Μακάριος, η μεγαλύτερη ηγετική φυσιογνωμία της Κύπρου

Ο Μακάριος υπήρξε η μεγαλύτερη ηγετική φυσιογνωμία της Κύπρου και ένας από τους σημαντικότερους ηγέτες του ευρύτερου ελληνισμού. Βρετανοί ιστορικοί, μέλη της Ακαδημίας Ιστορικών Μελετών του Λονδίνου, το 1984 χαρακτήρισαν τον Μακάριο ως έναν από τους τέσσερις μεγαλύτερους πολιτικούς του 20ού αιώνα μαζί με τους Γουίνστον Τσέρτσιλ της Αγγλίας, Τζων Κένεντι της Αμερικής και Μαχάτμα Γκάντι της Ινδίας. Θα αναφέρω ακόμη δυο κρίσεις ξένων για τον Μακάριο:

Εγκωμιαστική είναι η διάσημη Ιταλίδα δημοσιογράφος Οριάνα Φαλάτσι: «Είναι από τους λίγους αρχηγούς κρατών που αξίζει τον κόπο να σηκωθείς, αν όχι και να γονατίσεις στο πέρασμά τους. Γιατί είναι από τους λίγους που έχουν μυαλό. Και εκτός από μυαλό έχει και θάρρος. Και εκτός από θάρρος έχει και αίσθηση χιούμορ, ανεξαρτησία σκέψης, αξιοπρέπεια. Μια αξιοπρέπεια σχεδόν βασιλική, που ένας Θεός ξέρει από πού προέρχεται. Είναι γιος αγράμματου βοσκού και φύλαγε και ο ίδιος πρόβατα, μέχρι που έγινε δώδεκα χρονών». Απροσδόκητη είναι η κρίση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, όπως την παρουσιάζει ο Παύλος Τζερμιάς, ο οποίος έγραψε: «Σε ιδιωτικές συνομιλίες του ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δεν ήταν φειδωλός σε κριτική κατά της πολιτικής του Μακαρίου. Αναγνώριζε ωστόσο το θάρρος του. Και μια φορά, όταν τον ρώτησα ποιος ήταν κατά την γνώμη του ο μεγαλύτερος σύγχρονος Έλληνας πολιτικός, μου είπε: “Ο Μακάριος”». Φυσικά υπάρχουν και αρνητικές κριτικές για τον Μακάριο, τόσο Κυπρίων όσο και ξένων.

Η αποδοχή και η υποστήριξη που είχε από τον λαό ήταν ευρύτατη και παρόμοιά της δεν μπόρεσε να πλησιάσει κανένας από τους διαδόχους του. Ο λαός τον περιέβαλλε με την εμπιστοσύνη του, διότι υπερασπιζόταν με σθένος τα δίκαιά του, χωρίς να υποχωρεί στις πιέσεις και τους εκφοβισμούς των ισχυρών. Η υπερήφανη στάση του γέμιζε και τον λαό με υπερηφάνεια. Το μεγάλο κύρος του παγκοσμίως ήταν ένας άλλος λόγος, για τον οποίο τον εμπιστευόταν ο λαός. Ιδιαίτερα μεγάλη ήταν η εκτίμηση που απολάμβανε μεταξύ των Αδεσμεύτων.

Με την υποστήριξη των Αδεσμεύτων αλλά και των χωρών του Ανατολικού Συνασπισμού η Κύπρος στην διαμάχη της με την Τουρκία κέρδιζε στον ΟΗΕ ευνοϊκά ψηφίσματα, που την εποχή εκείνη είχαν μεγάλη βαρύτητα και ενίσχυαν διεθνώς την κρατική υπόσταση και την ασφάλεια της Κυπριακής Δημοκρατίας. Αλλά και μεταξύ ηγετών του Δυτικού Κόσμου έχαιρε μεγάλης εκτιμήσεως ο Μακάριος. Ιδιαίτερα μεγάλες τιμές επιδαψίλευσε σ’ αυτόν ο Αμερικανός πρόεδρος Τζων Κένεντι, όταν ο Μακάριος επισκέφτηκε την Αμερική τον Ιούνιο του 1962.

