Το φαινόμενο της βίας – μια Ορθόδοξη θεώρηση

Είναι δυστυχώς τραγικό το γεγονός, ότι η βία έγινε τρόπος ζωής, για το σύγχρονο άνθρωπο.  Ακούμε συχνά, να γίνεται λόγος για βία στην οικογένεια, βία στα γήπεδα, βία στις διαπροσωπικές σχέσεις των ανθρώπων, που οδηγεί, μέχρι κι αυτόν ακόμα το θάνατο.

Θα λέγαμε πως η βία, είναι φαινόμενο που υπεισέρχεται στη ζωή του μεταπτωτικού ανθρώπου, άγνωστο εντελώς, στον άνθρωπο προ της πτώσεως.

Αυτό συμβαίνει, γιατί ο προπτωτικός άνθρωπος, κατά τους Πατέρες της Ανατολής, βίωνε στην εντέλεια τον τρόπο ζωής της Αγίας Τριάδος, που είχε να κάνει, με την αγάπη και την ειρήνη.

Σύμφωνα λοιπόν, με τη θεολογία του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, η ειρήνη ως απότοκος αρετή της αγάπης, ήταν και είναι τρόπος ζωής των Τριών Προσώπων της Θεότητος.  Λέει χαρακτηριστικά: «το της ειρήνης αγαθόν, από της Ζωαρχικής Τριάδος αρξάμενον, εν η, ουδέν ούτως ίδιον το εν τη φύσει, ως το προς εαυτήν ειρηναίον».  Η ειρήνη, ως τρόπος ζωής και συνύπαρξης προσώπων, ξεκινά από την Αγία Τριάδα και απ΄αυτήν μεταλαμπαδεύεται προς τον άνθρωπο.

Έτσι λοιπόν, κατά τους Πατέρες της Ανατολής, ο προπτωτικός άνθρωπος, είχε ειρήνη με τον εαυτό του, με το σύντροφο του, με την κτίση, με τον ίδιο το Θεό του.  Το φαινόμενο της βίας παρατηρείται μεταπτωτικά.  Είναι γνωστό πως το προπατορικό αμάρτημα, που κατά τη θεολογία του Αγίου Συμεών του νέου Θεολόγου, είναι ο εγωισμός, που εκφράστηκε από την μια, σαν τάση αυτόνομης ισοθεϊας και από την άλλη, σαν αδυναμία συγνώμης, είχε σαν αποτέλεσμα τη διάσταση μεταξύ των ανθρώπων και την έκπτωση τους, από πρόσωπα σε άτομα.  Ενώ δηλαδή προηγουμένως, ως πρόσωπα κοινωνούν μεταξύ τους, διά της αγάπης και της ειρήνης, μεταπτωτικά γίνονται άτομα, δηλαδή όντα, που αδυνατούν να κοινωνήσουν μεταξύ τους, αφού ρυθμιστικός πια παράγοντας, στις μεταξύ τους σχέσεις, είναι η φιλαυτία, δηλαδή ο ατομικισμός.  Στο πρώτο βιβλίο της Αγία Γραφής, τη Γένεση, γίνεται μάλιστα λόγος και για το πρώτο δείγμα βίας, που είναι ο φόνος του Άβελ, από τον αδελφό του Κάϊν.

Έκτοτε η βία, επιτείνεται και επεκτείνεται, στις σχέσεις των ανθρώπων. Σ’ αυτό συντελούν από τη μια τα πάθη, που είναι κατά την Πατερική Θεολογία, «Αρρωστία της ψυχής» και από την άλλη, η έξαρση του σωβινισμού και του ρατσισμού.  Η βία γίνεται δυστυχώς, τρόπος σκέψης και φιλοσοφική αντίληψη για τον άνθρωπο, προ της χάριτος.  Είναι γνωστή η άποψη των Ρωμαίων, πως «Homo hominis, lupus, est» δηλαδή άνθρωπος προς άνθρωπο, πρέπει να συμπεριφέρεται, ως λύκος προς λύκο.  Αυτή δυστυχώς η αντίληψη, αποτέλεσε το ιδεολογικό υπόβαθρο της βίας, που θεωρήθηκε σαν ευχάριστο θέαμα.  Είναι γνωστό πως οι Ρωμαίοι «ψυχαγωγούντο» παρακολουθώντας θηριομαχίες και μονομαχίες, μέχρι θανάτου.  Η βία δυστυχώς, τους συνάρπαζε και τους «ψυχαγωγούσε».

