Διαπίστωση καί Διακήρυξη τῆς Ἁγιότητας τῶν Ἁγίων, Στυλιανοῦ Γ. Παπαδοπούλου, Ὁμ. Καθηγητοῦ Πανεπ. Ἀθηνῶν (†15.1.2012)

Διαπίστωση καί Διακήρυξη τῆς Ἁγιότητας τῶν Ἁγίων[1]

Του Στυλιανοῦ Γ. Παπαδοπούλου,  Ὁμ. Καθηγητοῦ Πανεπ. Ἀθηνῶν (†15.1.2012)

12. Ἡ διάκριση Νεομαρτύρων καί Ἐθνομαρτύρων[2]

Ἰδιαίτερα στόν ἑλλαδικό χῶρο ἐκτός τῶν ἄλλων παρεξηγήσεων, πού ὁδηγοῦν σέ προβληματικές διακηρύξεις ἁγιότητας, ἐγκυμονεῖ πάντα ὁ κίνδυνος συγχύσεως τῶν Ἐθνομαρτύρων μέ τούς Νεομάρτυρες. Ὁ κίνδυνος εἶναι προφανής, διότι πολλοί νεομάρτυρες ἦταν ἕλληνες καί πολλοί ἐθνομάρτυρες ἦταν ὀρθόδοξοι κληρικοί καί μοναχοί. Ἕλληνες καί χριστιανοί ἦταν καί οἱ μέν καί οἱ δέ. Τί, λοιπόν, εἶναι αὐτό πού κάμνει π.χ. τόν Παπαβλαχάβα, τόν Ἀθανάσιο Διάκο καί τόν Ἡσαΐα Σαλώνων ἐθνομάρτυρες, ἐνῶ τόν Γεώργιο ἀπό τά Ἰωάννινα († 1838) καί τόν ἀσκητή καί κήρυκα Ἰάκωβο ἀπό τήν Καστοριά (†1520) νεομάρτυρες.

Τό πρόβλημα τοῦτο ἀντιμετωπίσαμε σέ παλαιότερο βιβλίο μας[3] καί διευκρινήσαμε τότε γιά πρώτη φορά: αὐτό πού διακρίνει τούς ἐθνομάρτυρες ἀπό τούς νεομάρτυρες ἦταν ἡ συνείδηση, τήν ὁποίαν εἶχαν γιά τόν ἔσχατο λόγο, πού τούς ὁδηγοῦσε στήν θυσία – μαρτύριο.

Ὁ Ἡσαΐας Σαλώνων καί ὁ Ἀθανάσιος Διάκος μαρτύρησαν – θυσιάστηκαν ἀγωνιζόμενοι γιά τήν ἀπελευθέρωση ἀπό τούς τούρκους καί γενικά ἕνεκα τοῦ μεγάλου τους ρόλου στήν ἐπανάσταση τοῦ 1821, ἐνῶ φυσικά ἐνδιαφέρονταν καί γιά τήν πίστη τους. Θυσιάστηκαν δηλαδή ὡς φορεῖς τῆς ἑλληνικότητάς τους καί ἡ δύναμη πού τούς ὁδήγησε στήν θυσία ἐκπορευόταν κυρίως ἀπό τήν φιλοπατρία τους, ἀπό τήν ἑλληνικότητά τους. Ἔτσι ἔγιναν Ἐθνομάρτυρες.

Διαφορετικά εἶναι τά πράγματα μέ τούς νεομάρτυρες Γεώργιο καί Ἰάκωβο. Αὐτό πού κίνησε τούς τούρκους νά θανατώσουν τούς δύο ἦταν ἡ ἀφισίωσή τους στήν θρησκεία τους. Ὁ Γεώργιος προκλήθηκε καταπιεστικά ν’ ἀρνηθεῖ τήν πίστη του καί ὁ Ἰάκωβος κήρυττε τό Εὐαγγέλιο. Ἡ δύναμη πού θερμουργοῦσε καί τούς δύο ἐκπορευόταν ἀπό τήν πίστη στόν Χριστό, ἐνῶ φυσικά ἐνδιαφέρονταν καί γιά τήν ἑλληνικότητά τους. Ἔτσι ἔγιναν Νεομάρτυρες.

