Ομιλία Πρύτανη Πανεπιστημίου Κύπρου, Καθηγητή Τάσου Χριστοφίδη κατά την επέτειο της 20ης Ιουλίου 1974
Ομιλία Πρύτανη Πανεπιστημίου Κύπρου, Καθηγητή Τάσου Χριστοφίδη
Επέτειος 20ης Ιουλίου
Ιερός Ναός Παναγίας Φανερωμένης
Δευτέρα, 20 Ιουλίου 2020, 10:00
1974 – 2020 κι ακόμα μετράμε πότε θα επιστρέψουμε, πότε ο πόθος της επιστροφής θα γίνει πράξη. 46 χρόνια σε αναμονή, σε αβεβαιότητα, σε αγωνία.
46 χρόνια και σιγά – σιγά οι άνθρωποι με τις μνήμες της υπό κατοχήν πατρίδας φεύγουν και μαζί τους σβήνουν οι αναμνήσεις, η αγάπη της πρώτης πατρίδας, η ελπίδα για επιστροφή στον τόπο που γεννήθηκαν, μεγάλωσαν, ερωτεύτηκαν και έζησαν. Αυτή, είναι η σκληρή πραγματικότητα, που αναγνωρίζουμε όλοι μας και κάνει πιο επιτακτική την ανάγκη για άμεση επίλυση του Κυπριακού. Δεν έχουμε την πολυτέλεια του χρόνου∙ είμαστε πια όμηροί του.
Η κατάσταση στην περιοχή μας είναι επικίνδυνη, με την Τουρκία απροκάλυπτη όσο ποτέ και με επιθετικές διαθέσεις να θέλει να παγιώσει τη θέση της ως περιφερειακή δύναμη και κυρίαρχη χώρα στην ευρύτερη περιοχή.
Η συμβολική, αλλά γεμάτη μηνύματα –στο εσωτερικό και το εξωτερικό–, μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί, φανερώνει τις προθέσεις και την επιθετικότητα της τουρκικής ηγεσίας. Δυστυχώς η διπλωματία δεν είναι όπως θα θέλαμε να είναι και η προσπάθεια κατάληξης σε συναίνεση στη βάση πανανθρώπινων αξιών, δεν φαίνεται να αποτελούν προτεραιότητα για τον Τούρκο ηγέτη, ο οποίος δεν σεβάστηκε ένα μνημείο, κτήμα και κληρονομιά ολόκληρης της ανθρωπότητας.
Ωστόσο επειδή κανείς δεν μπορεί να προχωρά μόνος σε πράξεις και στρατηγικές κινήσεις, πρέπει να βρούμε τις συμμαχίες και να επικοινωνήσουμε σωστά την ανάγκη για προστασία της Κύπρου και του πληθυσμού της. Ξέρουμε πολύ καλά ότι ως μικρή χώρα δεν μπορούμε εκ των πραγμάτων να καθορίσουμε πολιτικές, πρέπει τουλάχιστον να εδραιώσουμε εκείνες τις συνέργειες στην περιοχή με τους εταίρους μας, ώστε να μην βρεθούμε προ εκπλήξεων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσουμε την Ευρωπαϊκή μας οικογένεια. Πρέπει να βρούμε διπλωματικούς και ευφυείς τρόπους ώστε να είμαστε διαμορφωτές και συμμέτοχοι στο μέλλον της πατρίδας μας και για αυτό χρειαζόμαστε έξυπνη, προδραστική και διορατική διπλωματία. Και όταν αναφέρομαι σε διπλωματία, δεν μιλώ κατ΄ ανάγκην μόνο για την πολιτική διπλωματία.
Αγαπητοί συμπολίτες,
Οι εξελίξεις δεν αφορούν μόνο το παιχνίδι της διπλωματίας και της ισχύος, αλλά επηρεάζουν ανθρώπινες ζωές. Πρέπει ως χώρα να ξέρουμε πολύ καλά, ότι το διακύβευμα είναι η ίδια η επιβίωσή μας. Αυτά λέγονται όχι για να προκαλέσουν φόβο, αλλά διότι χρειαζόμαστε σήμερα όσο ποτέ ρεαλισμό, σωστή ανάγνωση και ερμηνεία των δεδομένων και ετοιμότητα για να πετύχουμε τη λύση το συντομότερο. Μόνο η λύση θα μας προφυλάξει από τους κινδύνους που παραμονεύουν. Μόνο η λύση θα αφαιρέσει από την Τουρκία τα προσχήματα για τη συμπεριφορά της. Η επιδίωξη και η επίτευξη λύσης δεν σημαίνει βεβαίως ότι δίνουμε συγχωροχάρτι στον εισβολέα, ούτε και είναι παράδοση άνευ όρων. Ούτε βεβαίως σημαίνει ότι δεχόμαστε οτιδήποτε μας προταθεί. Τα πράγματα δεν είναι καθόλου εύκολα. Η λύση απαιτεί πάνω από όλα αλλαγή της στάσης της Τουρκίας. Αλλά είναι ένα αποτέλεσμα στο οποίο χρειάζεται να φτάσουμε για να μπορούμε να ατενίζουμε με αίσθημα ασφάλειας το μέλλον.
