Ο ήρωας ποιητής της αγχόνης…

Πενήντα πέντε χρόνια από τη θυσία του Ευαγόρα Παλληκαρίδη

Σαν να ήταν ο αέρας γεμάτος στίχους και τους έπαιρνε και τους κατέγραφε…». Διότι ήταν «φύση ποιητική γενικότερα. Από τον τρόπο που αντιμετώπιζε τους άλλους, μέχρι τον τρόπο που αντιμετώπισε την αγχόνη…». Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ο ήρωας ποιητής. Ένας έφηβος που χάραξε την ιστορία της Κύπρου όχι μόνο με την ηρωική θυσία του, αλλά και με τους στίχους του που έγραψε. Άλλοτε εξυμνώντας τον έρωτα, άλλοτε μεταφέροντας τις σκέψεις και τους προβληματισμούς του και άλλοτε εκφράζοντας το φλογερό πάθος του για ελευθερία.

Σαν σήμερα, πενήντα πέντε χρόνια πριν, ο έφηβος αγωνιστής από την Τσάδα της Πάφου ανέβαινε στην αγχόνη, σφραγίζοντας με τη θυσία του τη γενικότερη στάση ζωής του… Ο φιλόλογος καθηγητής-συγγραφέας και πρώην διευθυντής του Παγκυπρίου Γυμνασίου, Γεώργιος Χατζηκωστής, μιλά στον «Φ» για τον ήρωα ποιητή Ευαγόρα Παλληκαρίδη και για το βιβλίο του «Ευαγόρας Παλληκαρίδης. Ο ήρωας και ο ποιητής», που εξέδωσε το 1965.

Όπως αναφέρει μάλιστα, ο κ. Χατζηκωστής, έτυχε ο πατέρας του να έχει μαθητή του στο δημοτικό τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη και ο αδελφός του να τον έχει συμμαθητή του. «Τον ήξερα και το ίδιο και τις αδελφές του και τους γονείς του από τον καιρό που ήμασταν Πάφο. Μετά έφυγα για σπουδές και όταν επέστρεψα, είχε ήδη συντελεστεί και η συμμετοχή του στον αγώνα και η θυσία του με τον απαγχονισμό του», αναφέρει.

«Το καλοκαίρι του 1961 με ειδοποίησε ο πατέρας του, ο Μιλτιάδης Παλληκαρίδης, να πάω στο σπίτι του για να δω, όπως μου μήνυσε, εάν αυτά που άφησε ως γραπτά ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, ήταν τέτοια που άξιζαν να δημοσιευτούν. Πήγα και τον συνάντησα στο σπίτι του και μου έδωσε ένα σωρό από τετράδια και χειρόγραφα και μου είπε ότι αυτά είναι όλα όσα άφησε ο Ευαγόρας. Ο ίδιος είχε καταγράψει διάφορες πληροφορίες για τον γιο του και βιογραφικές και οικογενειακά στοιχεία, αλλά και όσα είχαν γραφτεί σε εφημερίδες, περιοδικά καθώς και κείμενα που του είχαν στείλει άλλοι για τον γιο του, έπειτα από τη θυσία του ήρωα. Πήρα όλα αυτά και άρχισα να τα μελετώ. Μπροστά σε εκείνο τον όγκο των τετραδίων και των χειρόγραφων με τα αμέτρητα ποιήματα, πεζοτράγουδα, σημειώματα, διαλόγους, στοχασμούς, ξαγρύπνησα νύκτες έκπληκτος για τον όγκο αλλά και για την ποιότητα πολλών από αυτών που διάβαζα. Παρασυρμένος από αυτό τον κόσμο που ανοιγόταν μπροστά μου και από την ποικιλία της έμπνευσής του και από τα αποτελέσματά της», αναφέρει ο κ. Χατζηκωστής.

«Σκυμμένος πάνω στα χειρόγραφά του, προσπαθούσα να αναπλάσω τον εσωτερικό αγώνα του που οδηγούσε και προς τη λογοτεχνική δημιουργία και προς τον αγωνιστικό τομέα για την ελευθερία της Κύπρου», επισημαίνει. «Η πρώτη διαπίστωσή μου ήταν η μεγάλη του στιχουργική ευχέρεια. Οι στίχοι του έβγαιναν από την πένα του με μεγάλη ευκολία. Μάλιστα εκείνη την περίοδο που μελετούσα το έργο του, διάβασα στον Ρωμαίο ποιητή Οβίδιο ένα στίχο που έλεγε: «Ο,τι δοκίμαζα να πω, ήταν στίχος». Θεώρησα ότι ταίριαζε απόλυτα για τον Παλληκαρίδη. Σαν να ήταν ο αέρας γεμάτος στίχους και τους έπαιρνε και τους κατέγραφε. Με τόση ευκολία έγραφε, γι’ αυτό και σε πολλά τετράδια συμμαθητών του, σε λευκές σελίδες βιβλίων, έγραφε στίχους όπως του έρχονταν τη συγκεκριμένη στιγμή».

