Ομιλία στα εγκαίνια της περιοδικής έκθεσης «Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός, ο μάρτυς της πίστεως και της πατρίδος. Εικόνες και Κειμήλια από τη Φανερωμένη»

Ομιλία στα εγκαίνια της περιοδικής έκθεσης ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΚΥΠΡΟΥ ΚΥΠΡΙΑΝΟΣ, Ο ΜΑΡΤΥΣ ΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΟΣ. ΕΙΚΟΝΕΣ ΚΑΙ ΚΕΙΜΗΛΙΑ ΑΠΟ ΤΗ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ

Ιερός ναός Παναγίας Φανερωμένης, Λευκωσία 24 Μαρτίου 2021

Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου

Η επέτειος της Ελληνικής Επανάστασης εορτάζεται κάθε χρόνο την ημέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου στις 25 Μαρτίου, ημέρα κατά την οποία πανηγυρίζει ο ναός μας και στον οποίο τελείται η επίσημη δοξολογία. Η συγκεκριμένη ημέρα είναι εξόχως συμβολική, αφού  αναγγέλλει την  απελευθέρωση του ανθρωπίνου γένους λόγω του γεγονότος του Ευαγγελισμού και της έλευσης στον κόσμο του Σωτήρος Χριστού.

Φέτος, συμπληρώνονται 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης και του μαρτυρίου των Ελλήνων Κυπρίων, κληρικών και λαϊκών τον Ιούλιο του 1821. Πρόκειται για δύο πολύ σημαντικά γεγονότα που σημάδεψαν την Κύπρο και εν γένει τον Ελληνισμό, σηματοδοτώντας τη δημιουργία του ελληνικού κράτους και τη συνέχιση του μακροχρόνιου Αγώνα απελευθέρωσης Κύπρου από τους Τούρκους και στη συνέχεια από τους Άγγλους, και επανένταξής της στον εθνικό κορμό.

Η Εκκλησιαστική Επιτροπή και οι ιερείς του ναού μας στο πλαίσιο των εορταστικών εκδηλώσεων, διοργανώνουν την περιοδική έκθεση «Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Κυπριανός, ο Μάρτυς της Πίστεως και της Πατρίδας. Εικόνες και κειμήλια από τη Φανερωμένη». Στην έκθεση παρουσιάζονται εικόνες και κειμήλια που δωρήθηκαν στον ναό της Φανερωμένης από τον ίδιο τον αρχιεπίσκοπο Κυπριανό ή άλλα που σχετίζονται με αυτόν. 

Ο αρχιεπίσκοπος Κύπρου (1810-1821) Κυπριανός ο Μαχαιριώτης ήταν ένας από τους σημαντικότερους αρχιερείς των χρόνων της Τουρκοκρατίας. Ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματά του ήταν η ίδρυση της ελληνικής Σχολής Κύπρου το 1812, η οποία αργότερα μετεξελίχθηκε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο Λευκωσίας. Ο αρχιεπίσκοπος Κυπριανός μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία, γι’ αυτό όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση το 1821 συνελήφθηκε μαζί με άλλους αρχιερείς και προκρίτους του νησιού και εκτελέστηκαν όλοι μαζί στις 9 Ιουλίου 1821. Με τις εκτελέσεις, ο τότε Οθωμανός διοικητής του νησιού Κουτσιούκ Μεχμέτ στόχευε στην αποτροπή εξέγερσης του ελληνικού στοιχείου στην Κύπρο και στη διαρπαγή των περιουσιών των εκτελεσθέντων.

Το λείψανο του Κυπριανού, μαζί με εκείνα των σφαγιασθέντων κληρικών και ορισμένων λαϊκών, τάφηκαν  στον περίβολο του ναού της Φανερωμένης. Το 1930 τοποθετήθηκαν σε καλλιμάρμαρο Μαυσωλείο στην αυλή του ναού και προσεχώς με την ευκαιρία των εορτασμών για τα 200 χρόνια από το μαρτύριό τους σε περίτεχνη λειψανοθήκη εντός του ναού. Στην περιοδική έκθεση εκτίθενται τμήματα από τα ιερά λείψανά τους.

Στην έκθεση δεσπόζει το πορτρέτο του αρχιεπισκόπου Κυπριανού με την απεικόνιση στο βάθος της σημαίας των Κυπρίων αγωνιστών του 1821, σύγχρονο έργο του Αναστάσιου Μοτίτη. Ο Κυπριανός σχετίζεται με τις εικόνες του αγίου Φανουρίου (1817), του Εσταυρωμένου, των Λυπηρών^. Θεοτόκου και Ιωάννη Θεολόγου (1820), του αγίου Τρύφωνος (1820) και της Αναστάσεως (1820), έργα που ακολουθούν την τεχνοτροπία της Σχολής του Ιωάννη Κορνάρου του Κρητός.

Οι μορφές του Εσταυρωμένου, της Θεοτόκου και του αγίου Ιωάννη Θεολόγου είναι περικεκομμένες ώστε να δίνουν την εντύπωση του πραγματικού και εισάγονται στα χρόνια της αρχιερατείας του. Χαρακτηριστική είναι και αφιερωματική επιγραφή επάνω στον σταυρό, ΥΜΝΩ CΕ ΛΟΓΕ / ΠΡΟCΚΥΝΩ ΤΟΝ CΤΑΥΡΟΝ CΟΥ / ΡΥΟΥ ΠΑΘΩΝ CΟΝ ΠΟΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΛΑΟΝ CΟΥ / ΚΥΠΡΙΑΝΟΝ CΥΝ ΤΟΥ/ΤΟΙC ΤΟΝ ΥΜΝΩΔΟΝ CΟΥ.  Η εικόνα του αγίου Τρύφωνος είναι μία από τις δεκάδες εικόνες που ζωγραφίστηκαν στην Κύπρο με εντολή του Κυπριανού το 1820 και το 1821, για την καταπολέμηση της ακρίδας, η οποία κατάστρεφε τότε την  γεωργική παραγωγή.

Το περίτεχνο αργυρό αρτοφόριο με τις ανάγλυφες σκηνές του Μυστικού Δείπνου, της Ανάστασης και της Σταύρωσης στο κάλυμμά του, καθώς και της Παναγίας Φανερωμένης στην εμπρόσθια πλευρά έγινε το 1819 επί Λεοντίου, προφανώς του Οικονόμου του ναού Φανερωμένης, ο οποίος βρήκε μαρτυρικό θάνατο στις 30 Μαΐου 1821, ενώ στις 10 Ιουλίου 1821 μαρτύρησε ακόμη ένας ιερέας του ναού μας ο Λαυρέντιος.

 Με τα γεγονότα του 1821 σχετίζεται και η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας Φανερωμένης, το πρόσωπο της οποίας αναγνώρισε ο αιμοβόρος Κουτσιούκ Μεχμέτ, όταν η Θεοτόκος σε ενύπνιο τον απέτρεψε να μετατρέψει τον ναό της σε τζαμί. Ο Κουτσιούκ δώρισε στον ναό ποσότητα ασημιού, από το οποίο κατασκευάστηκε η επτακάνδηλος που βρίσκεται σήμερα κρεμασμένη στο κέντρο του ναού.

Με την έκθεση αυτή επιθυμούμε να τιμήσουμε τους αγωνιστές και τους μάρτυρες του 1821, παρακαλώντας τους στις προσευχές μας να είναι πρεσβευτές προς Κύριον. Έτη πολλά να έχετε, ευλογημένα και πανευφρόσυνα από την Υπέρμαχο και Ακαταμάχητο Στρατηγό, την Παναγία τη Φανερωμένη!