Η διαπραγμάτευση για μία σωστή λύση πιστεύω είναι η επιδίωξη όλων μας. Όμως χρειάζεται να πείσουμε ότι θέλουμε λύση, και όσο και αν ακούγεται παράξενο, αυτό είναι πιο σημαντικό τώρα που η Τουρκία συμπεριφέρεται όπως συμπεριφέρεται, χρειάζεται να πείσουμε ότι έχουμε την τόλμη να γυρίσουμε σελίδα στην ιστορία μας γιατί νοιαζόμαστε για τους ανθρώπους αυτής της χώρας.
Νήσος τις έστι…υπάρχει ένα νησί, μία ιστορία αιώνων, μία ψυχή που ζητά δικαίωση, λύση, ειρήνη και ελευθερία εδώ και πολύ καιρό. Ελπίδα μου είναι η δική μας γενιά, η γενιά που έπαιξε τον ρόλο της στις μέχρι τώρα αποτυχημένες προσπάθειες, να δώσει τουλάχιστον την οριστική λύση, τη λύση ειρήνης, ασφάλειας και ευημερίας. Τη λύση που θα μας απαλλάξει από την κατοχή. Τη λύση – εγγύηση για το μέλλον. Το χρωστάμε στα παιδιά μας, το οφείλουμε στους γονείς μας, το αποζητά η ιστορία μας.
Όμως καμμιά λύση δεν θα διαρκέσει αν οι πολίτες δεν θα είναι κατάλληλα προετοιμασμένοι και αν δεν θέλουν να την κάνουν να δουλέψει. Και εδώ είναι που η εκπαίδευση πρέπει να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο. Μια εκπαίδευση που αποσκοπεί σε μια παιδεία που καλλιεργεί τις αξίες της ελευθερίας και της δημοκρατίας, της ανεκτικότητας στη διαφορετικότητα, της προαγωγής της ειρήνης και της συμφιλίωσης.
Μέσα από το εκπαιδευτικό μας σύστημα επιδίωξή μας δεν θα πρέπει να είναι μόνο να προσφέρουμε γνώσεις στους μαθητές, αλλά να ενισχύσουμε τις κριτικές τους δεξιότητες, να τους προβληματίσουμε για αξίες όπως η ελευθερία και ο σεβασμός στη διαφορετική άποψη, η ειρήνη και η συνεργασία, η προάσπιση του δικαίου.
Όλα αυτά είναι απαραίτητα χαρίσματα και χαρακτηριστικά για τη γενιά που θα κληθεί να συνεργαστεί με τους συμπολίτες και συνανθρώπους της από όλες τις κοινότητες, για την προκοπή της πατρίδας μας.
Αν κάτι μας διδάσκει ο χώρος στον οποίο βρισκόμαστε – η εκκλησία – είναι ότι το ισχυρότερο όπλο για την επιβίωση και ανάπτυξη της ανθρωπότητας είναι η αγάπη και ο σεβασμός στον συνάνθρωπο. Τα διδάγματα της ιστορίας, τα μηνύματα της αγάπης και την ανάγκη για συμφιλίωση, όλα αυτά πρέπει να τα μεταφέρουμε πειστικά στις νέες και νέους μας, αλλά και σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, για να γυρίσουμε στην επόμενη σελίδα του μέλλοντος της χώρας μας. Γιατί δεν αρκεί να φτάσουμε σε λύση. Χρειάζεται και να την κάνουμε να διαρκέσει.
Αγαπητοί συμπολίτες,
Η συλλογική μνήμη και ο αναστοχασμός είναι αυτά που κρατούν τον πολίτη σε εγρήγορση. Οι επέτειοι και η θύμησή τους άλλωστε δεν γίνονται μόνο για να αναπολούμε στη μνήμη μας το παρελθόν. Γίνονται για να στοχαζόμαστε κριτικά για τη δική μας πορεία, τα χρόνια που ακολούθησαν, και να σκεφτόμαστε προδραστικά για το μέλλον.