Ἠταν φύση ποιητική

Όπως αναφέρει ο κ. Γεώργιος Χατζηκωστής, ο Ευαγόρας ήταν μια φύση ποιητική γενικά. «Δηλαδή, δεν ήταν μόνο ποιητής στίχων, αλλά και η όλη του ζωή είχε ένα ποιητικό στοιχείο», αναφέρει. «Από τον τρόπο που συμπεριφερόταν προς τους άλλους, από την αγάπη του για τα λουλούδια, από τη στάση του απέναντι στην οικογένειά του, από όλα αυτά τα στοιχεία. Ακόμα και με τον τρόπο που ανέβηκε στην αγχόνη. Δεν είναι μόνο επειδή έγραφε ποιήματα, αλλά διότι κάθε εκδήλωση της ζωής του, στον χώρο της οικογένειας, των φίλων, του έρωτα, της φύσης, της πατρίδας, του εθνικού αγώνα, ήταν μια ποίηση. Από τα λουλούδια που έκλεβε, όπως έλεγε ο ίδιος, και τα χάριζε στις συμμαθήτριές του ή σε γνωστά του πρόσωπα, ακόμα και ως τον μοναδικό τρόπο που αντιμετώπισε την αγχόνη, δείχνει μια ποιητικότητα».

Θα γινόταν ένας σημαντικός ποιητής

Το ποιητικό έργο του Ευαγόρα Παλληκαρίδη, αν και σύντομο, αποτελεί ένα σημείο αναφοράς. Μέσα από τα εφηβικά του ποιήματα κατέκτησε επάξια τον τίτλο του ποιητή. Όπως αναφέρει ο κ. Χατζηκωστής, ο Ευαγόρας όταν απαγχονίστηκε, ήταν μόλις 19 χρονών. «Βέβαια δεν πρόλαβε να φτάσει στην ηλικία της ωριμότητας ως ποιητής. Να περάσει μέσα από τους δρόμους των αμφιβολιών, της μελέτης άλλων ποιητών, να προβληματιστεί απάνω στο τι είναι ποίηση, να μελετήσει παγκόσμια ποίηση», επισημαίνει. Ο νεανικός αυθορμητισμός διακρίνεται μέσα από τα ποιήματά του, ωστόσο, αναφέρει ο κ. Χατζηκωστής, «όταν μιλούμε για τον Ευαγόρα Παλληκαρίδη ως ποιητή, δεν πρέπει να βλέπουμε το πράγμα ως μια κατά παραχώρηση απόδοση τιμής σε έναν που έτυχε να είναι και ήρωας. Πραγματικά η ποίησή του έχει ποιότητα. Ο τίτλος του ποιητή του ανήκει επαξίως διότι τον κατέκτησε με την αξία του και την ποιότητα του έργου του. Παρόλο που η βραχύχρονη ποιητική του παρουσία δεν του έδωσε τον χρόνο να ωριμάσει. Γι’ αυτό υπάρχει και το ερώτημα: Αν ζούσε, τι θα γινόταν ως ποιητής; Μπορούμε να πούμε ότι οπωσδήποτε αν ζούσε, θα γινόταν ένας σημαντικός ποιητής. Περισσότερο το ερώτημα στέκεται στο τι είδους ποίηση θα έγραφε παρά αν στο αν θα ήταν καλός ποιητής. Στο θέμα κατά πόσο θα ήταν καλός ποιητής, η απάντηση είναι καταφατική. Όμως αν θα έμενε στην παραδοσιακή ποίηση, αν θα έμπαινε στους καινούργιους μοντέρνους τρόπους, ως προς το ποια θα ήταν η θεματολογία που θα τον τραβούσε μέσα στην περιπέτεια της Κύπρου που έκτοτε όλοι ζήσαμε, αυτό δεν το ξέρουμε».

του Φρίξου Δαλίτη

Αναδημοσίευση από τον “Φ”, 14.3.2012, σελ. 9.