Κύπρος και Υπερδυνάμεις

ΚΥΠΡΟΣ ΚΑΙ ΥΠΕΡΔΥΝΑΜΕΙΣ
Βαγγέλης  Κουφουδάκης
Λευκωσία
6 Απριλίου
Ίδρυμα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄

Ευχαριστώ το ίδρυμα του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ για τη διοργάνωση αυτής της ημερίδας και για την πρόσκλησή τους.

Η εισήγησή μου ασχολείται με το διεθνές περιβάλλον στο οποίο ο Εθνάρχης κινήθηκε για να προστατεύσει και να προωθήσει τα συμφέροντα του Κυπριακού Ελληνισμού. Τα τελευταία χρόνια δημιουργήθηκε μια μυθολογία με στόχο την αναθεώρηση της ιστορίας και την απόδοση ευθυνών στον Εθνάρχη για διαπραγματευτικά λάθη των διαδόχων του.

Ο Εθνάρχης και Πρόεδρος Μακάριος κλήθηκε να χειρισθεί το Κυπριακό στην πιο δύσκολη φάση του ψυχρού πολέμου, μια περίοδο που επηρέασε αποφασιστικά την Ελλάδα και την Κύπρο. Ο Κυπριακός Ελληνισμός λόγω της Τουρκοκρατίας και, αργότερα, της Αγγλικής  αποικιοκρατίας δεν είχε εμπειρία σε θέματα εξωτερικής πολιτικής.

Στη δεκαετία του 50΄και του 60΄, υπήρχε μία μικρή Κυπριακή πολιτική elite που είχε ασχοληθεί πρωτίστως με τοπικά θέματα και την προώθηση της Ένωσης. Ήταν αυτή η Κυπριακή ηγεσία που κλήθηκε να χειρισθεί το Κυπριακό στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου.

Ένας άλλος παράγων που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του Κυπριακού ήταν ο δικαιολογημένος φόβος του Μακαρίου για τη  διχοτόμηση της Κύπρου. Αγγλο-Αμερικανικά σχέδια που εμφανίσθηκαν από τα μέσα της δεκαετίας του 50΄ και κορυφώθηκαν μετά την κρίση του Δεκεμβρίου 1963, πήραν σάρκα και οστά με τα σχέδια Acheson, το χουντικό πραξικόπημα και την Τουρκική εισβολή.

Πολλές καθοριστικές επιλογές του Προέδρου Μακαρίου, σαν τη διεθνοποίηση και τη συμμετοχή στο κίνημα των Αδεσμεύτων, δεν ήταν τυχαίες ή άσκοπες. Στόχευαν στην προστασία της ανεξαρτησίας και εδαφικής ακεραιότητας της Κυπριακής Δημοκρατίας, λόγω ξένων σχεδίων για τη διάλυση του νεοϊδρυθέντος κράτους.

Ποιες ήταν οι συνθήκες του διεθνούς συστήματος που καθόρισαν την Αμερικανική πολιτική στο Κυπριακό;

Από τα μέσα της δεκαετίας του 50΄ μέχρι και του θανάτου του, ο Μακάριος αντιμετώπισε την ψυχροπολεμική πολιτική έξι Αμερικανών προέδρων. Η Βρετανία, που θεωρούσε τον εαυτό της ως τον μόνο γνώστη του Κυπριακού, προσπάθησε να καθορίσει τις παραμέτρους της Αμερικανικής πολιτικής.

Όπως δείχνουν τα έγγραφα του Αμερικανικού ΥΠΕΞ., δεν υπήρχε κατανόηση των πραγματικών πολιτικών συνθηκών στην Κύπρο, όπως π.χ. η παρουσία του ΑΚΕΛ και ο έλεγχος της Τουρκο-Κυπριακής κοινότητας από την Άγκυρα. Η περίοδος στην οποία επικεντρωνόμαστε καλύπτει επίσης σοβαρές διεθνείς κρίσεις μεταξύ των οποίων αυτές του Βερολίνου, της Κούβας, των πυρηνικών όπλων στην Ευρώπη και τον πόλεμο του Viet Nam που επηρέασαν τις Αμερικανικές εκτιμήσεις για την Κύπρο και το Κυπριακό.

Η Αμερικανική πολιτική επικέντρωσε την προσοχή της:
(α) στις επιπτώσεις του Κυπριακού στην συνοχή του ΝΑΤΟ
(β) στην καταπολέμηση του Κομμουνισμού, και
(γ)στην αντίθεση σε οποιαδήποτε Σοβιετική ανάμειξη σε μια ενδοσυμμαχική διαμάχη.

Γι’ αυτό, και η Washington ήταν εναντίον της διεθνοποίησης του Κυπριακού. Σ’ αντίθεση, η διεθνοποίηση ήταν από ανάγκη ο βασικός πυλώνας της Κυπριακής εξωτερικής πολιτικής γιατί οι Η.Π.Α. στήριζαν την Τουρκία και χρησιμοποιούσαν την τουρκική απειλή σαν μοχλό πίεσης για την αποδοχή μιας φιλοτουρκικής λύσης του Κυπριακού.

Λόγω της πολυπλοκότητας των μηχανισμών της Αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής, η πολιτική της Washington δεν ήταν μονολιθική. Π.χ. το 1959 το Intelligence and Research Division του ΥΠΕΞ. είχε εντοπίσει με πλήρη ακρίβεια τα προβλήματα που θα ανέκυπταν με την εφαρμογή των Συμφωνιών Ζυρίχης-Λονδίνου. Αυτό όμως δεν επηρέασε την διατύπωση της Αμερικανικής πολιτικής όταν ανέκυψαν τα γνωστά προβλήματα.

Διαβάστε όλη την ομιλία εδώ…