Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (2500/2300-1900 π.Χ.)

Πώς ξεκίνησε η νέα εποχή είναι θέμα που συζητήθηκε έντονα. Υπήρχαν δύο σχολές σκέψεις εκ των οποίων η πρώτη υποστήριζε την εκ των έσω προοδευτική αλλαγή, ενώ η δεύτερη την έξωθεν άφιξη ανθρώπων, οι οποίοι και συνέτειναν στις δραματικές αλλαγές που ακολούθησαν. Υπέρ της δεύτερης θεωρίας συνηγορεί η αρχαιολογική εικόνα που παρουσιάζει το νησί. Η βόρεια Κύπρος και η δυτική κεντρική πεδιάδα παρουσίαζαν λίγα ίχνη κατοίκησης τη Χαλκολιθική περίοδο και όμως σ’ αυτές ακριβώς τις περιοχές επισυμβαίνουν οι σημαντικότερες αλλαγές που εισάγουν την εποχή του Χαλκού.

Σ’ αντίθεση, η δυτική Κύπρος παρουσιάζει τις κοινότητες της ύστερης Χαλκολιθικής περιόδου να έχουν εγκαταλειφθεί. Αλλά και τα ταφικά έθιμα έχουν αλλάξει εντελώς. Για πρώτη φορά έχουμε υπόγειους θαλαμοειδείς τάφους, οι οποίοι σηματοδοτούν την έναρξη της νέας εποχής, αλλά και ταφές σε αγγεία, έθιμα εντελώς ξένα προς ό,τι ακολουθούσαν μέχρι τότε οι Κύπριοι αλλά γνωστά στη Μικρά Ασία.

Φαίνεται λοιπόν πως η αρχή της νέας εποχής οφείλεται στην άφιξη ανθρώπων από την απέναντι Μικρασιατική παραλία της Κιλικίας, οι οποίοι εγκατέλειψαν την πατρίδα τους εξαιτίας αναταραχών, που προκλήθηκαν από την άφιξη των Ινδοευρωπαίων στην περιοχή.

Οι νεοαφιχθέντες ήταν καλοί γνώστες του χαλκού, γι’ αυτό και γρήγορα μετακινήθηκαν από τις βόρειες περιοχές της Κύπρου στις μεταλλοφόρες περιοχές, στους πρόποδες δηλαδή της οροσειράς του Τροόδους, ενέργεια που δείχνει το άμεσο ενδιαφέρον τους για το προϊόν, που έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στην ιστορική πορεία του νησιού.

Το χαρακτηριστικότερο δείγμα του πολιτισμού της πρώιμης χαλκοκρατίας είναι τα υπέροχα και άκρως ενδιαφέροντα ερυθροστιλβωτά αγγεία, που εναποτίθενται κατά δεκάδες στους τάφους. Το σπουδαιότερο νεκροταφείο τής εποχής ήταν αυτό που βρέθηκε ανατολικά του Μπέλλαπαϊς, στους Βουνούς. Εδώ βρέθηκε το περίφημο ομοίωμα ιερού με θρησκευτικές σκηνές, καθώς και η αναπαράσταση σκηνής αροτριάσεως. Βρέθηκαν επίσης εκατοντάδες αγγεία, όπως ραμφόστομες πρόχοι, κρατήρες, κύπελλα, κούπες, πολλά από τα οποία έφεραν ανάγλυφες, έκτυπες ή και ολόγλυφες παραστάσεις από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων. Υπήρχαν ακόμη πήλινα αντίγραφα μαχαιριών και των θηκαριών τους, αδράχτια, χτένες καθώς και χάλκινες καρφίτσες για το πιάσιμο των φορεμάτων στους ώμους, εργαλεία και όπλα.

Εξίσου σπουδαία νεκροταφεία της ίδιας περιόδου είναι γνωστά από τη Βασίλεια δυτικά της Κερύνειας, τη Δένεια, την Αγία Παρασκευή στη Λευκωσία και τον Κοτσιάτη νοτιότερα.

Οι σχέσεις της Κύπρου με τις γειτονικές χώρες, είναι πασιφανείς, αφού έχουμε εισηγμένα αγγεία και μεταλλικές λόγχες από την Κρήτη, αγγεία από τις Κυκλάδες, μεγάλα αλαβάστρινα αγγεία από την Αίγυπτο και χάντρες από φαγεντιανή που προέρχονται από τη Συροπαλαιστίνη. Ταυτόχρονα, έχουμε κυπριακά ερυθροστιλβωτά αγγεία στην Ουγκαρίτ, η οποία βρίσκεται στην ασιατική ακτή απέναντι από το ακρωτήριο του Αποστόλου Ανδρέα.

Δρ. Ανδρέας Δημητρίου

Πρώτη δημοσίευση στην ιστοσελίδα: 30/10/2008