Ο Χριστός με τη σάρκωση Του, τερματίζει την κυριαρχία της βίας.  Ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής, υποστηρίζει πως ο Λόγος με τη γέννησή του, χάρισε στην ανθρωπότητα, το ύψιστο δώρο της Ειρήνης, που δεν είναι μια αφηρημένη ιδέα ή αξία, αλλά αυτό, τούτο το Θεανδρικό Του πρόσωπο.  Ο Απόστολος Παύλος, θα πει χαρακτηριστικά: «Ούτος εστίν, η ειρήνη ημών ο Χριστός».

Έκτοτε οι χριστιανοί, που κατά τον Άγιο Πέτρο το Δαμασκηνό, προσπαθούν να επαναλάβουν στη ζωή τους, την επίγεια ζωή του Χριστού, αποτάσσονται τη βία και ταυτίζονται με την αγάπη και την ομόνοια.  Χαρακτηριστική είναι η θέση του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου: «Το γαρ χείρας ανταίρειν, τούτο παντελώς έξω της ημετέρας αυλής εστίν».  Κι αυτή ακόμα η χειροδικία, είναι εντελώς ασυμβίβαστη και ξένη, με την ιδιότητα του Χριστιανού.

Η ορθόδοξη Πατερική θεολογία μας, χαρακτηρίζει τη βία, σαν αποτέλεσμα της μή σωστής θεώρησης του ανθρωπίνου προσώπου.  Ενώ δηλαδή το ανθρώπινο πρόσωπο, είναι μέσο αναγωγής μας προς το Θεό, γίνεται δυστυχώς για το βίαιο άνθρωπο, μέσο εκτόνωσης και επίδειξης δυνάμεως.  Ο Άγιος Κασσιανός ο Ρωμαίος, υποστηρίζει πως η βία, που είναι συνέπεια της οργής, οφείλεται σε τρεις λόγους.  Στο κυνήγι της δόξας, του χρήματος, των εφήμερων πραγμάτων.  Θα πει χαρακτηριστικά: «Ουδείς ταράσεται υπό της οργής, εάν μη πρότερον πολεμή, υπέρ χρημάτων, βρωμάτων και δόξης».  Έτσι παραδείγματος χάρη, αν ρίξει κανένας μια ματιά στη βία που παρατηρείται στα γήπεδα, θα διαπιστώσει πόση μεγάλη αλήθεια έχει ο λόγος αυτός, του Αγίου Κασσιανού.  Η αποτυχία μας να νικήσουμε, άρα η αδυναμία πραγμάτωσης της δόξας, προκαλεί την οργή, που με τη σειρά της γεννά τη βία, με αποτέλεσμα την μετατροπή των γηπέδων, σε πεδία μαχών.  Το ίδιο και το κυνήγι για την εξασφάλιση του χρήματος με κάθε μέσο, γεννά τη βία, σωματική και ψυχολογική.  Το ίδιο και η παθιασμένη προσπάθεια για την εξασφάλιση «βρωμάτων», δηλαδή εφήμερων πραγμάτων, όπως π.χ. η διεκδίκηση ενός ποδιού γης, προκαλεί συμπλοκές και αυτό ακόμα τον θάνατο, που είναι η έσχατη κορύφωση της βίας.

Η ορθόδοξη Ανατολή, προτείνει το δικό της τρόπο, για την υπέρβαση του προβλήματος.  Ο Αββάς Ισαάκ ο Σύρος, στα περίφημα ασκητικά του διακηρύσσει: «Ειρήνευσον εν σ΄ εαυτώ και τότε, ο ουρανός και η γη ειρηνεύσει σοι». Δηλαδή, ειρήνευσε πρώτα πρώτα με τον εαυτό σου, κάμε υπέρβαση των παθών σου και τότε, θα έχεις ειρηνικές σχέσεις, με όλους και όλα γύρω σου.  Ο Άγιος Κασσιανός ο Ρωμαίος τέλος, κινούμενος στο ίδιο πνεύμα, διακηρύσσει: «Όσο ο άνθρωπος έχει σχέσεις εχθρότητας και βιαιότητας με τον πλησίον του, τόσο είναι φίλος με τους δαίμονες και αντίθετα, όσο ο άνθρωπος είναι πράος και ειρηνικός στις σχέσεις του με τους άλλους, τόσο είναι εχθρός των δαιμόνων και φίλος Χριστού».

Σάββα Αλεξάνδρου – Θεολόγου
Β.Δ Α΄ στο Λανίτειο Λύκειο Β’

Πρώτη δημοσίευση στην ιστοσελίδα 28 Φεβρουαρίου 2019