Νέο βιβλίο στὴ σειρὰ τῶν ἐκδόσεων «Θεομόρφου»: Ἀρχιμανδρίτου Φωτίου Ἰωακεἰμ. Οἱ ἀρχιεπίσκοποι Σαλαμίνος-Κωνσταντίας τῆς Κύπρου (4ος-10ος αἰ.). Βίος, ἁγιότητα, ἔργα

Οἱ ἐκδόσεις «Θεομόρφου» ἔχουν τὴ χαρὰ νὰ γνωστοποιήσουν στὸ φιλαναγνωστικὸ κοινὸ ὅτι μόλις κυκλοφορήθηκε τὸ βιβλίο τοῦ Πρωτοσυγκέλλου τῆς Μητροπόλεως Μόρφου Ἀρχιμανδρίτου Φωτίου Ἰωακείμ, Οἱ ἀρχιεπίσκοποι Σαλαμίνος–Κωνσταντίας τῆς Κύπρου (4ος-10ος αἰ.). Βίος, ἁγιότητα, ἔργα, σὲ μία καλαίσθητη καὶ προσεγμένη ἔκδοση.

Τὸ ὀγκῶδες αὐτὸ ἔργο (1024 σελίδων) ἀποτελεῖ τὴ διδακτορικὴ διατριβὴ τοῦ συγγραφέα, καρπὸ πολυετοῦς μελέτης καὶ ἔρευνας τῶν σχετικῶν πηγῶν, ποὺ ὑποστήριξε κατὰ τὸ ἔτος 2022 στὴ Θεολογικὴ Σχολὴ τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης καὶ ἐγκρίθηκε μὲ ἄριστα παμψηφεί. Στὴν ἔκδοση περιλαμβάνεται Χαιρετισμὸς τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου Κύπρου κ. Γεωργίου Α´ καὶ Προλογικὸ Σημείωμα τοῦ Πανιερωτάτου Μητροπολίτου Μόρφου κ. Νεοφύτου, καὶ ἀκολουθοῦν Πρόλογος καὶ ἐκτενὴς ἐπιστημονικὴ Εἰσαγωγὴ τοῦ συγγραφέα. Τὸ ἔργο διαιρεῖται καθεξῆς σὲ τρεῖς μεγάλες ἑνότητες: Α´. Οἱ ἀρχιεπίσκοποι Σαλαμίνος–Κωνσταντίας τῆς Κύπρου (4ος-10ος αἰ.) μὲ χρονολογικὰ δεδομένα· Β´. Οἱ ἀρχιεπίσκοποι Κύπρου τῆς ὅλης βυζαντινῆς γιὰ τὴν Κύπρο περιόδου (325-1192) χωρὶς χρονολογικὰ δεδομένα· Γ´. Ἐσφαλμένως θεωρηθέντες ὡς ἀρχιεπίσκοποι Κύπρου. Τὸ ὅλο ἔργο κατακλείεται μὲ τὰ Συμπεράσματα στὰ ἑλληνικὰ καὶ ἀγγλικά.

Γιὰ νὰ ἐρανισθοῦμε ἀπὸ τὸν σημαίνοντα Χαιρετισμὸ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κύπρου κ. Γεωργίου Α´,

«Διὰ μέσου τῶν βιογραφιῶν τῶν τριάντα τεσσάρων Ἀρχιεπισκόπων τῆς ἐν λόγω περιόδου, πέραν τῶν γνώσεων γιὰ τοὺς Ἀρχιεπισκόπους, ὁ ἀναγνώστης μπορεῖ νὰ πληροφορηθεῖ γιὰ τὶς συνθῆκες καὶ τὰ ἱστορικὰ γεγονότα τῆς αὐτοκεφαλίας τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἐπίσης, γιὰ τὴν πορεία καὶ τὴ συμβολὴ τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου στὴν διατήρηση, διασαφήνιση καὶ διαφύλαξη τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως.

Ἀξιοσημείωτη εἶναι ἡ ἐπιστημονικὴ ἀνάλυση καὶ ἀξιολόγηση τοῦ συγγραφέα τῶν γεγονότων τῆς ἐπικίνδυνης περιόδου τῶν ἀραβικῶν ἐπιδρομῶν (649-965), κατὰ τὴν ὁποία οἱ ποιμενάρχες τῆς Ἐκκλησίας Κύπρου, παρὰ τὶς κακουχίες καὶ τὰ δεινὰ τοῦ λαοῦ μας, κατόρθωσαν νὰ διατηρήσουν τὴ λυχνία τῆς Ὀρθοδοξίας ἀναμμένη. Μὲ τοὺς ἔνθερμους ἀγῶνες τους, πραγματοποίησαν πλήρως ἐκεῖνο ποὺ διακήρυξε ὁ ἐμβριθὴς ἱστορικὸς τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου John Hackett: ῾῾ Ἡ Ἐκκλησία Κύπρου συνετήρησεν τὴν λυχνίαν τῆς Πατρίδος καὶ τῆς Ὀρθοδοξίας σταθερῶς ἀκοίμητον, ἐν χρόνοις καθ’ οὓς ἄνευ αὐτῆς, ἡ λυχνία αὕτη θὰ εἶχε σβεσθῇ πρὸ πολλῶν αἰώνων᾽᾽».