Τα μεγάλα ηγετικά προσόντα του Μακαρίου φάνηκαν ιδιαίτερα στις μεγάλες κρίσεις του Κυπριακού, τις οποίες χειρίστηκε με ψυχραιμία και αποφασιστικότητα. Η κρίση του Δεκεμβρίου του 1963, που είχε ως αποτέλεσμα την κατάρρευση των Συμφωνιών Ζυρίχης – Λονδίνου, ξεπεράστηκε με τον θρίαμβο του ψηφίσματος της 4ης Μαρτίου 1964 του Συμβουλίου Ασφαλείας.

Με το ψήφισμα εκείνο η Κυβέρνηση του προέδρου Μακαρίου, παρ’ όλο που είχαν αποχωρήσει από αυτήν ο αντιπρόεδρος Κουτσιούκ και οι τρεις Τουρκοκύπριοι υπουργοί, αναγνωρίστηκε ως η νόμιμη Κυβέρνηση της Κύπρου. Ήταν μια τεράστια πολιτική επιτυχία του προέδρου Μακαρίου. Έκτοτε η Δημοκρατία της Κύπρου αναγνωρίζεται από όλες τις χώρες του κόσμου πλην της Τουρκίας, παρ’ όλο που η Κυβέρνηση και η Βουλή έχουν αποκλειστικά ελληνοκυπριακή σύνθεση. Εξάλλου η κρίση της Κοφίνου τον Νοέμβριο του 1967, που είχε ως αποτέλεσμα την απομάκρυνση της Ελληνικής Μεραρχίας από την στρατιωτική Κυβέρνηση της Ελλάδας που προέκυψε από το στρατιωτικό πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967, ξεπεράστηκε με τις ενδοκυπριακές συνομιλίες. Προσφέροντας κάκιστη υπηρεσία στην ιστορική αλήθεια ο Γλαύκος Κληρίδης έγραψε ότι τον Σεπτέμβριο του 1972 ο ίδιος και ο Ραούφ Ντενκτάς είχαν καταλήξει σε συμφωνία την οποία απέρριψε δήθεν ο Μακάριος.

Στην πραγματικότητα το τελευταίο τετράμηνο του 1972 οι ενδοκυπριακές συνομιλίες, ενισχυμένες με δύο διακεκριμένους νομικούς, τον Μιχαήλ Δεκλερή και τον Ορχάν Αλντικαστί, που διόρισαν οι Κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Τουρκίας αντίστοιχα, παρουσίασαν θεαματικές προόδους, αλλά δεν είχαν καταλήξει ακόμη σε συμφωνία. Όλοι οι μετέχοντες στις ενδοκυπριακές συνομιλίες και ο ίδιος ο Μακάριος ήταν αισιόδοξοι ότι θα επιτυγχανόταν συμφωνία μέσα στο 1973. Την συμφωνία αυτήν εμπόδισε τότε όχι ο Μακάριος αλλά η ΕΟΚΑ Β΄ με τις παράνομες και εγκληματικές πράξεις της. Ωστόσο παρά τα εμπόδια που παρενέβαλλε η ΕΟΚΑ Β΄ οι ενδοκυπριακές συνομιλίες σημείωσαν περαιτέρω προόδους. Αυτές, όπως βεβαιώνει ο Μιχαήλ Δεκλερής, παραμονές του πραξικοπήματα είχαν φτάσει στο αίσιο τέρμα τους, αφού είχε επιτευχθεί συμφωνία ακόμη και στο θέμα των Δήμων των πέντε μεγάλων πόλεων της Κύπρου, που στάθηκε η αφορμή της διένεξης μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Το πραξικόπημα κατέστρεψε και τις συνομιλίες και την Κύπρο. Χωρίς την ΕΟΚΑ Β΄ και προπαντός χωρίς το πραξικόπημα το Κυπριακό θα είχε λυθεί κατ’ ευχήν το 1973 ή το 1974, οι αγώνες του Μακαρίου θα είχαν ευοδωθεί, και σήμερα όλοι, Έλληνες και Τούρκοι της Κύπρου, θα ζούσαμε ευτυχισμένοι σε μια ευημερούσα Κύπρο.

