Ὁμιλία στὴ μνήμη τοῦ ὁσίου καὶ θεοφόρου πατρὸς ἡμῶν Κυριακοῦ τῆς Εὐρύχου (τοῦ ὁποίου ἡ μνήμη τελεῖται στὶς 24 Μαΐου)
Ἀρχιμανδρίτου Φωτίου Ἰωακεὶμ
Ἀναμφίβολα, ἡ φιλόχριστος νῆσος τῆς Κύπρου ἀπόλαυσε πλούσιες τὶς εὐλογίες τῆς δεξιᾶς τοῦ Ὑψίστου κατὰ τὴν ἐποχὴ τῆς Χάριτος. Ἔχοντας δεχθεῖ πρώτη μετὰ τὴ Συροπαλαιστίνη τὸν ἅγιο σπόρο τοῦ εὐαγγελικοῦ κηρύγματος, ἀναβλάστησε ἄφθονους τοὺς πνευματικοὺς καρπούς. Ἐπάνω στὴ μακαρία της γῆ εἶδε νὰ ἀναθάλλουν ἀνὰ τοὺς αἰῶνες πολυάριθμο στίφος ἀμαράντων βλαστῶν τοῦ νοητοῦ Παραδείσου: Ἀπόστολοι, μάρτυρες, ἱεράρχες, ὁμολογητές, ὅσιοι καὶ δίκαιοι.
Καθόλο τὸ εὖρος καὶ μῆκος της ἡ εὐλογημένη μας νῆσος σεμνύνεται γιὰ τὸ πλῆθος τῶν ἁγίων τους λειψάνων καὶ εἰκόνων καὶ τάφων καὶ ἀσκητηρίων καὶ μονῶν καὶ ναῶν τους, τόπων ἁγιασμοῦ, χώρων θεοφανείας, τρόπων παρηγορίας. Γιὰ τοῦτο καὶ δίκαια ἀπέσπασε τὸν ἐπίζηλο τίτλο τῆς ἁγιωνυμίας, ἀποκληθεῖσα «ἁγία νῆσος» καὶ χαρακτηρισθεῖσα ὡς ἡ κατεξοχὴν «νῆσος τῶν ἁγίων».
Ἕνα μεγάλο μέρος τοῦ ἱεροῦ τούτου καταλόγου τῶν ἐν Κύπρῳ ἁγίων, τὸ μεγαλύτερο προφανῶς ἀπὸ τοὺς γνωστοὺς ἁγίους τῆς νήσου μας, ἀποτελοῦν οἱ ὅσιοι καὶ ἀσκητές, ἐπώνυμοι καὶ ἀνώνυμοι. Ἀναφορικῶς τώρα πρὸς τὴ γένεση καὶ ἀκμὴ τῆς μοναχικῆς πολιτείας στὴν Κύπρο, ἤδη ἀπὸ τὸν πρῶτο αἰώνα, κατὰ τὴ μαρτυρία πρωιμοτάτων ἁγιολογικῶν πηγῶν καὶ παραδόσεων, παρατηρεῖται στὴ ζωὴ τῆς πρωτοχριστιανικῆς Ἐκκλησίας τῆς νήσου μία μορφὴ ἀρχεγόνου ἀσκητισμοῦ μέσα σὲ σπήλαια, συνυφασμένου μὲ τὴν ἱεραποστολικὴ δράση ἁγίων ἀποστολικῶν ἀνδρῶν, ὅπως τῶν ἁγίων ἐπισκόπων τῆς Ταμασσοῦ Ἡρακλειδίου, Μνάσωνος καὶ Ρόδωνος καὶ τοῦ πρεσβυτέρου Θεοδώρου. Παράλληλα, σὲ σπήλαιο διαβιοῦν ἀσκητικῶς καὶ οἱ ἀποστολικοὶ ἄνδρες Ἀριστοκλειανὸς (σὲ περιοχὴ μεταξὺ Κουρίου καὶ Ἀμαθούντας) καὶ Τίμων (στὴ Βάσα Κοιλανίου· πρόκειται γιὰ ρωμαϊκὸ ταφικὸ σπήλαιο μὲ ἀρκοσόλια).