Ως Κύπριοι είναι ξεκάθαρο ότι πρέπει να διεκδικήσουμε με επιμονή την επανένωση της πατρίδας μας, την απαλλαγή της από την κατοχή, ώστε να μπορέσουμε να αναπνεύσουμε ελεύθερα σε μια Κύπρο χωρίς διαχωριστικές γραμμές, σε μια ευρωπαϊκή χώρα που αντιλαμβάνεται τις γεωπολιτικές προκλήσεις και επιλέγει να προτάσσει την ειρήνη και το διάλογο για να προστατεύσει τα συμφέροντά της και να διαδραματίσει ρόλο ουσιαστικό σ΄ αυτό το κομβικό γεωγραφικό σημείο.
Ως Κύπριοι, ως Ευρωπαίοι, ως πολίτες του κόσμου, καλούμαστε σήμερα να φωνάξουμε και να αγωνιστούμε με εργαλεία και όπλα μας την αλήθεια, τη δημοκρατία, την επιστήμη, την παιδεία και τον πολιτισμό.
Ως ενεργοί, ως ανήσυχοι, σκεπτόμενοι πολίτες καλούμαστε ακόμα να απαιτήσουμε έναν κόσμο που σέβεται το περιβάλλον και τη φύση, που βρίσκει τρόπους να αντιμετωπίσει με αποφασιστικότητα προβλήματα που επηρεάζουν το παρόν και θα καθορίσουν το μέλλον των παιδιών μας.
Πρέπει σήμερα να ζητήσουμε τη διαμόρφωση και εφαρμογή πολιτικών που έχουν στο επίκεντρό τους τον άνθρωπο, να ζητήσουμε από τις κυβερνήσεις να σκέφτονται με ορίζοντα μακρόπνοο, να σχεδιάζουν με όρους του μέλλοντος και όχι του παρόντος.
Άλλωστε η πανδημία της νόσου COVID-19 φανέρωσε ότι η κοινωνία μας πρέπει να είναι σε ετοιμότητα για να αντιμετωπίσει τις κρίσεις που υπάρχουν ή που αιφνίδια θα ξεπροβάλλουν. Απέδειξε επίσης ότι πλέον καμία πρόκληση δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται με εσωστρέφεια και ότι οι χώρες συνδέονται και επικοινωνούν, ότι ο κόσμος μας είναι ένας και όλοι μαζί πρέπει να τον προφυλάξουμε. Είμαστε πιο ισχυροί ενωμένοι, μπορούμε όλοι μαζί να κτίσουμε ένα βέβαιο, ασφαλές μέλλον για τον κόσμο.
Μπορεί σήμερα, το 2020, κάποια πράγματα να φαντάζουν αυτονόητα, όμως δεν είναι: Πρόσβαση στην παιδεία για όλους, σύγχρονη παιδεία, δικαιοσύνη, διαφάνεια, ίσες ευκαιρίες ανεξαρτήτως φύλου, καταγωγής και θρησκείας, ισότητα, σεβασμός στα ανθρώπινα δικαιώματα, στην ιδιωτικότητα και τα προσωπικά δεδομένα, καθαρό περιβάλλον, αποτελεσματικό σύστημα υγείας, αποτελεσματικό σύστημα απονομής της δικαιοσύνης.
Σήμερα με τη γεωπολιτική και την ενέργεια να παίζουν ρόλο κλειδί στη διαμόρφωση του γεωγραφικού χάρτη, με ένα περίεργο κλίμα να πλανάται στην ατμόσφαιρα, ο πολίτης καλείται να είναι ο πρωταγωνιστής, ο προασπιστής της δικαιοσύνης, της ειρήνης και της αλήθειας.
Κι αυτό που πραγματικά με συγκινεί σήμερα είναι που βλέπω νέους ανθρώπους να είναι οι μπροστάρηδες σ΄ αυτή την προσπάθεια, σε αυτή τη διαμαρτυρία με επίδραση. Νέοι, όπως και αυτοί που έδωσαν τη ζωή τους το 1974 για να προασπίσουν τη δημοκρατία και την πατρίδα.