Ἡ μεταξύ Νεομαρτύρων καί Ἐθνομαρτύρων σύγχυση, πού ὄντως εἶναι εὔκολη, πρέπει καί μπορεῖ ν’ ἀποφευχθεῖ μέ τήν προσεκτική διακρίβωση τοῦ κυρίως λόγου, γιά τόν ὁποῖο αὐτοί θυσιάστηκαν καί τῆς συνειδήσεως πού εἶχαν γιά τό μαρτύριό τους. Προσοχή ἀπαιτεῖται καί στήν πρόκληση γιά ἀλλαξοπιστία, ἐξισλαμισμό, τό νά γίνουν οἱ ὀρθόδοξοι χριστιανοί μωαμεθανοί στήν πίστη.

Προκαλοῦνται πάντοτε νά ἐξομόσουν οἱ ὑποψήφιοι Νεομάρτυρες, ἀλλά συχνά προκαλούνται καί οἱ ὑποψήφιοι Ἐθνομάρτυρες. Οἱ πρῶτοι προκαλοῦνταν, διότι ἐνοχλοῦσε ἡ πίστη τους. Οἱ δεύτεροι προκαλοῦνταν, διότι ἐνοχλοῦσε ἡ πατριωτική δράση τους καί ἄν τούρκευαν, θά ἐντάσσονταν στόν τουρκικό στρατό ἤ θά ἄφηναν ἤσυχο τόν τουρκικό στρατό. Ἐάν ἕνεκα τῆς συγχύσεως τῶν παραπάνω δεδομένων ἔγιναν λάθη, αὐτά πρέπει ν’ ἀποφευχθοῦν στό μέλλον. Καί λέμε «στό μέλλον», διότι δέν εἶναι συνετό νά ἐπιστρέψει μία Σύνοδος καί νά ἐπανεξετάσει προβληματικές περιπτώσεις διακηρύξεως ἁγιότητας κάποιων. Τό μόνο πού μία Σύνοδος καί γενικά ἡ Ἐκκλησία μπορεῖ καί ὀφείλει νά κάνει σέ τέτοιες περιπτώσεις εἶναι νά δευκολύνει τήν λήθη τέτοιων διακηρύξεων, νά σταματήσει τούς ἐπίσημους σχετικούς πανηγυρισμούς καί νά ἐνισχύσει στό πλήρωμα (κλῆρο καί λαό) ὀρθή συνείδηση γιά τούς ἁγίους καί τούς μάρτυρες.  

13. Ἐπιγραμματικά περί Διαπιστώσεως καί Διακηρύξεως τῆς ἁγιότητας τῶν ἁγίων[4]

Ποῖοι εἶναι ἅγιοι;

• Ὅσοι μαρτύρησαν γιά τήν πίστη τους στόν Χριστό ἤ ὅσοι ἀναδείχθηκαν Ὁ μολογητές τῆς πίστεως σέ περιστάσεις διωγμῶν.
• Ὅσοι, μέλη τῆς Ἐκκλησίας, μέ ὁποιονδήποτε τρόπο εὐαρέστησαν – ἀγάπησαν ἐξαιρετικά τόν Θεό κι ἔλαβαν ζῶντες, ἀλλά κυρίως μετά θάνατον, τό χάρισμα τῆς παρρησίας ἐνώπιόν του,ώστε να πρεσβεύουν ὑπέρ τῶν ἀγωνιζομένων πιστῶν, παραμυθώντας αὐτούς μέ θεοσημίες γιά τά δεινά τοῦ κόσμου κι ἐνισχύοντας αύτούς στήν πίστη (Ἐδῶ δέν ἀναφερόμαστε στούς Ἀποστόλους, στούς ἀγγέλους, στή Θεοτόκο καί τόν Τίμιο Πρόδρομο).
• Θεολόγοι καί Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, πού ἡ διδασκαλία τους συνέβαλε ἀποφασιστικά στήν ἀντιμετώπιση συγκλονιστικῆς, ἕνεκα μεγάλης αἱρέσεως κρίσεως τῆς Ἐκκλησίας (θεολογικά ἡ κρίση ὑπερβαίνεται μόνο μέ θείο χάρισμα καί τόν φωτισμό τοῦ ἁγίου Πνεύματος).
• Μέλη τῆς Ἐκκλησίας πού προσέφεραν ἐξόχως ἐξαιρετικές ὑπηρεσίες στήν Ἐκκλησία, τοπικά ἤ γενικά, κάτι πού γίνεται μέ τήν ἐπίνευση τοῦ ἁγίου Πνεύματος (πάντως στήν ἐκτίμηση τῶν ὑπηρεσιῶν αὐτῶν, πού ἔτσι κι ἀλλοιῶς εἶναι δυσχερής, ἔγιναν παρεκτιμήσεις καί ὑπερβάσεις).