Ἔτσι ὁ μοναδικὴ πολιτεία συγγεννᾶται καὶ συναυξάνεται στὴ νῆσο μας μαζὶ μὲ τὴ χριστιανικὴ πίστη. Πάντως, σύμφωνα πρὸς βυζαντινὲς πηγές, ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, ἐκ παραλλήλου πρὸς τὴν λαμπρὴ ἄνθηση τῆς τοπικῆς ἱεραρχίας, τὸ θεοβλαστούργητο δένδρο τοῦ Μοναχισμοῦ ἤδη θάλλει στὴν Κύπρο. Τὰ θεμέλια ὅμως μιᾶς πλέον ὀργανωμένης μορφῆς ἀσκητισμοῦ, ἀλλὰ καὶ λαμπρὸ παράδειγμα τῶν ἐφεξῆς πρὸς μίμηση, θὰ θέσουν λίγα χρόνια ἀργότερα δύο συνασκητὲς καὶ φίλοι ἐν Κυρίῳ, στοὺς ὁποίους ἡ Ἱστορία ἐπεφύλαξε τὸν ζηλευτὸ τίτλο τοῦ Μεγάλου: Πρῶτος, Ἱλαρίων ὁ Μέγας, μαθητὴς Ἀντωνίου τοῦ Μεγάλου καὶ εἰσηγητὴς τοῦ μοναχικοῦ πολιτεύματος στὴν Παλαιστίνη, μὲ τὴν ἔλευσή του στὴν Κύπρο περὶ τὸ 363/364 καὶ τὴν ἡσυχαστικὴ βιοτὴ σὲ λαξευμένο ἀπὸ τὸν ἴδιο σπήλαιο μέχρι τὴν ὁσιακή του ἐδῶ τελευτὴ (περὶ τὸ 371), ἀποτέλεσε τὸ πρότυπο γιὰ μεγάλο ἀριθμὸ μοναστῶν, ποὺ ἦλθαν κάτω ἀπὸ ποικίλες περιστάσεις καὶ κατὰ διάφορες ἐποχὲς στὴ νῆσο μας καὶ τελειώθηκαν ἀσκητικῶς σ᾽ αὐτή. Ὁ δὲ Μέγας Ἐπιφάνιος, ποὺ κατέληξε στὴ Σαλαμῖνα περὶ τὸ 367 κατὰ προτροπὴ καὶ πρόγνωση τοῦ ὁσίου Ἱλαρίωνος, γιὰ νὰ χειροτονηθεῖ στὴ συνέχεια ἀρχιεπίσκοπος τῆς μεγαλονήσου, ἀποβαίνει ὄχι μόνον «πατὴρ τοῦ Κυπριακοῦ Αὐτοκεφάλου», ἀλλὰ καὶ πατριάρχης τοῦ κοινοβιακοῦ ἐδῶ μοναχισμοῦ, μετατρέποντας τὴ μητροπολιτική του καθέδρα σὲ μονή, καὶ ἱδρύοντας συνάμα πολυάριθμες μοναστικὲς ἀδελφότητες. Περαιτέρω, καὶ συμφώνως πρὸς τὶς ὑπάρχουσες μαρτυρίες, στὴ νῆσο θὰ ἀνθήσει ἐφεξῆς, ὄχι μόνον ὁ κοινοβιακὸς καὶ ἐρημητικὸς μοναχισμός, ἀλλὰ καὶ ὁ ἔγκλειστος καὶ ὁ στυλιτικὸς βίος. Ἡ μοναδικὴ πολιτεία λοιπὸν ἀναπτύσσεται καὶ ὀργανώνεται στὴν ἁγία νῆσο συγχρόνως πρὸς τὰ παραμεσόγεια μεγάλα μοναστικὰ κέντρα (Αἰγύπτου, Συρίας, Φοινίκης καὶ Παλαιστίνης) καί, πολὺ πρὶν ἡ οὐράνια εὐωδία της ἀφιχθεῖ σὲ ἄλλα μεταγενεστέρως γνωστὰ κέντρα, αὐτὴ ἔχει καταμυρίσει τὴν Κύπρο. Σ᾽ ὅλο τὸ μῆκος καὶ πλάτος τῆς νήσου θὰ συναντήσουμε μονές, σὲ λειτουργία ἢ διαλελυμένες, ἀσκητήρια, ἔγκλειστρα, τόπους ἁγιασμοῦ, θεοφανείας καὶ παράκλησης. Ἐδῶ, ἐπώνυμοι καὶ ἀνώνυμοι ὅσιοι, «ὑστερούμενοι, θλιβόμενοι, κακουχούμενοι, ἐν ἐρημίαις πλανώμενοι καὶ ὄρεσι καὶ σπηλαίοις καὶ ταῖς ὀπαῖς τῆς γῆς», μὲ νηστεία, ἀγρυπνία, χαμευνία καὶ προσευχή, δάμασαν τὰ πάθη, νεκρώθηκαν γιὰ τὸν κόσμο καὶ κατέστησαν σκεύη τῶν χαρισμάτων τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Ἕνας τέτοιος οὐρανοπολίτης ὅσιος καὶ οὐρανομήκης στῦλος, ποὺ μὲ τοὺς ἀσκητικοὺς θεόδεκτους ἱδρῶτες του ἁγίασε τὸν τόπο μας, καὶ μάλιστα τὴν περιοχὴ τῆς Μητροπόλεως Μόρφου, εἶναι καὶ ὁ ὅσιος Κυριακὸς ὁ ἐν Εὐρύχου, ποὺ μᾶς συνάθροισε σήμερα στὸν παλαιὸ τοῦτο ναό του καὶ τὸν χαριτόβλυτο τάφο του, γιὰ νὰ λάβουμε τὴν εὐλογία καὶ Χάρη του, νὰ τιμήσουμε τὴ μνήμη του μὲ ὕμνους καὶ ᾠδὲς πνευματικές, καὶ νὰ δοξάσουμε τὸν Κύριο, ποὺ δοξάζει τοὺς γνήσιους δούλους Του καὶ ἀντιδοξάζεται ἀπ᾽ αὐτούς.
