Εκκλησία της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (Αγία Σωτήρα), Παλαιχώρι

Στα βουνά της οροσειράς του Τροόδους, στο κεντρικό τμήμα της Κύπρου, βρίσκονται μερικά από τα σπουδαιότερα μνημεία για την ιστορία της βυζαντινής ζωγραφικής. Πρόκειται για τοιχογραφημένες εκκλησίες που διασώζουν ως τις μέρες μας έξοχα δείγματα των διαφόρων ρευμάτων της βυζαντινής και μεταβυζαντινής μνημειακής ζωγραφικής, από τον 11ο μέχρι και το 19ο αιώνα. Δέκα από τις εκκλησίες αυτές έχουν ενταχθεί μέχρι στιγμής στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.

Η εκκλησία της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της οροσειράς του Τροόδους, κτισμένη πάνω σε ένα μικρό λόφο που δεσπόζει του ανατολικού τμήματος του χωριού Παλαιχώρι. Από το 2000 περιλαμβάνεται, μαζί με εννέα άλλες τοιχογραφημένες βυζαντινές εκκλησίες του Τροόδους, στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.

Η εκκλησία κτίστηκε στις αρχές του 16ου αιώνα και ανήκει στον αρχιτεκτονικό τύπο του ξυλόστεγου μονόκλιτου ναού. Ο νάρθηκας, που φαίνεται ότι υπήρχε τουλάχιστον από τις αρχές του 17ου αιώνα, εκτείνεται δυτικά και νότια του ναού υπό μορφή στοάς και καλύπτεται από την ίδια αμφικλινή στέγη.

Το εσωτερικό του ναού είναι κατάγραφο. Κοσμείται με τοιχογραφίες των αρχών του 16ου αιώνα, σύγχρονες με την κτίση του ναού. Οι τοιχογραφίες αυτές αποτελούν ένα από τα πιο ολοκληρωμένα εικονογραφικά σύνολα της υστεροβυζαντινής τέχνης της Κύπρου. Πρόκειται για το σημαντικότερο δείγμα μιας ομάδας έργων της ενετοκρατίας που ακολουθούν την παραδοσιακή βυζαντινή τέχνη, ενώ τα δυτικά στοιχεία είναι πολύ περιορισμένα. Είναι μια τέχνη εναρμονισμένη με αυτήν που παρουσιάζεται στους τουρκοκρατούμενους ελληνικούς τόπους του 16ου αιώνα.

Ο άγνωστος ζωγράφος αντλεί από την τέχνη της εποχής των Παλαιολόγων, διατηρώντας όμως τον προσωπικό του χαρακτήρα, ενώ δεν μένει εντελώς ανεπηρέαστος από τη δυτική ζωγραφική. Φαίνεται ότι πρόκειται για ικανότατο ζωγράφο, έναν αριστοτέχνη στην απόδοση όρθιων μορφών, όπως βλέπουμε στο ζωγραφικό διάκοσμο της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.

Στην εξωτερική πλευρά του δυτικού τοίχου σώζονται μεταγενέστερες τοιχογραφίες, που χρονολογούνται στα 1612. Το ξυλόγλυπτο γραπτό εικονοστάσιο του ναού χρονολογείται στις αρχές του 18ου αιώνα. Πολλές από τις σύγχρονές του εικόνες είναι έργα του Αγιορείτη ζωγράφου Ματθαίου Κουτλουμουσίου.

Πηγή: www.mcw.gov.cy

Φωτογραφίες: www.bigcyprus.com.cy