Νέοι, έφηβοι, κινητοποιούν χιλιάδες ανά το παγκόσμιο να αντιδράσουν για την περιβαλλοντική καταστροφή που συντελείται, για να φωνάξουν για κοινωνικές αδικίες και για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Υψώνουν τη φωνή τους και ο λόγος τους μπορεί να μετουσιωθεί σε πράξεις, για να μπορούν στο τέλος της μέρας να αναπνεύσουν αέρα ελευθερίας. Νέες και νέοι πρωτοπορούν σε προσπάθειες αφύπνισης για ζητήματα που ταλανίζουν τον κόσμο και την κοινωνία στην οποία ζουν. Το διακύβευμα είναι η ποιότητα ζωής τους, το αύριο, το μέλλον το δικό τους και των επόμενων γενιών. Ο φόβος τους, η έγνοια τους για το μέλλον που κινδυνεύει τους ωθεί να φωνάξουν για θέματα, για τα οποία εμείς ως μεγαλύτεροι θα έπρεπε να αγωνιούμε και να δουλεύουμε. Η δράση τους έναντι στη δική μας αδράνεια, στην αδυναμία μας να αντιδράσουμε με αποφασιστικότητα και αποτελεσματικότητα, είναι οι μέλισσες που πρέπει να μας κεντρίσουν να ξυπνήσουμε.
Κυρίες και κύριοι,
Θυμόμαστε και τιμούμε σήμερα τους ανθρώπους που έδωσαν τη ζωή τους για να υπερασπιστούν την πατρίδα, τις οικογένειές τους, οι πιο πολλοί από αυτούς ήταν αφανείς ήρωες. Ποιοι είναι οι ήρωες, οι ηρωίδες σήμερα; Ποια τα παραδείγματα που μας εμπνέουν; Είναι οι γιατροί, το νοσηλευτικό και παραϊατρικό προσωπικό που πρωτοστάτησαν στην επιτυχή διαχείριση της πανδημίας. Είναι το προσωπικό που διασφάλισε την υγιεινή και την καθαριότητα στους κοινόχρηστους χώρους μέσα στην κρίση.
Είναι όλοι αυτοί που ενώ εμείς περιοριστήκαμε σπίτι μας, στην ασφάλειά μας, αυτοί εργάζονταν καθημερινά για να επηρεαστεί όσο το δυνατόν λιγότερο η κανονικότητά μας, για να είμαστε εμείς άνετοι, υγιείς και ασφαλείς. Γιατί ήρωες, σε τελική ανάλυση, είναι όσοι σε δύσκολους καιρούς, επιλέγουν να δώσουν φως με το παράδειγμά τους, τον τρόπο ζωής και τις επιλογές τους. Κι αν οι όροι σήμερα έχουν αλλάξει, πράξεις τολμηρές μπορούμε να δούμε πολλές στην καθημερινότητά μας. Είδαμε πολλές σ΄ αυτήν την πανδημία, που μας εμπνέουν, μας δίνουν δύναμη και μας θυμίζουν το μεγαλείο της ανθρώπινης φύσης.
Τέτοια παραδείγματα τόλμης μπορεί να είναι απλά, καθημερινά, αλλά ουσιαστικά. Τα συναντάς σε αυτούς που αντιπαλεύονται την αδιαφάνεια, την κακοδιαχείριση, την αδικία, βροντοφωνάζοντας την αλήθεια με προσωπικό κόστος. Τα βλέπεις ακόμα σε αυτούς που αφιερώνονται πλήρως σε ένα σκοπό που θα ωφελήσει το συνάνθρωπό τους, έστω και αν αυτή η πλήρης αφοσίωση αποβαίνει εις βάρος των ιδίων και των οικογενειών τους. Σε όλους όσοι υπερασπίζονται μέχρι τέλους το δικαίωμα του άλλου να έχει διαφορετική άποψη.
Πολλοί θυσιάστηκαν για την ελευθερία της Κύπρου, πολλοί έφυγαν με ανεκπλήρωτη επιθυμία να επιστρέψουν πίσω στην αγαπημένη τους γη. Αυτούς θυμόμαστε σήμερα, και για αυτούς πρέπει να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε. Χρέος μας, έναντι όλων αυτών, είναι να παραδώσουμε στα παιδιά μας μία Κύπρο ενωμένη, μία Κύπρο χωρίς τον κίνδυνο επανάληψης της τραγωδίας του 1974. Μία Κύπρο όπου όλες οι κοινότητες ζουν μαζί σε συνθήκες ασφάλειας και ειρήνης σε ένα νησί χωρίς τείχη και διαχωριστικές γραμμές. Αν αποτύχουμε σε αυτό το στόχο, τότε η θυσία όλων όσων αγωνίστηκαν, όλων όσων αντιστάθηκαν, θα αποδειχθεί μάταιη.
