Παρθεναγωγείο Φανερωμένης

Συμπληρώνονται εφέτος 150 χρόνια ζωής του Παρθεναγωγείου Φανερωμένης, ενός από τα αρχαιότερα εκπαιδευτήρια του νησιού μας. Ήταν Σεπτέμβριος του 1859, όταν η Επιτροπή των Σχολείων της κυπριακής πρωτεύουσας (ανάμεσά τους, Αντώνιος Τριανταφυλλίδης, Χριστοφάκης Γαβριήλ, Προκόπιος Ευθυμιάδης), έγραψε προς τους Κύπριους καθηγητές της Αθήνας Αναστάσιο και Γεώργιο Κωνσταντινίδη ζητώντας τους να τους συστήσουν μια διδασκάλισσα «ικανήν να διδάξη παν απαιτούμενον εις ευγενών κορασίων ανατροφήν, ήτοι παρά την άλλην διδαχήν και χειροτεχνήματα και την γαλλικήν γλώσσαν».Η παράκληση των επιτρόπων ήταν η δασκάλα να έφτανε στην Κύπρο «πριν ήδη επέλθη ο χειμών». Η πρώτη δασκάλα ήταν η αριστούχος Αρσακειάς εξ Αθηνών Ερατώ Καρύκη, που δίδασκε επτά ώρες καθημερινά και τις Κυριακές εξηγούσε και το Ευαγγέλιο. Στις 27 Δεκεμβρίου 1859 έγινε με δημόσια τελετή η εγκαθίδρυσή της «εις το εν Φανερωμένη Παρθεναγωγείον», όπως αναγγέλθηκε στην ειδοποίηση που τοιχοκολλήθηκε στις θύρες των εκκλησιών της Λευκωσίας. Τότε προσκλήθηκαν και όσοι γονείς είχαν «κοράσια πλέον των πέντε ετών» να τα γράψουν στο σχολείο.
Από τη θητεία της Καρύκη σώθηκε η λογοδοσία της για το σχολικό έτος 1860-1861 και η βαθμολογία των κοριτσιών στις δημόσιες εξετάσεις της ίδιας χρονιάς. Ο λόγος της νεαρής Αθηναίας δασκάλας που δημοσιεύθηκε στον «Κώδικα των σχολείων της Λευκωσίας», από τον Θεόδωρο Παπαδόπουλλο, ήταν ένας ύμνος στο παρήγορο «αρχαίον κάλλος», σε σύγκριση με την πνευματική ένδεια της εποχής: «Η ευδαίμων και καλλίμορφος αύτη νήσος, ήτις κήπος τον αρχαίον αιώνα της Εδέμ εθεωρείτο, ενδιαίτημα νόων φιλοσόφων, βυθίζεται ξύμπασα υπό μαύρον πυθμένα πυκνής και ζοφώδους σκοτίας, καλυπτούσης τα θεσπέσιά της κάλλη, δι’ ων του Πλάστου ο φιλέλλην παντοδύναμος βραχίων δαψιλώς ηυδόκησε να την προικίση. Το ελληνικόν γένος, του οποίου εν νεύρον είναι και η νήσος αύτη, θεόσδοτον δώρον κτησάμενον την αμίμητον γεωγραφικήν του θέσιν (…) εδέχθη τον σπινθήρα του πολιτισμού και εμεγέθυνεν, εποίκιλεν αυτόν και ανύψωσεν εις ουρανογείτονα αθάνατον πυραμίδα φωτός».
Από τις δεκάδες δασκάλες του Παρθεναγωγείου σημειώνουμε τη δεκαπενταετή διεύθυνση της Θεανούς Παρούτη (1886-1901), που όταν παντρεύτηκε τον Δήμαρχο Λευκωσίας Αχιλλέα Λιασίδη αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη διδασκαλία και τη χρυσή εποχή της Ελένης Χρήστου (1901-1936), όταν στο σχολείο ενσωματώθηκε και το Παγκύπριο Διδασκαλείο Θηλέων. Το 1925 με έξοδα της εκκλησιαστικής επιτροπής του ναού Φανερωμένης ανεγέρθη το σημερινό κτίριο, σε ένα τετράγωνο που αποδείχθηκε κομβικής σημασίας για την κυπριακή ιστορία (ναός, σχολείο, Βιβλιοθήκη και ΟΧΕΝ).
Μετά την τουρκική εισβολή του 1974, το «Παρθεναγωγείον» πέρασε πολλές περιπέτειες, με σημαντικότερη τη μετατροπή του σε Μεικτό σχολείο.
Η σημερινή εκκλησιαστική επιτροπή ετοιμάζει την έκδοση ειδικού τόμου για την ιστορία του Παρθεναγωγείου, της ιστορικής και αγαπημένης «Φανερωμένης» της κυπριακής εκπαίδευσης.

του Πέτρου Παπαπολυβίου
Αναπλ. καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Κύπρου