«Χαῖρε ἡ τὸν φθορέα τῶν φρενῶν καταργοῦσα»

Δ΄ ΣΤΑΣΙΣ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΩΝ

«Χαῖρε ἡ τὸν φθορέα τῶν φρενῶν καταργοῦσα»

Ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος, ὅπως ὅλοι γνωρίζουμε, εἶναι ἕνα ποίημα πρὸς τὴν Παναγία. Εἶναι ὁ ὡραιότερος ὕμνος ποὺ γράφτηκε γι’ αὐτήν. Ἀπὸ ἄποψι καλλιτεχνικὴ ἀποτελεῖ ἕνα ἀριστούργημα ποιήσεως. Ὁ ποιητὴς τοῦ ὕμνου, ποὺ ἀπὸ ταπεινοφροσύνη μᾶς ἀπέκρυψε τὸ ὄνομά του, ἐπιστράτευσε ὅλη του τὴν τέχνη, καὶ μὲ εἰκόνες, παρομοιώσεις, ἀντιθέσεις καὶ ἄλλα ποιητικὰ σχήματα προσπάθησε νὰ ἐγκωμιάσει τὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο. Κι αὐτὸ διότι ἡ Παναγία εἶναι τὸ ἁγιώτερο πλάσμα ποὺ γνώρισε ὁ κόσμος, τὸ τελειότερο δημιούργημα τοῦ Θεοῦ, τὸ πρόσωπο ἐκεῖνο ποὺ ἔπαιξε τὸν σημαντικώτερο ρόλο στὸ ἔργο τῆς θείας Οἰκονομίας, στὸ ἔργο τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων.

Ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος ἀνήκει σ’ ἕνα ποιητικὸ εἶδος, ποὺ στὴ γλώσσα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὑμνογραφίας ὀνομάζεται κοντάκιο. Οἱ στροφὲς ἑνὸς κοντακίου λέγονται οἶκοι. Ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος ἀποτελεῖται ἀπὸ 24 οἴκους, ὁ καθένας ἀπὸ τοὺς ὁποίους ἀρχίζει καὶ μὲ ἕνα γράμμα τῆς ἀλφαβήτου.

Μέσα σ’ ὁλόκληρο τὸ ποίημα ἀκούονται 144 «χαῖρε», τὰ ὁποῖα ἀποτελοῦν ἐπανάληψι τοῦ πρώτου ἐκείνου «χαῖρε», ποὺ ἀπηύθυνε πρὸς τὴν Παρθένο ὁ ἀρχάγγελος Γαβριὴλ κατὰ τὴν ἡμέρα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ: «Χαῖρε κεχαριτωμένη· ὁ Κύριος μετὰ σοῦ» (Λουκ. 1,28).

Στὴ συνέχεια θὰ προσπαθήσουμε νὰ ἐξηγήσουμε ἕνα ἀπὸ τὰ «χαῖρε» τῆς Δ΄ Στάσεως, τὸ «Χαῖρε ἡ τὸν φθορέα τῶν φρενῶν καταργοῦσα». Τί σημαίνουν τὰ λόγια αὐτά; Ὁ ποιητὴς ἀπευθύνεται στὴν Ὑπεραγία Θεοτόκο καὶ τῆς λέει: Χαῖρε Παναγία, ἐσύ ποὺ κατάργησες τὸν «φθορέα τῶν φρενῶν». Ποιός εἶναι αὐτὸς ὁ φθορέας τῶν φρενῶν, τὸν ὁποῖο κατάργησε ἡ Παναγία; Ἀσφαλῶς εἶναι ὁ διάβολος. Καὶ γιατὶ τὸν ὀνομάζει φθορέα τῶν φρενῶν;

Κατ’ ἀρχήν, ἡ φρὴν (γενικὴ τῆς φρενὸς) εἶναι ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, τὸ λογικό. Ὁ διάβολος χαρακτηρίζεται ἀπὸ τὸν ποιητὴ «φθορέας τῶν φρενῶν», διότι ἔφθειρε καὶ φθείρει τὸν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου, τὸ λογικό. Καὶ πῶς ὁ διάβολος φθείρει τὸν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου;