Δυστυχῶς βιογραφικὰ στοιχεῖα γιὰ τὸν πολιοῦχο αὐτὸ τῆς Εὐρύχου δὲν διασώθηκαν, τόσον ἕνεκα τῶν ποικίλων ἱστορικῶν περιπετειῶν τοῦ νησιοῦ μας, ὅσο καὶ γι᾽ αὐτὸ τὸ λάθε βιώσας, δηλ. τὴ μυστικὴ βιοτή του, ἕνεκα τῆς ὁποίας, ὅπως καὶ οἱ πλεῖστοι ὅσιοι, προσπάθησε μὲ κάθε τρόπο καὶ πέτυχε νὰ ἀποκρύψει τοὺς κρυπτοὺς ἀγῶνες τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς του. Περαιτέρω, ἀγνοοῦμε κατὰ πόσον ὁ ἅγιος ἦταν Κύπριος στὴν καταγωγή, ἢ ἀνήκει στοὺς ὁσίους, πού, ὅπως προαναφέραμε, ἦλθαν στὸν τόπο μας ἀπὸ πλησιόχωρα μοναστικὰ κέντρα. Ἡ τιμὴ τοῦ ὁσίου Σωζομένου στὴν κοντινή μας Γαλάτα, ἡ ὕπαρξη ἐδῶ πλησίον τῆς -διαλυμένης σήμερα- μονῆς τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τοῦ Πιτυδιώτη, καθὼς καὶ τὸ παλαιὸ τοπωνύμιο τοῦ χώρου, ὅπου ὁ ναὸς καὶ τάφος τοῦ ὁσίου, «μοναστήρκα», συνηγοροῦν γιὰ τὸν μοναστικὸ χαρακτήρα τῆς εὐρύτερης περιοχῆς. Ἐδῶ λοιπὸν ὁ ὅσιος Κυριακὸς ἔστησε τὴν ἀσκητική του παλαίστρα, πιθανῶς σὲ σπήλαιο ποὺ σήμερα δὲν σώζεται, καὶ ἐδῶ ἀγωνίστηκε σκληρά, μὲ νηστεῖες, ἀγρυπνίες καὶ προσευχές, μὲ ἁγνότητα καὶ ὑπομονὴ καὶ ταπείνωση, ἐναντίον τῶν παθῶν καὶ τοῦ διαβόλου, σταυρώνοντας τὸν ἑαυτό του γιὰ τὸν κόσμο. Καί, μὲ τὴ Χάρη τοῦ Ἐσταυρωμένου καὶ Ἀναστάντος Χριστοῦ, ἐξῆλθε νικητὴς καὶ ἀναδείχθηκε δοχεῖο τῆς θείας Χάριτος. Καί, ὅταν ἦλθε ἡ ὥρα καὶ ἐκοιμήθη ἐν εἰρήνῃ, τὸ πνεῦμα του ἀνῆλθε φωτοφόρο στοὺς οὐρανούς, ἐνῶ τὸ σῶμα του ἐνταφιάσθηκε -προφανῶς ἀπὸ τοὺς συνασκητές του- στὴ γῆ, «ἐξ ἧς ἐλήφθη».