Για να βγούμε από το σημερινό αδιέξοδο, χρειάζεται νηφάλια αντιμετώπιση, ορθολογιστική προσέγγιση, μακροχρόνιος σχεδιασμός. Χρειάζεται ορθή αντίληψη των δεδομένων, επίγνωση των αδυναμιών και των δυνατοτήτων μας. Χρειάζεται να γίνουν τολμηρά βήματα. Χρειάζεται να σχεδιάσουμε και να δουλέψουμε για το μέλλον της χώρας μας έχοντας ως γνώμονα την ευημερία των πολιτών και ιδιαίτερα των νέων ανθρώπων. Χρειάζεται αυτός ο τόπος και οι πολίτες του, να επαναπροσδιορίσουν τις προτεραιότητές τους αναλογιζόμενοι το παρελθόν, αλλά κυρίως την ελπίδα και το όραμά τους για το μέλλον. Πρέπει να αποφασίσουμε πού θέλουμε να πάμε, ποιοι θέλουμε να είμαστε και πώς θα πετύχουμε τους στόχους μας.
Κυρίες και κύριοι,
Πολλοί χάθηκαν στο νησί μας υπερασπιζόμενοι την ελευθερία του. Ανάμεσά τους και οι άνθρωποι, κυρίως νέοι που πολέμησαν και αντιστάθηκαν το 1974. Αυτοί τους οποίους θυμόμαστε σήμερα. Και μπορεί τότε οι όροι διεκδίκησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων να απαιτούσαν την αντίσταση με όπλα και την αυτοθυσία των Κυπρίων, σήμερα όμως τα μέσα και τα εργαλεία διαφέρουν, μπορούν ωστόσο να αποδειχθούν ότι είναι περισσότερο αποτελεσματικά. Με όπλο τη δύναμη της γνώσης, καλούμαστε σήμερα ως πολίτες να διεκδικήσουμε έναν κόσμο περισσότερο ανθρώπινο, περισσότερο δίκαιο, περισσότερο ελεύθερο.
Αν κάτι μας επιβάλλει η θυσία όλων αυτών που χάθηκαν είναι να αγαπάμε πραγματικά αυτό τον τόπο και να το δείχνουμε καθημερινά με τις πράξεις μας.
Και πρέπει να πούμε ότι πραγματικός πατριώτης δεν είναι αυτός που απλά τυλίγεται μια σημαία, κυριολεκτικά ή μεταφορικά, αλλά αυτός που με το λόγο του και τις πράξεις του είναι ωφέλιμος για την πατρίδα.
Και είναι πολλά αυτά που πρέπει και μπορούν να γίνουν. Αλλά χρειάζεται από όλους μας περισσότερη αποφασιστικότητα, περισσότερος ορθολογισμός, πιο δυνατή φωνή και περισσότερες πράξεις για να τα πετύχουμε.
Αγαπητές συμπολίτισσες και συμπολίτες,
Η ηρωοποίηση δεν ήταν αυτοσκοπός για αυτούς που χάθηκαν και θυσιάστηκαν. Είμαι βέβαιος ότι δεν θυσιάστηκαν απλά για να γίνουν ήρωες. Θυσιάστηκαν γιατί τη δεδομένη στιγμή πίστευαν ότι η θυσία τους ήταν ωφέλιμη για την πατρίδα. Θα τιμήσουμε όλους όσοι χάθηκαν αν ως άνθρωποι τους μιμηθούμε, με όρους όμως της σημερινής εποχής, αν διαθέσουμε τον εαυτό μας για το κοινό καλό, για την πατρίδα μας.
Αν γίνουμε περισσότερο πρόθυμοι να δούμε με ανοικτό μυαλό τον κόσμο γύρω μας, αν απαλλαγούμε από ιδεοληψίες του παρελθόντος που μας εγκλωβίζουν και μας κρατούν στάσιμους, αν είμαστε περισσότερο διεκδικητικοί σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δικαιοσύνης και ελευθερίας, αν γίνουμε με τις πράξεις μας ενεργοί πολίτες και ωφέλιμοι για την πατρίδα, τότε η ζωή όλων όσοι έφυγαν πριν να ζήσουν τη δικαίωση της επιστροφής θα έχει νόημα, όχι μόνο για το σήμερα αλλά και για το μέλλον.
Αγαπητοί συμπολίτες, μακάρι το περιπετειώδες 2020, να μας οδηγήσει σε ένα καλύτερο μέλλον για την πατρίδα μας. Αυτό δεν εξαρτάται αποκλειστικά από εμάς, αλλά ότι μπορούμε να ελέγξουμε από τη δική μας μεριά, ας το επιχειρήσουμε. Ας καταβάλουμε κάθε προσπάθεια, ας υπερβάλουμε εαυτούς για τη χώρα μας και τους ανθρώπους της.
Σας ευχαριστώ.