Η διακυβέρνηση Μακαρίου έχει να επιδείξει σημαντικά επιτεύγματα και στο εσωτερικό. Μια σε μεγάλο βαθμό χρηστή διοίκηση και μια συνετή και επιτυχής διαχείριση των κρατικών εσόδων θεμελίωσαν μια τόσο ισχυρή οικονομία, ώστε αυτή άντεξε ακόμη και στην λαίλαπα της τουρκικής εισβολής. Φτάνει να σημειωθεί ότι η κυπριακή λίρα δεν χρειάστηκε τότε να υποτιμηθεί. Αυτός ήταν ο κύριος λόγος για τον οποίο, παρά την απώλεια μεγάλου μέρους των πλουτοπαραγωγικών πόρων, η οικονομία της Κύπρου λίγα χρόνια μετά την καταστροφή σημείωσε τόσο σημαντική άνοδο, ώστε όλοι να μιλούν για οικονομικό θαύμα.

Πολύ μεγάλη είναι η προσφορά του Μακαρίου και στην Εκκλησία της Κύπρου και στην ορθόδοξη ιεραποστολή. Έλυσε οριστικά το μισθοδοτικό πρόβλημα του Κλήρου εξασφαλίζοντας σ’ αυτόν μια αξιοπρεπή διαβίωση. Εργάστηκε επίσης για την εξύψωση του μορφωτικού και πνευματικού επιπέδου του Κλήρου με την ενίσχυση και αναβάθμιση της Ιερατικής Σχολής Απόστολος Βαρνάβας, την οποία είχε ιδρύσει ο προκάτοχός του Μακάριος Β΄. Επί Μακαρίου άρχισε και η άνθιση του γυναικείου μοναχισμού. Ο ίδιος, παρά το ότι μεγάλο μέρος του χρόνου του απορροφούσαν το Κυπριακό πρόβλημα και τα προεδρικά του καθήκοντα, δεν παραμελούσε τα εκκλησιαστικά του καθήκοντα.

Τελούσε πολύ συχνά την Θεία Λειτουργία σε πόλεις και χωριά προσελκύοντας πλήθη λαού. Πολύ σημαντικό είναι και το ιεραποστολικό του έργο. Συνετέλεσε όσο κανείς άλλος στην προσέλευση Αφρικανών στην Ορθοδοξία. Στην Κένυα, ο Μακάριος τον Μάρτιο του 1971 βάφτισε πέντε χιλιάδες ιθαγενείς διάφορων ηλικιών. Επίσης θεμελίωσε ιερατική σχολή, για την λειτουργία και την συντήρηση της οποίας μέχρι σήμερα μεριμνά η Εκκλησία της Κύπρου. Το ιεραποστολικό έργο του Μακαρίου στην χώρα αυτή διευκολύνθηκε πάρα πολύ λόγω των φιλικών δεσμών του με τον ηγέτη της Κένυας Γιόμο Κενυάτα.

Ο Μακάριος δεν ήταν μόνο βαθύτατα χριστιανός. Ήταν και βαθύτατα Έλλην, και ας τον κατηγορούν ότι υποδαύλισε τον ανθελληνισμό στην Κύπρο. Στην ανυπόστατη αυτή κατηγορία αρκεί να αντιταχθεί το γεγονός ότι, αν και η Κύπρος ως ανεξάρτητο Κράτος έπρεπε να έχει δικό της εθνικό ύμνο, χάρη στον Μακάριο εθνικός της ύμνος μέχρι σήμερα είναι ο ελληνικός.

Ο Μακάριος ήταν ευλογία για την Κύπρο. Κάποιοι είχαν αντίθετη γνώμη, όμως αντί να τον αντιπολιτευθούν στα πλαίσια της δημοκρατίας, όπως είχαν κάθε δικαίωμα, μη μπορώντας να καταλάβουν την εξουσία με νόμιμο τρόπο επιδόθηκαν σε παράνομες, εγκληματικές και παρανοϊκές ενέργειες, που έβλαψαν ανεπανόρθωτα την Κύπρο. Ωστόσο ο Μακάριος και μέσα από τον τάφο του εξακολουθεί να μας καλεί σε ομόνοια και ενότητα, για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τους τεράστιους κινδύνους που απειλούν την πατρίδα μας. Ας ανταποκριθούμε στο κάλεσμά του.

Γιάννης Κ. Λάμπρου

(Ομιλία κατά την πολιτιστική εκδήλωση προς τιμήν του εθνάρχη Μακαρίου στην Παναγιά, 13.8.2014).

**********************************

Διαβάστε επίσης: