Ελληνότροπου βίου η αναίρεση

Τι τάχα κάνει τον (αύριο εορτάζοντα από την εκκλησία, αλλά όχι από την ανύποπτη πολιτεία) Γρηγόριο Παλαμά, μέγιστο πατέρα της εκκλησίας, ώστε εκτός από άγιος της ορθόδοξης ανατολής, να ξεχωρίζει και ως πνευματική προσωπικότητα του ελληνικού τρόπου του βίου; Μια αναδρομή στη διαδρομή του ελληνισμού στις αρχές του ΙΔ΄ αιώνα δίνει την απάντηση. Είναι η εποχή της «ησυχαστικής έριδας», που συντάραξε την Αυτοκρατορία, η σημασία της οποίας ελάχιστα έγινε κατανοητή, ακόμη και από κορυφαίους της νεοελληνικής διανόησης (και όχι βέβαια ανερμήνευτα). Ποια δηλ. φιλοσοφική σύγκρουση σηματοδοτούσε εκείνη η «έριδα». Που υπήρξε, στην ουσία, σύγκρουση ανάμεσα σε «Δυτικούς» και «Ανατολικούς», μέσα στον ίδιο τον χώρο της Ορθοδοξίας. Στο ένα στρατόπεδο, των «Δυτικών», ήσαν, με προεξάρχοντα τον Βαρλαάμ τον Καλαβρό, όσοι, θαμπωμένοι από τη σχολαστική θεολογία του Θωμά του Ακινάτη, στηριγμένη ειρήσθω σε ένα παραποιημένο Αριστοτέλη, επεδίωκαν την υπαγωγή της Ορθοδοξίας σ’ εκείνη τη νοησιαρχία της καθολικής Δύσης. Του ατομικού δηλ. Θεού, και της ατομικής σωτηρίας. Μετάλλαξης δηλ. του προσώπου σε άτομο.

Επρόκειτο για τη δεύτερη (στη διαδρομή του έθνους) επιχείρηση αλλοτρίωσης του ελληνότροπου «κοινωνείν», με υποκατάστατο το σοφιστικό «ιδιάζειν». Όπως ακριβώς το επεχείρησαν και οι σοφιστές της αρχαιότητας, που πρώτοι ευαγγελίστηκαν το ανελλήνιστο ιδιάζειν της άκρατης ατομικότητας. Γεγονός που προκάλεσε τη φθορά της πόλης, και στην συνέχεια την έσχατη παρακμή του ελληνισμού στο τέλος της προ Χριστού χιλιετίας, και τον κίνδυνο (του παρ’ ολίγον) τερματισμού της ιστορικής-του διαδρομής. Κίνδυνο βέβαια από τον οποίο τον έσωσε τότε, ως «από μηχανής θεός», η γνωριμία-του με ένα νέο τρόπο του κοινωνείν, (μέσω ενός, κοινωνούντων επίσης προσώπων, τριαδικού Θεού) όπως το κόμιζε ως καινό άγγελμά-του ο Χριστός. Με αποτέλεσμα να κερδίσει, ως μετά Χριστόν ελληνισμός, μια νέα  ιστορική διαδρομή, χιλίων υπέρλαμπρων χρόνων.

Τον ίδιο κίνδυνο αλλοτριωτικής εξατομίκευσης διέτρεξε το έθνος από τη δυτική νοησιαρχία τον ΙΔ΄ αιώνα. Η σωτηρία τώρα υπήρξε ο Γρηγόριος Παλαμάς! Άριστος γνώστης της αριστοτελικής φιλοσοφίας ο μέγας εκείνος εκκλησιαστικός Πατέρας, αποδύθηκε στον αγώνα να αντιτάξει στα νοησιαρχικά μηχανεύματα του Θωμά, την ελληνική εκδοχή της αριστοτελικής μεθόδου με την προτεραιότητα της εμπειρίας, καταδεικνύοντας ότι, με τον Σχολαστικισμό πραγματοποιήθηκε στη Δύση όχι μόνο η αλλοίωση τού εκκλησιαστικού γεγονότος, που η παρουσία του Χριστού κόμισε στον κόσμο, αλλά και ριζική αντιστροφή των όρων της ίδιας της αριστοτελικής φιλοσοφίας. Η σωτήρια δράση του Παλαμά, ήταν η συνειδητή αντίσταση των Ελλήνων ως λαού στη δυτική αλλοτρίωση της εξατομίκευσης, της ακύρωσης δηλ.  του προσώπου.