Τὸν φθείρει διότι ἡ παράβασι τῶν πρωτοπλάστων, τοῦ Ἀδὰμ καὶ τῆς Εὔας, ποὺ εἶχε ὡς πρῶτο καὶ κύριο ἀποτέλεσμα τὴν φθορὰ τοῦ νοῦ τοῦ ἀνθρώπου, ἔγινε μὲ τὴν ὑποκίνησι τοῦ διαβόλου. Πράγματι, τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα, ὅπως λέγεται διαφορετικά, ἔπληξε, τραυμάτησε καὶ ἔφθειρε τὸν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου, τὸ λογιστικὸ μέρος τῆς ψυχῆς, στὸν ὁποῖο βρίσκεται ἡ οὐσία καὶ τὸ κέντρο τοῦ «κατ’ εἰκόνα». Ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου σκοτίστηκε· ἔγινε, ὅπως λέει ὁ ἀπ. Παῦλος, «ἀδόκιμος» (Ρωμ. 1,28). Ἔπαψε νὰ λειτουργεῖ κανονικά.

Συνέπεια τῆς διαστροφῆς αὐτῆς τοῦ νοῦ ἦταν τὸ φαινόμενο τῆς εἰδωλολατρίας. Οἱ ἄνθρωποι μετὰ τὸ προπατορικὸ ἁμάρτημα ἔπαψαν νὰ πιστεύουν στὸν ἀληθινὸ Θεὸ καὶ ἄρχισαν νὰ λατρεύουν γιὰ θεοὺς τὰ στοιχεῖα τῆς φύσεως· τὸν ἥλιο, τὰ ἄστρα, τὰ βουνά, τὰ ποτάμια, τὰ ζῶα, τὰ ἑρπετὰ κ.λπ., ἐνῶ ἔβλεπαν ὅτι ὅλα αὐτὰ εἶναι φθαρτὰ καὶ θνητά. Καὶ τὸ χειρότερο, λάτρευαν καὶ τὰ ἴδια τὰ ἔργα τῶν χειρῶν τους. Ἔφτιαχναν π.χ. ἕνα ἄγαλμα ἀπὸ πέτρα ἢ ξύλο καὶ ἀμέσως τὸ θεοποιοῦσαν. Ἔπεφταν κάτω καὶ τὸ προσκυνοῦσαν γιὰ θεό, καὶ πρόσφεραν σ’ αὐτὸ τὸ ἄψυχο πράγμα θυσίες ζώων, ἀκόμα καὶ ἀνθρώπων. Ὑπάρχει μεγαλύτερη φθορὰ τοῦ νοῦ, μεγαλύτερη ἀφροσύνη ἀπ’ αὐτό; Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ εἰδωλολατρία, κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Θεολόγο, ἀποτελεῖ τὸ ἀποκορύφωμα ἀλλὰ καὶ ἡ αἰτία ὅλων τῶν ἄλλων κακῶν. Δὲν ὑπάρχει μεγαλύτερη κατάπτωσι καὶ ἐξευτελισμὸς τοῦ λογικοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὴν εἰδωλολατρία.

Αἰτία τῆς καταπτώσεως αὐτῆς ἦταν, ὅπως εἴπαμε, ἡ φθορὰ τῶν φρενῶν, ἡ καταστροφὴ τοῦ ἡγεμόνα νοῦ, ποὺ προκάλεσε ὁ διάβολος μὲ τὴν ἁμαρτία. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ διάβολος χαρακτηρίζεται ἀπὸ τὸν ποιητὴ τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου «φθορέας τῶν φρενῶν».

