κύριοι,

 Δεν τρέφουμε ψευδαισθήσεις. Συνειδητοποιούμε ποιος είναι ο αντίπαλος αλλά και ποια είναι η σημερινή διεθνής πραγματικότητα.

Η σημερινή Τουρκία έχει καταστεί μεγάλη στρατιωτική και περιφερειακή δύναμη αλλά και με οικονομική δραστηριότητα σε όλους τους τομείς. Δεν είναι απλώς μια υπολογίσιμη και περιφερειακή δύναμη αλλά, δυστυχώς είναι και μια χώρα προς την οποία, σιωπηρά, ύπουλα και υποκριτικά, όλες οι μεγάλες δυνάμεις επιδεικνύουν μια ανερμήνευτη (ή, ίσως, ευερμήνευτη;) ανοχή, τουλάχιστον επί του παρόντος, στην πληθώρα των άνομων ενεργειών της.

Έχω την εντύπωση, αν όχι τη βεβαιότητα, ότι πρόκειται για την πρώτη περίπτωση στην πρόσφατη παγκόσμια ιστορία, μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, που ένα κράτος παραβιάζει ασύστολα και αυθαίρετα τη διεθνή έννομη τάξη, και που διεθνείς οργανισμοί αλλά και μεγάλες δυνάμεις δεν παρεμβαίνουν δυναμικά ώστε να αναχαιτίσουν, αν όχι να αναστρέψουν, τέτοιες ενέργειες. Κάτι που βεβαίως το έχουν πράξει σε δεκάδες άλλες περιπτώσεις άλλων κρατών και μάλιστα με συμπεριφορά πολύ ηπιότερη από αυτή που επιδεικνύει σήμερα η Τουρκία. 

 Κυρίες και κύριοι

Οι καιροί ου μενετοί… Οι μυλόπετρες της διάτρητης διεθνούς έννομης τάξης, ο αναθεωρητισμός της Τουρκίας, οι ήπιες έως και ιδιοτελείς αντιδράσεις ακόμη και των εταίρων μας εγκυμονούν κινδύνους και γι’ αυτή ταύτη την εθνική μας επιβίωση. Είναι ακριβώς γι’ αυτό τον λόγο που σήμερα όσο ποτέ άλλοτε επιβάλλεται ομοψυχία και συστράτευση όλων των δυνάμεών μας. Είναι γι’ αυτό που θα πρέπει να ξαναλειτουργήσει το «θαύμα» του ποιητή. Και από αυτή τη συστράτευση δεν περισσεύει κανείς: εκκλησία, κυβέρνηση, πολιτικά κόμματα, πνευματικές και καλλιτεχνικές δυνάμεις, οι νέοι μας και ο κάθε πολίτης ξεχωριστά.

Προς αυτή την κατεύθυνση είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι σήμερα η Κύπρος των 8 Πανεπιστημίων, των δεκάδων ιδρυμάτων ανώτερης εκπαίδευσης και των σημαντικών ερευνητικών κέντρων, αλλά και της συσσωρευμένης γνώσης που απέκτησε σε πολιτικό και τεχνοκρατικό επίπεδο, μπορεί να διαμορφώσει πλαίσια πολιτικής και στρατηγικής απέναντι στα σύγχρονα πολιτικά, περιφερειακά και παγκόσμια προβλήματα, πολύ πιο ευέλικτα, πολύ πιο πλούσια και πολυεπίπεδα και με περισσότερες δυνατότητες ταχείας εξέτασης εναλλακτικών επιλογών. Αρκεί να συμπλεύσουν η πολιτική εμπειρία, η επιστημονική προσέγγιση και ανάλυση, η τεχνογνωσία και η πλήρης αξιοποίηση των σύγχρονων τεχνολογικών μέσων.

Κι’ αυτό το οφείλουμε ως χρέος προς την πατρίδα μας και προς όσους με τη θυσία τους προασπίστηκαν τη Δημοκρατία, τη Συνταγματική τάξη και την ελευθερία της Κύπρου μας.

Ας είναι αιωνία η μνήμη όλων αυτών που θυσιάστηκαν για την πατρίδα μας.