Βεβαίως η αυτοκρατορία δεν σώθηκε. Φυσικό άλλωστε, αφού η αλλοτρίωση εκείνη δεν «άγγιξε» βέβαια τον λαό, όχι όμως και την άρχουσα διανόηση της αυτοκρατορίας: Τρία μόλις χρόνια μετά την εκκλησιαστική σύνοδο που δικαίωνε οριστικά τον Παλαμά, ο Ιωάννης Καντακουζηνός, (αυτός ο «παλαμικός» αυτοκράτωρ!) ενεθάρρυνε τον φιλοθωμικό Έλληνα λόγιο Δημήτριο Κυδώνη, να μεταφράσει στα ελληνικά τη νοησιαρχική «σοφία» του Ακινάτη, το μοιραίο έτος 1354!  (Τέτοια αλλοτριωτική σύγχυση πνευματική του έθνους τότε…). Ημερομηνία συμβολική βεβαίως, διότι 99 ακριβώς χρόνια μετά, το 1453, η αλλοτριωμένη πια Κωνσταντινούπολη, (του σε διάσταση με την φιλοδυτική ηγετική διανόηση, φιλοπαλαμικού λαού-της), τερμάτιζε το ίδιο μοιραία την ιστορική διαδρομή-της. Όμως η σωτήρια δράση του Παλαμά, (ως πνευματικού πια αρχηγέτη του νέου ελληνισμού) λίγο ακριβώς πριν το τέλος της αυτοκρατορίας, θωράκισε, και σε κρίσιμη στιγμή, το ελληνότροπο του βίου του Έθνος, ώστε να μπορέσει να επιβιώσει ως λαός, χωρίς να αλλοτριωθεί, στα ερεβώδη χρόνια της οθωμανικής δουλείας που ακολούθησαν, και ως λαός πάλι να αναγεννηθεί όταν ήλθε το πλήρωμα του χρόνου.

Και είναι γεγονός: Η εκ της τέφρας αναγέννηση του 1821, υπήρξε λαϊκό γεγονός, και όχι έργο της «ηγετικής ελίτ». Όταν εμφανίστηκε εκείνη, βραχυκύκλωσε απλώς την επανάσταση, μετατρέποντας με την φαυλοκρατία-της τη χώρα σε εξαρτώμενο θλιβερό κρατίδιο, παγιδευμένο στην ατομοκεντρική  χρησιμοθηρία της «πεφωτισμένης» δύσης. Για να έρχεται σήμερα, μετά από 180 χρόνια πέτρινα η πνευματική-μας διανόηση, ως πολύς Στέλιος Ράμφος, (σε, μεταχρονολογημένο κατά 658 χρόνια, ρόλο Δημήτριου Κυδώνη) να, ως δάσκαλος του γένους, ευαγγελίζεται, ότι την έξοδο από το βραχυκύκλωμα, θα πετύχομε μόνο αν αποβάλομε τη «μεσαιωνική» (sic) νοοτροπία του προσώπου, «αναγεννημένοι» (sic) δε και εμείς, να ενδυθούμε όπως η τότε αναγεννηθείσα Ευρώπη, τη δική-της άκρατη ατομοκρατία! Ώστε ως τρίτο σοφιστικό αμάρτημα να είναι και το τελευταίο της ιστορίας μας…

Χάρης Φεραίος

Πηγή: Φιλελεύθερος 10/3/12