Τὸ μεγάλο αὐτὸ τραῦμα τὸ θεράπευσε ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς μὲ τὸν ἐρχομό του στὸν κόσμο, μὲ τὴ θεία ἐνανθρώπησί του. Καὶ ἐφ’ ὅσον ὁ νοῦς ἦταν τὸ πρῶτο ποὺ τραυμάτισε καὶ ἔφθειρε ἡ ἁμαρτία θὰ ἔπρεπε καὶ ἡ θεραπεία τῆς ψυχῆς νὰ ἀρχίσει ἀπὸ τὸν νοῦν. Ὁ νοῦς καθαρίζεται, θεραπεύεται καὶ τρέφεται μὲ τὸν λόγο τοῦ Θεοῦ, μὲ τὰ «ῥήματα τῆς αἰωνίου ζωῆς» Ἰω. 6,68). Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Χριστὸς ἀρχίζει τὸ ἀπολυτρωτικό του ἔργο φωτίζοντας τὸν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸ φῶς τῆς θείας ἀλήθειας.

Πρὶν προσφέρει ἐπάνω στὸν Σταυρὸ τοῦ Γολγοθᾶ τὸν ἑαυτό του Θυσία γιὰ τὶς ἁμαρτίες τῶν ἀνθρώπων, ἐπὶ τρία συνεχὴ χρόνια δίδαξε. Μὲ τὴ διδασκαλία του μᾶς ἀπομάκρυνε ἀπὸ τὴν πλάνη τῶν εἰδώλων καὶ μᾶς ὁδήγησε στὴ γνῶσι τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ. Ἔτσι ἀνακαινίστηκε ὁ νοῦς ποὺ εἶχε φθαρεῖ ἀπὸ τὸν φθορέα τῶν φρενῶν, τὸν διάβολο. Φωτίστηκε ἡ διάνοιά του, ποὺ εἶχε σκοτιστεῖ ἀπὸ τὴν ἁμαρτία. Τὸν φωτισμὸ αὐτὸ τοῦ νοῦ προφητεύει ὁ Ἠσαΐας λέγοντας: «ὁ λαὸς ὁ καθήμενος ἐν σκότει εἶδε φῶς μέγα καὶ τοῖς καθημένοις ἐν χώρᾳ καὶ σκιᾷ θανάτου φῶς ἀνέτειλεν αὐτοῖς» (πρβλ. Ματθ. 4,16).

Ὁ Χριστὸς λοιπὸν μὲ τὸ ἀπολυτρωτικό του ἔργο κατάργησε τὸν φθορέα τῶν φρενῶν διάβολο. Γι’ αὐτὸ καὶ ὁ ποιητὴς τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου, ἀπευθυνόμενος σ’ αὐτὴν καὶ θεωρώντας την ἀρχὴ καὶ πρόξενο τῆς σωτηρίας μας, τὴν χαιρετίζει μὲ τὰ λόγια ποὺ ἀκούσαμε: «Χαῖρε ἡ τὸν φθορέα τῶν φρενῶν καταργοῦσα». Κι αὐτό, διότι ἡ Παναγία εἶναι αὐτὴ ποὺ γέννησε τὸν Σωτήρα καὶ Λυτρωτὴ τοῦ κόσμου, εἶναι, ὅπως λέει στὴ συνέχεια, «ἡ τὸν σπορέα τῆς ἁγνείας τεκοῦσα».

Δυστυχῶς ὅμως, καὶ μετὰ τὸ ἀπολυτρωτικὸ ἔργο τοῦ Χριστοῦ, ὁ διάβολος ἐξακολουθεῖ νὰ φθείρει τὸν νοῦν πολλῶν ἀνθρώπων. Μὲ τὴ δική τους συγκατάθεσι ἀνοίγουν τὶς πόρτες τῆς ψυχῆς τους στὸν πονηρὸ καὶ τὸν ἀφήνουν νὰ γίνει κυρίαρχος σ’ αὐτές. Τὸ ἀποτέλεσμα εἶναι νὰ ὁδηγηθοῦν στὴν καταστροφή, τόσο τὴ σωματικὴ ὅσο καὶ τὴν ψυχική. Ἐπιπλέον ἐξευτελίζονται στὴν κοινωνία καί, τὸ χειρότερο, χάνουν τὴ ψυχή τους, χωρὶς νὰ κερδίζουν ἀπολύτως τίποτα.  Ἂς ἀναφέρουμε μερικὰ παραδείγματα.