Σταχυολογώντας δὲ ἀπὸ τὸ Προλογικὸ Σημείωμα τοῦ Μητροπολίτου Μόρφου κ. Νεοφύτου,

«Μέσα ἀπὸ τὴν συστηματικὴ διερεύνηση τοῦ βίου καὶ τῶν συνθηκῶν τῆς ἐποχῆς τριάντα τεσσάρων συνολικὰ ἐπωνύμων καὶ ἀνωνύμων ἀρχιεπισκόπων τῆς ἐν λόγῳ περιόδου, μᾶς καθίστανται γνωστὲς γιὰ πρώτη φορὰ συγκεντρωτικὰ ἡ σημαντικώτερη συναφὴς βιβλιογραφία καὶ οἱ πηγὲς τῆς ἱστορίας τῆς Κύπρου, ἐκδεδομένες καὶ ἀνέκδοτες.

Στὸ βιβλίο αὐτὸ ὁ ἀναγνώστης θὰ συναντήσει μεγάλες μορφὲς ἀρχιεπισκόπων τῆς νήσου μας, μὲ βαρυσήμαντο πολυποίκιλο ἔργο, καὶ πρῶτα, ἀσφαλῶς, ἐκείνη τοῦ ἁγίου Ἐπιφανίου τοῦ Μεγάλου (367-403), ὡς λαμπροῦ ἀντιαιρετικοῦ θεολόγου, κορυφαίου μοναχικοῦ ἡγέτη, μεγάλου θαυματουργοῦ καὶ πατέρα τοῦ αὐτοκεφάλου τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Κύπρου. Καί, στὴ συνέχεια, ἐπὶ τῶν θεοφόρων διαδόχων τοῦ Μεγάλου Ἐπιφανίου, θὰ πληροφορηθεῖ τὶς συνθῆκες ποὺ ὁδήγησαν τὴν ἱεραρχία τῶν Ὀρθοδόξων Ἐκκλησιῶν τῆς ἐποχῆς νὰ ἀναγνωρίσει τὴν αὐτονομία τῆς ἡμετέρας Ἐκκλησίας στὴν Γ´ Οἰκουμενικὴ ἐν Ἐφέσῳ Σύνοδο (431), ποὺ θὰ κατοχυρωθεῖ καὶ διασφαλισθεῖ ἀργότερα ἐπὶ αὐτοκράτορος Ζήνωνος (488) καὶ ἐπὶ Ἰουστινιανοῦ τοῦ Β´ στὴν Πενθέκτη Οἰκουμενικὴ Σύνοδο (691/692) ὡς ἡ αὐτοκεφαλία της…

Ἄλλο βαρυσήμαντο κεφάλαιο τοῦ παρόντος ἔργου εἶναι οἱ ἀναφορὲς στοὺς ἀγῶνες τῆς ἐν Κύπρῳ ἱεραρχίας, καὶ μάλιστα τῶν ἀρχιεπισκόπων της, κατὰ τὴν μακρὰ περίοδο τῶν χριστολογικῶν ἐρίδων, πρὸς διασαφήνιση καὶ διαφύλαξη τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως, σὲ συνεργασία μὲ ἄλλες Ὀρθόδοξες τοπικὲς Ἐκκλησίες. Μὲ συγκίνηση μάλιστα θὰ ἰδοῦμε τοὺς ἀρχιεπισκόπους Κύπρου Ἀρκάδιο (625-641/642) καὶ Σέργιο (642-660[;]) νὰ συνεργάζονται μὲ τὸν μεγάλο θεολόγο ὅσιο Μάξιμο τὸν ὁμολογητή, γιὰ νὰ ὀρθοτομοῦν «λόγον ἀληθείας», διακηρύττοντας τὸν Κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν τέλειον Θεὸν καὶ τέλειον ἄνθρωπον εἰς ἕνα Θεανδρικὸν Πρόσωπον.

Γιὰ τοὺς μεσοβυζαντινοὺς γιὰ τὴ νῆσο χρόνους, γίνεται πραγμάτευση, ὄχι μόνον τῶν ὅσων ἀφοροῦν τοὺς ἀρχιεπισκόπους τῆς περιόδου, ἀλλὰ καὶ τῶν γεγονότων τῶν ἀπηνῶν κατὰ τῆς νήσου ἀραβικῶν ἐπιδρομῶν (649-965), ὁπόταν ὅλοι οἱ ἐπίσκοποι τῆς νήσου, καὶ δὴ οἱ ἀρχιεπίσκοποί της, κράτησαν ἀκέραιες τὴν Ὀρθόδοξη Πίστη καὶ τὴν ἑλληνικὴ παιδεία σ᾽ αὐτὴ τὴ γωνία τῆς Ἀνατολικῆς Μεσογείου, ἀποδεικνύοντας —μέχρι καὶ σήμερα— ὅτι «Ἡ Ῥωμιοσύνη ἔν᾽ φυλὴ συνότζιαιρη τοῦ κόσμου· κανένας δὲν εὑρέθηκεν γιὰ νὰ τὴν ἠξηλείψῃ· κανένας, γιατὶ σκέπει την ποὺ τἄψη ὁ Θεός μου. Ἡ Ῥωμιοσύνη ἐν νὰ χαθῇ, ὄντας ὁ κόσμος λείψῃ» (ποίημα «Ἡ 9η Ἰουλίου 1821» τοῦ Βασίλη Μιχαηλίδη)».

Μὲ βάση τὴν ἔκδοση αὐτὴ προκύπτουν ἀρκετὰ νέα δεδομένα γιὰ τὴ θεματικὴ τοῦ ἔργου, ἄγνωστοι προηγουμένως ἀρχιεπίσκοποι, νέα στοιχεῖα γιὰ τὴ ζωὴ πολλῶν ἀρχιεπισκόπων τῆς ὑπὸ ἐξέταση περιόδου, καθὼς καὶ ἄγνωστα ἢ λίγο γνωστὰ ἔργα τους.