Μὰ ὁ Κύριος τῆς δόξης, τοῦτο τὸ ἁγιασμένο σῶμα δὲν τὸ ἄφησε ἀδόξαστο. Μὲ τὰ θαύματα τοῦ θεοφόρου ἀσκητῆ καὶ τὴν παγίωση τῆς πεποίθησης γιὰ τὴν ἁγιότητά του στὴ συνείδηση τοῦ πληρώματος τῆς τοπικῆς Ἐκκλησίας, ἀνεγείρεται πρῶτα τὸ ταφικό του κουβούκλιο, ποὺ χρονολογεῖται στὴ βυζαντινὴ περίοδο (περ. 12ος αἰ.), ἐνῶ κατὰ τὸν 15ο αἰώνα ἀνεγείρεται ἡ ὡραιότατη αὐτὴ ξυλόστεγη βασιλική, στὸν βόρειο τοῖχο τῆς ὁποίας ἐντάσσεται ὁ τάφος τοῦ ὁσίου. Κατὰ τὴν ἴδια περίοδο ἁγιογραφεῖται τὸ ταφικὸ πρόσκτισμα τοῦ ὁσίου, καθὼς καὶ ὁλόκληρος ὁ ναός, ὅπως φάνηκε κατὰ τὶς πρόσφατες ἐργασίες συντήρησής του (ἔτη 2013-2014), ποὺ ἔγιναν μὲ πρωτοβουλία τοῦ Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Μόρφου Νεοφύτου ἀπὸ τὸ Τμῆμα Ἀρχαιοτήτων Κύπρου. Δυστυχῶς σήμερα σώζεται μόνο τμῆμα τῶν σημαντικῶν αὐτῶν μεσαιωνικῶν τοιχογραφιῶν. Τῆς ἰδίας περιόδου πρέπει νὰ εἶναι καὶ μία φορητὴ εἰκόνα τοῦ ὁσίου, ποὺ σήμερα εἶναι σχεδὸν τελείως ἐξίτηλη. Ὅπως φαίνεται, κατὰ τὶς ἀρχὲς τοῦ 19ου αἰώνα ἔγινε ἡ πρώτη ἀνακομιδὴ τῶν λειψάνων τοῦ ὁσίου, ὁπόταν ἡ τιμία του κάρα τοποθετήθηκε σὲ ὡραίας τέχνης ἀργυρὴ λειψανοθήκη, πού, ὡς γνωστόν, σήμερα φυλάσσεται στὸν ναὸ τοῦ Ἁγίου Γεωργίου Εὐρύχου, ἐνῶ τὸ 1807 ἁγιογραφήθηκε ἀπὸ τὸν ἀρχιδιάκονο Λαυρέντιο ἄλλη φορητή του εἰκόνα, ποὺ ἐπίσης φυλάσσεται στὸν ἴδιο ναό.
Ἡ μεγάλη ἔκπληξη καὶ εὐλογία, ποὺ μᾶς ἐπεφύλαξε ὁ ὅσιος Κυριακὸς κατὰ τὶς προαναφερθεῖσες ἐργασίες συντήρησης καὶ ἀναπαλαίωσης τοῦ ἐδῶ ναοῦ καὶ τοῦ τάφου του, ἦταν ἡ εὕρεση μέσα στὸν τάφο του ὁρισμένων ἀκόμη τιμίων του λειψάνων, καθὼς καὶ τοῦ ἐπιστηθίου του σταυροῦ, ποὺ ἔφερε κατὰ τὴ διάρκεια τῆς ὁσιακῆς βιοτῆς του καὶ κατὰ τὸν ἐνταφιασμό του. Ὁ ὀρειχάλκινος αὐτὸς ἐπιστήθιος σταυρὸς-λειψανοθήκη χρονολογεῖται στὸν 11ο αἰώνα. Ἔχει διασωθεῖ μόνο τὸ ἥμισυ τμῆμα του, ἐπάνω στὸ ὁποῖο ἀπεικονίζεται, σὲ ἐγχάρακτη παράσταση, ὁ ἅγιος μεγαλομάρτυς Γεώργιος ὁ Τροπαιοφόρος σὲ στάση δεήσεως, καὶ φέρει ὀνομαστικὴ ἐπιγραφή, «Ο ΑΓΙΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ». Κατὰ συνέπεια, εἴμαστε πλέον σὲ θέση νὰ χρονολογήσουμε περίπου τὴν ἐποχὴ ἀκμῆς τοῦ ὁσίου Κυριακοῦ, ποὺ ἦταν ὁ 11ος αἰώνας. Τὰ εὑρεθέντα τίμια λείψανα καὶ ὁ ἐπιστήθιος σταυρὸς τοῦ ὁσίου Κυριακοῦ τοποθετήθηκαν σὲ εἰδικὴ λειψανοθήκη, τὴν ὁποία εὐτρέπισε καταλλήλως ὁ ἀρχιμανδρίτης τῆς Μητροπόλεώς μας, π. Ἀμβρόσιος, καὶ ποὺ φυλάσσεται στὸ ἐπισκοπεῖο μας στὴν Εὐρύχου.