• Ὁ πρῶτος ὑποδουλώνεται στὸ ποτό. Πίνει διαρκῶς, μεθᾶ, κάνει ἀσχημίες, δημιουργεῖ τεράστια προβλήματα στὴν οἰκογένειά του, γίνεται περίγελως στὴν κοινωνία καὶ τέλος καταστρέφει τὴν ὑγεία του.
• Ὁ δεύτερος ἀφήνει τὴ νόμιμη σύζυγό του, μπλέκει μὲ ἄλλη γυναίκα, κυλίεται στὸν βόρβορο τῆς ἁμαρτίας, διαλύει τὴν οἰκογένειά του ποὺ εἶναι μιὰ Ἐκκλησία, ἐξευτελίζεται, μπορεῖ νὰ χάσει καὶ τὴ δουλειά του, χωρὶς νὰ κερδίσει ἀπολύτως τίποτε, πέρα ἀπὸ μιὰ πρόκαιρη ἡδονή.
• Ὁ ἄλλος ὑποδουλώνεται στὸ πάθος τῆς χαρτοπαιξίας καὶ τοῦ τζόγου. Ξημερωβραδιάζεται στὶς χαρτοπαικτικὲς λέσχες καὶ στὰ καζίνα, τινάζει στὸν ἀέρα ὅλη τὴν περιουσία, ποὺ μὲ τόσους κόπους ἀπέκτησε αὐτὸς καὶ οἱ γονεῖς του, γυρίζει στοὺς δρόμους σὰν τὸ ἀδέσποτο σκυλί, ἐφ’ ὅσο στὸ σπίτι του κανείς δὲν τὸν θέλει, γίνεται ἕνα ράκος ψυχοσωματικὸ καὶ ὄχι σπάνια ὁδηγεῖται στὴν αὐτοκτονία.
• Τί νὰ ποῦμε γιὰ τοὺς νέους μας, ποὺ σὰν τὸν ἄσωτο υἱὸ σκορπίζουν τὸν πλοῦτο τῆς ψυχῆς τους στὰ νυκτερινὰ κέντρα μέχρι τὶς πρωινὲς ὧρες, ξοδεύουν ἄσκοπα τὰ χρήματα ποὺ μὲ τόσους κόπους καὶ στερήσεις τοὺς στέλλουν οἱ γονεῖς τους, παραδίδονται στὸν λευκὸ θάνατο τῶν ναρκωτικῶν ἢ σκοτώνονται μὲ τὰ μηχανάκια;

Ὅλα αὐτὰ καὶ πολλὰ ἄλλα δείχνουν πόσο μισάνθρωπος καὶ ἀνθρωποκτόνος εἶναι ὁ διάβολος καὶ πόση ζημιὰ κάνει στὸν νοῦ τοῦ ἀνθρώπου φθείροντάς τον καὶ διαστρέφοντάς τον.

Ἀδελφοί μου. Ἂς συνέλθουμε. Ἂς μετανοήσουμε. Ὅσοι ἀκοῦμε αὐτὰ τὰ λόγια καὶ βλέπουμε τὸν ἑαυτό μας αἰχμάλωτο σὲ κάποιο πάθος, ἂς γονατίσουμε, ἂς κλάψουμε καὶ ἂς πάρουμε μὲ τὴ χάρι τοῦ Θεοῦ γενναῖες ἀποφάσεις, πρὶν ἔλθει ἀπροσδόκητα ὁ θάνατος καὶ κόψει τὸ νῆμα τῆς ζωῆς μας.

Ἐλεύθεροι τότε καὶ λυτρωμένοι θὰ ψάλλουμε κι ἐμεῖς στὴν Παναγία: «Χαῖρε ἡ τὸν φθορέα τῶν φρενῶν καταργοῦσα».

Ἀρχιμ. Ἐπιφάνιος Κ. Χατζηγιάγκου

προϊστάμενος Ἱ. Μητροπ. Ναοῦ

Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης

Πρώτη δημοσίευση στην ιστοσελίδα 9 Απριλίου 2016