Πῶς διαπιστώνεται ἡ ἁγιότητα ἑνός ἁγίου;

• Ἀπό τό μαρτύριο χάριν τῆς πίστεως στόν Χριστό.
• Ἀπό τά ἐξαιρετικά χαρίσματα καί τίς θεοσημίες (ἰδίως μετά τήν κοίμηση) ἑνός ἱεροῦ ἄνδρα, τά ὁποῖα τοῦ παρέχονται ἀπό τό ἅγιο Πνεῦμα, προϋποθέτουν ὁσιότητα βίου καί ὀρθόδοξο φρόνημα καί τά ὁποῖα γίνονται χάριν τῶν πιστῶν.
• Ἀπό τήν ὅλως ἐξαιρετική θεολογική προσφορά καί ὄχι ἁπλῶς ἀπό τήν ὀρθόδοξη διδασκαλία του.

Πῶς διακηρύσσεται ἡ ἁγιότητα ἑνός ἁγίου;

• Το τοπικό ἐκκλησιαστικό πλήρωμα, γνωρίζοντας ἀσφαλῶς τό μαρτύριο τοῦ μάρτυρα, διακηρύσσει αὐτό εὐρύτερα στήν Ἐκκλησία (στούς νεώτερους χρόνους ἡ διακήρυξη τῆς ἁγιότητας καί τῶν νεομαρτύρων γίνεται ἀπό Σύνοδο).
• Το τοπικό ἐκκλησιαστικό πλήρωμα, γνωρίζοντας τά περί τόν ἅγιο καί εὐεργετούμενο ποικιλοτρόπως ἀπό τά χαρίσματα καί τίς θεοσημίες του, γνωστοποιεῖ στήν Σύνοδο ὑπεύθυνα τήν διαπίστωση τῆς ἁγιότητας, ὁπότε ἡ Σύνοδος διακηρύσσει πανηγυρικά τήν ἁγιότητα τοῦ ἁγίου πρός γενίκευση τῆς τιμῆς του.

Τιμώντας τούς ἁγίους:

• Δοξάζουμε τόν Θεό.
• Ἀποδεχόμαστε τό ἔργο τοῦ Θεοῦ, πού ἀναδεικνύει ἁγίους καί ἐνεργεῖ μέσω αὐτῶν τήν ἀνακούφισή μας ἀπό τά δεινά τοῦ κόσμου.
• Ἐνισχυόμαστε στήν πίστη καί τόν πνευματικό ἀγώνα.

[1] Τό παρόν κείμενο εἶναι ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο τοῦ μακαριστοῦ Καθηγητῆ Στυλιανοῦ Γ. Παπαδοπούλου, Διαπίστωση καί Διακήρυξη τῆς Ἁγιότητας τῶν Ἁγίων, ἐκδόσεις «Τέρτιος», Κατερίνη 1990. Τό ἐν λόγῳ βιβλίο μποροῦν οἱ ἐνδιαφερόμενοι νά τό βρουν στό βιβλιοπωλεῖο «Φωτοδότες» (Διεύθ. Ἀδαμάντιου Κοραῆ 45-47, 1016 Λευκωσία, Τηλ.: 00357 22430301 / 22 344309.
[2] Ὅπως ἀνωτέρω, σσ. 60-61.
[3] Στυλιανοῦ Παπαδοπούλου, Οἱ Νεομάρτυρες καί τό δοῦλον γένος, Ἀθήνα 1974, σσ.24-32 (β΄ ἔκδοση 1991).
[4] Τό παρόν κείμενο εἶναι ἀπόσπασμα ἀπό τό βιβλίο τοῦ μακαριστοῦ Καθηγητῆ Στυλιανοῦ Γ. Παπαδοπούλου, Διαπίστωση καί Διακήρυξη τῆς Ἁγιότητας τῶν Ἁγίων, ἐκδόσεις «Τέρτιος», Κατερίνη 1990, σσ. 63-64.

***************************

Ακούστε πιο κάτω την εκπομπή του ΡΙΚ «Θρησκευτικά Θέματα» στις 26/6/2021, κατά την οποία ο Πρωτ. Αντώνιος Καλογήρου συνομιλεί με τον μακαριστό Καθηγητή Στυλιανό Παπαδόπουλο…