Μονή Αντιφωνητή και παράδοση

Η εκκλησία του Αντιφωνητή είναι το καθολικό βυζαντινού μοναστηριού. Βρίσκεται στην πλαγιά του Πενταδάκτυλου ανάμεσα στα χωριά Άγιος Αμβρόσιος και Καλογραία και είναι αφιερωμένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Κτίστηκε το 12ο αιώνα και είναι το μοναδικό παράδειγμα οκταγωνικού τύπου στην Κύπρο, αν εξαιρέσουμε την ερειπωμένη εκκλησία του κάστρου του Αγίου Ιλαρίωνα.

Ξεχωριστό στοιχείο του οκταγωνικού τύπου είναι ο τρούλος που έχει μεγάλη διάμετρο και καλύπτει μεγάλο μέρος της στέγης του ναού. Τη φράγκικη περίοδο προστέθηκε στην εκκλησία νάρθηκας και εξωτερική στοά. Αξιοσημείωτες είναι και οι τοιχογραφίες της εκκλησίας. Ανήκουν σε δυο περιόδους το 12ο και το 15ο αιώνα. Από τις βυζαντινές τοιχογραφίες του 12ου αιώνα ξεχωρίζουν η βάφτιση του Χριστού στον κυρίως ναό και οι δυο αρχάγγελοι στην αψίδα του ιερού. Στις τοιχογραφίες του 15ου αιώνα συνδυάζονται τα βυζαντινά με τα ιταλικά στοιχεία. Ξεχωριστή θέση στη σειρά αυτή κατέχουν η Τελευταία Κρίση και το δέντρο του Ιεσσαί.

Ο Αρχάγγελος… εγγυητής
Σύμφωνα με την παράδοση, στην περιοχή που είναι χτισμένο σήμερα το μοναστήρι, βρισκόταν στα παλιά τα χρόνια ένας μικρός συνοικισμός με λιγοστά και φτωχικά σπιτάκια και μια μικρή εκκλησία αφιερωμένη στον Αρχάγγελο Μιχαήλ.
Ένας από τους κατοίκους του συνοικισμού, φτωχός πολύ και με μεγάλη οικογένεια, μη ξέροντας τι να κάμει, πήρε τη μεγάλη απόφαση να ξενιτευτεί. Πώς να φύγει όμως, που χρειαζόταν χρήματα για το ταξίδι κι αυτός δεν είχε ούτε δεκάρα;
Ξαφνικά θυμήθηκε πως μόνο ένας θα μπορούσε να τον βοηθήσει και να του δανείσει τα χρήματα που χρειαζόταν. Ήταν ένας Εβραίος, πολύ πλούσιος, που έμενε λίγο έξω από το συνοικισμό. Σ\’ αυτόν, λοιπόν, θα πήγαινε.
Χωρίς να χάσει καιρό, πήγε στο σπίτι και ανέφερε το σκοπό της επίσκεψής του. Ο Εβραίος – πράγμα παράξενο – φάνηκε πρόθυμος να τον βοηθήσει. Μόνο που του ζήτησε να βρει κάποιον που να τον εγγυηθεί και ότι θα του επέστρεφε τα χρήματα μέσα σε τρία χρόνια. Ο φτωχός χριστιανός πρότεινε στον Εβραίο να βάλει εγγυητή του τον Αρχάγγελο. Ο Εβραίος δέχτηκε. Ετοίμασε το χαρτί, πήγαν κι οι δυο στην εκκλησία και μπροστά στην εικόνα του Αρχάγγελου το υπέγραψε και πήρε τα χρήματα.
Την άλλη μέρα, αφού αποχαιρέτισε τη γυναίκα και τα παιδιά του, κατέβηκε κάτω στην παραλία, μπάρκαρε και πήγε στα μέρη της Καραμανιάς. Εκεί βρήκε δουλειά, δούλεψε τίμια και σκληρά και σιγά – σιγά, με τη βοήθεια του Θεού, έγινε πλούσιος. Αγόρασε μάλιστα και δικό του καράβι και έγινε έμπορος.

Ο Αρχάγγελος αντιφώνησε!
Σ\’ ένα ταξίδι του, περνώντας από τα βόρεια παράλια της Κύπρου, θυμήθηκε το χρέος του και σκεφτόταν με ποιο τρόπο να στείλει τα χρήματα στον Εβραίο. Ξαφνικά του ήρθε μια ιδέα. Πήρε ένα μπουκάλι, έβαλε μέσα τα χρήματα μ\’ ένα σημείωμα, το\’ κλείσε καλά και το\’ ρίξε στη θάλασσα, Παρακάλεσε τον εγγυητή του, να φροντίσει ώστε το μπουκάλι με τα χρήματα να φτάσει στα χέρια του Εβραίου.
Μια μέρα, καθώς ο Εβραίος έκανε μπάνιο κάτω στην παραλία, βρήκε το μπουκάλι με τα χρήματα. Διάβασε και το σημείωμα και χαμογέλασε πονηρά. Κι όταν ο ήλιος πήγαινε προς τη δύση του, γύρισε σπίτι.
Τον άλλο χρόνο, ο χριστιανός, πλούσιος πια, πούλησε το καράβι του και γύρισε στην οικογένειά του. Ο Εβραίος τον επισκέφτηκε αμέσως και του ζήτησε τα χρήματα. Εκείνος του είπε πως του τα \’στείλε, μα ο Εβραίος ορκιζόταν πως δεν τα πήρε. Συμφώνησαν τότε να πάνε μαζί στην εκκλησία να ρωτήσουν τον εγγυητή του να τους φανερώσει την αλήθεια.
Σαν μπήκαν μέσα στην εκκλησία, ο χριστιανός προχώρησε, γονάτισε μπροστά στην εικόνα του Αρχάγγελου και με δάκρυα στα μάτια ρώτησε:
– Αρχάγγελέ μου Μιχαήλ, εσύ που είσαι ο εγγυητής μου, πες μας, πήρε ή δεν πήρε τα χρήματα ο Εβραίος;
Τότε ακούστηκε αυστηρή και βροντερή η φωνή του Αρχάγγελου να λέει:
– Τα πήρες, Εβραίε, τα πήρες και μάλιστα ήταν μέρα Παρασκευή.
Αμέσως άστραψε η εκκλησία και ο Εβραίος έπεσε στο πάτωμα τυφλός, σαν να τον χτύπησε κεραυνός. Ο κόσμος που μαζεύτηκε σε λίγο στην αυλή της εκκλησίας, άρχισε να φωνάζει:
– “Ο Αρχάγγελος αντιφώνησε. Ο Αρχάγγελος έκανε το θαύμα του!”
Έτσι ο Αρχάγγελος Μιχαήλ πήρε το όνομα Αντιφωνητής.

( πηγή- εφημ. “Αλήθεια” 1923)

Εφημερίδα “Πολίτης” Δευτέρα, 4 Ιουλίου 2011