Τα γεγονότα στην Κύπρο κατά το 1821

Κωστής Κοκκινόφτας

Kέντρο Mελετών Iεράς Mονής Kύκκου

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΚΑΤΑ ΤΟ 1821

Φιλική Eταιρεία και Κύπρος

Η νεότερη ιστορία του Ελληνισμού καθορίστηκε από τον Αγώνα των Ελλήνων για ελευθερία το 1821, που συνέτεινε στην ίδρυση Ελληνικού κράτους και στην πνευματική αναγέννησή του, ύστερα από την πολύχρονη υποδούλωσή του στους Οθωμανούς. Η προετοιμασία για την Επανάσταση ανάγεται στο έτος 1814, όταν ιδρύθηκε στην Οδησσό η Φιλική Εταιρεία από τους Εμμανουήλ Ξάνθο, Νικόλαο Σκουφά και Αθανάσιο Τσακάλωφ, με στόχο τη δημιουργία των απαραίτητων συνθηκών για την απελευθέρωση των Ελλήνων. Σταδιακά η Φιλική Εταιρεία γνώρισε εντυπωσιακή ανάπτυξη και μυήθηκαν στους σκοπούς της Έλληνες, τόσο της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδας, όσο και των παροικιών.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1810, όπως καταδεικνύεται από τις υπάρχουσες μαρτυρίες, η Φιλική Εταιρεία δραστηριοποιήθηκε και στην Κύπρο, όπου αφίχθη, ο «απόστολός» της Δημήτριος Ίπατρος από το Mέτσοβο, είτε την άνοιξη του 1819, είτε το καλοκαίρι του 1820, ή και κατά τις δύο χρονολογίες, στα πλαίσια των περιοδειών του στην περιοχή για την προετοιμασία της Επανάστασης . Σύμφωνα με τον πρωτοπόρο ιστορικό  για τα γεγονότα του 1821 στην Κύπρο Γεώργιο Κηπιάδη, ο Αρχιεπίσκοπος Kυπριανός φιλοξένησε τους απεσταλμένους της Φιλικής Εταιρείας σε χώρο, που βρισκόταν στο κτήριο της παρακείμενης στο αρχιεπισκοπικό μέγαρο Eλληνικής Σχολής, όπου από το 1893 στεγάζεται το Παγκύπριο Γυμνάσιο. Για τον λόγο αυτό, στις 9 Ιουλίου 1954, επέτειο του απαγχονισμού του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού και της σφαγής των υψηλόβαθμων κληρικών και των προεστών του τόπου, εντοιχίστηκε στην «Κρύπτη των Φιλικών», όπως αποκαλείται ο υπόγειος αυτός χώρος, από τον «Eλληνικό Πνευματικό Όμιλο Kύπρου» αναμνηστική πλάκα, τα αποκαλυπτήρια της οποίας έγιναν από τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ´ (1950-1977). Στον ίδιο χώρο εντοιχίσθηκε επίσης, στις 10 Δεκεμβρίου 1992, και μία δεύτερη αναμνηστική πλάκα με την ευκαιρία της ανακαίνισης της Κρύπτης, στα πλαίσια των εορτασμών των εκατοντάχρονων του Παγκυπρίου Γυμνασίου.

Oι πολλαπλές δυσχέρειες, όμως, που πήγαζαν από τη μεγάλη απόσταση του νησιού από τις περιοχές της επικείμενης εξέγερσης, και ειδικά η εγγύτητά του στην Aίγυπτο και τη Συρία, όπου υπήρχαν συμπαγείς μουσουλμανικοί πληθυσμοί και μεγάλη συγκέντρωση οθωμανικών στρατευμάτων, η άμεση μεταφορά των οποίων στο νησί θα οδηγούσε σε ανώφελη αιματοχυσία, συνέτειναν ώστε η Κύπρος να μη συμπεριληφθεί στον κεντρικό επαναστατικό σχεδιασμό. Για τον λόγο αυτό, καθορίστηκε στο άρθρο 15 του σχεδίου δράσης των Φιλικών, που διαμορφώθηκε στο Iσμαήλιο της Bεσσαραβίας, τον Oκτώβριο του 1820, ότι η Kύπρος θα συμμετείχε στον Αγώνα με οικονομική συνδρομή και αποστολή εφοδίων, σύμφωνα, όπως σημειώνεται, και με τη διαβεβαίωση του Aρχιεπισκόπου Kυπριανού, γεγονός που μαρτυρεί προσωπικές επαφές του με Φιλικούς, όπως, πιθανότατα, τον προαναφερθέντα Δημήτριο Ίπατρο:

«Ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Κύπρου Κ. Κυπριανός ὑπεσχέθη νά συνεισφέρῃ χρήματα ἤ τροφάς, ὅσας δυνηθῇ. Λοιπόν ὁ Καλός [δηλαδή ο Αλέξανδρος Υψηλάντης] πρέπει νά γράψῃ πρός τήν Μακαριότητά του προτρεπτικά δηλοποιῶν τῶν πραγμάτων τήν κατάστασιν, διά νά φιλοτιμηθῇ νά βοηθήσῃ ἀναλόγως τῇ φήμῃ τῆς νήσου ἐκείνης, τήν ὁποίαν ἔχουν τό προνόμιον οἱ Κύπριοι νά διοικοῦν αὐτοί σχεδόν τοσούτους χρόνους. Ταῦτα δέ τά γράμματα ὁ ῥηθείς Πελοπίδας [δηλαδή ο Αντώνιος Πελοπίδας], ἤ προτοῦ, ἤ ἐπιστρέφων ἐξ Αἰγύπτου, νά περάσῃ εἰς Κύπρον καί νά τά ἐγχειρίσῃ τῇ αὐτοῦ Μακαριότητι, διά νά ἐμβάσῃ ὁ ἅγιος Κύπρου εἰς Κωνσταντινούπολιν, ἤ νά στείλῃ τάς τροφάς, ὅπου διορισθῇ· καί τέλος νά σκεφθῇ, πῶς νά διαφυλάξῃ τό ποίμνιόν του ἀπό τούς κατοίκους ἐκεῖ ἐχθρούς».

Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο εδώ…