Σὲ περιοχὴ στὰ δυτικὰ τοῦ χωριοῦ τῆς Ἁγίας Μαρίνας Ξυλιάτου, σώζονται κατάλοιπα παλαιοῦ οἰκισμοῦ, ἀπὸ πολλοῦ ἐγκαταλειμμένου, ποὺ ἔφερε τὸ ὄνομα Ἅγιος Κυριακός , ὅπου καὶ ἐρείπια φερωνύμου ναοῦ. Ἡ ζῶσα τοπικὴ παράδοση συσχέτισε τὸν ἐκεῖ τιμώμενο ἅγιο, ὄχι πρὸς τὸν γνωστὸ ὁμώνυμο ὅσιο Κυριακὸ τὸν Ἀναχωρητὴ (ἡ μνήμη του στὶς 29 Σεπτεμβρίου), ἀλλὰ μὲ τὸν ὅσιο Κυριακὸ τῆς Εὐρύχου. Μάλιστα οἱ ἐγχώριοι δείχνουν μέχρι σήμερα μεγάλο βράχο στὸν χῶρο, γνωστὸ ὡς «Ἡ πέτρα τοῦ ἅη Τζυρκακοῦ» (Ἡ πέτρα τοῦ ἁγίου Κυριακοῦ), ὅπου ἀσκήτευσε γιὰ ἕνα διάστημα ὁ ὅσιος. Σύμφωνα ἀκόμη μὲ μαρτυρίες τῶν ἐκεῖ κατοίκων, ἡ τελευταία Θεία Λειτουργία στὸν ἐν λόγῳ ἐρειπωμένο ναὸ (ποὺ τότε διάσωζε ὄρθιους τοὺς τοίχους στὴν ἀνατολικὴ καὶ βόρεια πλευρά, σὲ ὕψος δύο μέτρων), τελέστηκε στὶς 29 Σεπτεμβρίου 1924 . Περαιτέρω, στὴν Ἁγία Μαρίνα Ξυλιάτου σώζονταν δύο χειρόγραφες Ἀκολουθίες τοῦ ὁσίου Κυριακοῦ τοῦ Ἀναχωρητοῦ, τὶς ὁποῖες ἀντέγραψε καλλιγραφικὰ τὸν Αὔγουστο τοῦ 1904 ὁ ἐκ Πλατανιστάσας συνταξιοῦχος διδάσκαλος στὴν Ἅλωνα Χριστόδουλος Κάνθος. Τὴ μία ἀπὸ αὐτὲς ζήτησαν οἱ παλαιότεροι κάτοικοι τῆς Εὐρύχου, γιὰ νὰ τιμήσουν τὸν ὁμώνυμο τοπικό τους ἅγιο, ἂν καὶ τίποτα σ᾽ αὐτὴ δὲν ἀναφέρεται στὸ πρόσωπό του, οὔτε καὶ κάποιο συναξάριο περιλαμβάνει. Ἡ φυλλάδα αὐτὴ φυλάσσεται σήμερα στὸ ἀρχεῖο τοῦ Ἐπισκοπείου στὴν Εὐρύχου, ἐνῶ ἡ ἄλλη, ὅπως φαίνεται, ἔχει δυστυχῶς ἀπωλεσθεῖ .
Ἀλλά, οἱ ἅγιοί μας, ἀγαπητοί μου ἀδελφοί, δὲν εἶναι νεκροί. Εἶναι ζῶντες ἐν Χριστῷ, ὁ Ὁποῖος εἶναι ἡ πηγὴ τῆς ζωῆς καὶ τῆς ἀθανασίας. Ἔτσι καὶ ὁ ὅσιος Κυριακός, ὡς ζῶν ἐν Θεῷ, παρουσιάζεται καὶ στὶς μέρες μας σὲ πιστοὺς Χριστιανούς, τοὺς καλεῖ στὸν τάφο του ἐδῶ, ἐπιτελεῖ παράδοξα θαύματα. Εἶναι γνωστή, γιὰ παράδειγμα, ἡ ἐμφάνισή του, ὡς ἡλικιωμένου Γέροντος, στὸν χωριανό, γέρο-Στυλιανὸ Μυλωνᾶ, ἡ θεραπεία παιδιοῦ κάποιου διδασκάλου ἀπὸ τὴ Λάρνακα, τὸ ὁποῖο θεράπευσε ἀπὸ καρκίνο στὸν ἐγκέφαλο καί, πιὸ πρόσφατα (ἔτος 2012), ἡ θεραπεία ἀπὸ τὴν ἐπώδυνη νόσο τῆς σκλήρυνσης κατὰ πλάκας τοῦ ἀγαπητοῦ Κυριάκου ἀπὸ τὶς Ἀγκλεισίδες Λάρνακος. Ἐμφανίσθηκε καὶ σ᾽ αὐτὸν ὁ ὅσιος Κυριακὸς καὶ τοῦ εἶπε: «Ἐγὼ θὰ σὲ κάμω καλά». Καὶ τὸν θεράπευσε καὶ τὸν παρακίνησε νὰ ἔλθει ἐδῶ στὸ σπίτι του, στὸν τάφο του, νὰ προσκυνήσει. Ὁ νεαρός, μόλις ἀντίκρυσε τὴν παλαιὰ εἰκόνα τοῦ ἁγίου, τὸν ἀναγνώρισε ἀμέσως!
Νὰ παρακαλέσουμε κι ἐμεῖς τὸν Κύριο, νὰ μᾶς χαρίζει μὲ τὶς πρεσβεῖες τοῦ Θεοφόρου πατρὸς ἡμῶν Κυριακοῦ μετάνοια, διόρθωση τῆς ζωῆς μας, ἀγάπη καὶ συγχωρητικότητα, τήρηση τῶν ἐντολῶν Του, ὥστε νὰ ἀξιωθοῦμε καὶ τὴν ἐδῶ ζωὴ νὰ διέλθουμε εἰρηνικά, καὶ σὲ ἐκείνη τὴν ἀτελεύτητη καὶ αἰώνια νὰ εἰσέλθουμε, ὅπου καὶ ὁ ὅσιος Κυριακὸς καὶ ὅλοι οἱ ἀπ᾽ αἰῶνος ἅγιοι βλέπουν τὸ πρόσωπο τοῦ Θεοῦ καὶ δοξάζουν ἀτελεύτητα Πατέρα, Υἱὸν καὶ Ἅγιον Πνεῦμα, τὴ Μία Θεότητα, στὴν Ὁποία ἀνήκει ἡ δόξα στοὺς αἰῶνες. Ἀμήν!
***********************************
Ανακαίνιση Ιερού Ναού Οσίου Κυριακού του εν Ευρύχου
Επιμέλεια: Διάκονος Φοίβος Παναγιώτου
Η Ιερά Μητρόπολις Μόρφου, σε συνεργασία με το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου, ανέλαβε την πρωτοβουλία να ανακαινίσει το ταφικό παρεκκλήσιο του Οσίου Κυριακού του εν Ευρύχου. Πριν αναφερθούμε όμως στις σχετικές εργασίες ανακαίνισης, να καταγράψουμε τα λίγα στοιχεία, που γνωρίζουμε για τον όσιο αυτό.
Ο όσιος Κυριακός ο εν Ευρύχου είναι τοπικός άγιος της Μητροπόλεώς μας, που έζησε στις όχθες του ποταμού Κλάριου (Καρκώτη), κατά τους βυζαντινούς χρόνους. Ασκήτευσε και τελειώθηκε οσιακά. Ενταφιάσθηκε στην περιοχή, που σήμερα φέρει το τοπωνύμιο «Μοναστήρκα». Από το τοπωνύμιο αυτό, καθώς και από αποκαλύψεις που έγιναν σε ευσεβείς Χριστιανούς της Ευρύχου, μπορούμε να εξαγάγουμε το συμπέρασμα, ότι η περιοχή αυτή, «Μοναστήρκα» Ευρύχου, όπου σήμερα ευρίσκεται το κοιμητήριο της κοινότητος, στα μεσοβυζαντινά χρόνια (10ο-11ο αι.), ήταν μοναστική περιοχή. Εκεί υπήρξαν προφανῶς ασκητήρια, όπου έζησαν ασκητές και τελειώθηκαν εν Κυρίω, μας είναι δε γνωστοί κάποιοι από αυτούς, που αγίασαν και τιμήθηκαν στη συνέχεια από την τοπική Εκκλησία: Ο όσιος Σωζόμενος στη Γαλατεία της Μόρφου (σημερινή Γαλάτα) και ο εν λόγω όσιος Κυριακός ο εν Ευρύχου. Μαρτυρείται δε, χωρίς να υπάρχουν συγκεκριμένες ιστορικές αναφορές, ότι συνασκητής του οσίου Κυριακού του εν Ευρύχου υπήρξε και κάποιος όσιος Νικόλαος. Με το πέρασμα των χρόνων και των πολλών κατακτητών της Κύπρου, η τιμή μερικών από αυτούς τους αγίους, όπως του οσίου Κυριακού της Ευρύχου, περιορίστηκε στην τοπική κοινότητα.
Πρέπει να σημειώσουμε εδώ, ότι ο πόθος του Μητροπολίτου μας για ανακαίνιση του ναού του οσίου Κυριακού, αλλά και του συνημμένου τάφου, συνάντησε τον ίδιο παλαιό πόθο των κατοίκων της Ευρύχου, αλλά και πολλών πιστών. Μία πρώτη ανακαίνιση είχε γίνει το έτος 2000, με την οικονομική συνδρομή της κ. Μάρως Μιχαηλίδου, ενώ η πρόσφατη ανακαίνιση και ολοκλήρωση των έργων αποκατάστασης του ναού και του τάφου του οσίου υλοποιήθηκε χάρις στην οικονομική χορηγία του έλκοντος την καταγωγή εξ Ευρύχου, ιατρού κ. Χρίστου Ριρή. Προϊστάμενος των εργασιών συντήρησης υπήρξε ο κ. Γεώργιος Φιλοθέου, εκλεκτός αρχαιολόγος και λειτουργός Α΄ του Τμήματος Αρχαιοτήτων, ο οποίος και επιβλέπει τα έργα στις πλείστες επαρχίες της Κύπρου, που αφορούν μνημεία εκκλησιαστικά και ανήκουν στην αρμοδιότητα του Τμήματος Αρχαιοτήτων.
Οι εργασίες της πρόσφατης ανακαίνισης διάρκεσαν 6 μήνες. Κατά τη διάρκεια της αναπαλαίωσης του τάφου του οσίου, ευρέθησαν εντός του τμήματα των λειψάνων του οσίου Κυριακού και, το πλέον θαυμαστό, το οποίο έχει ταυτόχρονα και ιστορική αξία, ο επιστήθιος σταυρός, που έφερε ο άγιος κατά τη διάρκεια της ζωής του και κατά τον ενταφιασμό του, σύμφωνα με τους αρχαιολόγους κ. Γεώργιο Φιλοθέου, κ. Χριστόδουλο Χατζηχριστοδούλου και τον πανοσιολογιώτατο αρχιμανδρίτη Φώτιο Ιωακείμ, ειδικό σε θέματα αγιολογίας. Ο ορειχάλκινος αυτός επιστήθιος σταυρός-λειψανοθήκη χρονολογείται στον 11ο αιώνα και έχει διασωθεί μόνο το ήμισυ τμήμα του, επάνω στο οποίο απεικονίζεται, σε εγχάρακτη παράσταση, ο άγιος Μεγαλομάρτυς Γεώργιος ο Τροπαιοφόρος, σε στάση δεήσεως, και φέρει ονομαστική επιγραφή, «Ο άγιος Γεώργιος». Κατά την άποψη του π. Φωτίου, ο σταυρός αυτός είναι Συριακού τύπου, οπόταν προέρχεται πιθανόν από τα μέρη της Συρίας. Κατά συνέπεια, είμαστε σε θέση να χρονολογήσουμε περίπου την εποχή ακμής και κοίμησης του οσίου Κυριακού, που ήταν ο 11ος αιώνας. Ας σημειωθεί, ότι η κάρα του οσίου Κυριακού φυλάσσεται στον ιερό ναό του Αγίου Γεωργίου στην Ευρύχου. Τα ευρεθέντα λείψανα και ο επιστήθιος σταυρός του οσίου Κυριακού τοποθετήθηκαν σε ειδική λειψανοθήκη, την οποία ευτρέπισε καταλλήλως ο αρχιμανδρίτης της Μητροπόλεώς μας, π. Αμβρόσιος.
Ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Μόρφου κ. Νεόφυτος θεώρησε επιβεβλημένο, μετά το χαρμόσυνο τούτο εύρημα και την ολοκλήρωση των εργασιών συντηρήσεως, να τελέσει αρχιερατική θεία Λειτουργία στο ιερό παρεκκλήσιο του Οσίου Κυριακού του εν Ευρύχου. Η πανηγυρική τούτη Λειτουργία τελέσθηκε το Σάββατο, 8 Μαρτίου 2014, όπου έδωσαν το παρών ιερείς της Σολέας και πλήθος πιστών, που κοινώνησαν των αχράντων Μυστηρίων. Κατά τη διάρκεια της θείας Λειτουργία έψαλλε η χορωδία της Ιεράς Μητροπόλεως Μόρφου με τον χοράρχη της, μουσικοδιδάσκαλο Μάριο Αντωνίου. Τέλος, έγινε λιτανεία προς αγιασμό του λαού και εξετέθησαν η αγία κάρα του και τα νεοευρεθέντα τεμάχια λειψάνων του οσίου, όπως και ο επιστήθιος σταυρός του προς προσκύνηση. Οι κεκοιμημένοι του κοιμητηρίου χάρηκαν τον άγιο συγκάτοικό τους όσιο Κυριακό, τον προστάτη της κοινότητος και της ευρύτερης περιοχής Σολέας και μαζί με τους ζώντες ενωμένοι πανηγύρισαν την ανακαίνιση του παρεκκλησίου.
Ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Μόρφου, στο κήρυγμά του, αρχικά τόνισε, ότι ανακαινίζουμε τους ναούς ως αφορμή για να ανακαινίσουμε τους εαυτούς μας δια της μετανοίας, της ευχαριστίας και του θαυμασμού. «Ανακαινίζουμε» τον εαυτό μας, σημαίνει τον κάνουμε με τον πνευματικό μου αγώνα καινούργιο, για να μπορέσει ο αιώνιος Θεός μας να έρθει στην καρδιά μας, στον νου μας, στο σώμα μας, στην ψυχή μας και να μας κάνει κατάλληλους για την αιώνια βασιλεία Του.
Επίσης, είπε ότι τα ευρεθέντα λείψανα του οσίου Κυριακού, ο επιστήθιος σταυρός του και η κάρα του αποτελούν δώρα του Θεού σε εμάς τους αμαρτωλούς Χριστιανούς του 21ου αιώνος, για να αντιμετωπίσουμε την επίθεση της Νέας Τάξης πραγμάτων. Στο σημείο αυτό, ο Πανιερώτατος παρέθεσε προς νουθεσία των πιστών τα εξής βαρυσήμαντα λόγια του Οικουμενικού Πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου: «Το μόνο που θα σταθεί εμπόδιο απέναντι στην επέλαση της Παγκοσμιοποίησης, της ισοπέδωσης των πολιτισμών και θρησκειών, στην επίθεση κατά της Ορθοδόξου Πίστεώς μας και θα την αναχαιτίσει και νικήσει, είναι η αγιότητα.»
Ο στόχος της Χριστιανικής ζωής, και ιδιαίτερα, αυτής της περιόδου της Μεγάλης Σαρακοστής, είναι να επιτύχουμε να νικήσουμε τον θάνατο, τον δικό μας θάνατο και, όταν πεθάνουμε, να μην πεθάνουμε. Αναλυτικότερα, ο Πανιερώτατος έθεσε το ερώτημα, αν ο άγιος Κυριακός είναι νεκρός. Η απάντηση είναι βεβαίως ότι δεν είναι νεκρός, γιατί ανταποκρίνεται στο κάλεσμα κάθε πονεμένης ψυχής. Στη συνέχεια παρέθεσε ένα πρόσφατο θαύμα του οσίου Κυριακού, ως απόδειξη των πιο πάνω: Ο όσιος Κυριακός επιτέλεσε προ ενός έτους θαύμα σε ένα νεαρό από τις Αγγλισίδες της επαρχίας Λάρνακας, ο οποίος έπασχε από σκλήρυνση κατά πλάκας. Σ’ αυτόν εμφανίσθηκε ο όσιος Κυριακός και του είπε: «Εγώ θα σε κάμω καλά» και τον θεράπευσε και τον παρέπεμψε να έλθει στο σπίτι του, στον τάφο του στην Ευρύχου, να προσκυνήσει. Ο νεαρός, μόλις αντίκρισε την παλαιά εικόνα του αγίου, τον αναγνώρισε αμέσως.
Τέλος, ο Πανιερώτατος Μητροπολίτης Μόρφου ευχαρίστησε όλους όσους συνέβαλαν, ο καθένας με τον τρόπο του, σ’ αυτή την ανακαίνιση προς δόξαν Θεού. Ευχαρίστησε ιδιαίτερα τους τρείς προαναφερθέντες, κ. Μάρω Μιχαηλίδου, κ. Χρίστο Ριρή και κ. Γεώργιο Φιλοθέου, στους οποίους και επέδωσε αναμνηστικό συμβολικό δώρο.
