Άγιος ή δράκοντας; (του Σταύρου Σ. Φωτίου*)

Η εικόνα του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου είναι γνωστή στο ευρύ κοινό. Άνω δεξιά της ζωγραφίζεται ένας πύργος και δίπλα του μια βασιλοπούλα. Στο κέντρο της παρουσιάζεται έφιππος ο Άγιος Γεώργιος. Με το κοντάρι του σκοτώνει έναν δράκοντα, ο οποίος καταλαμβάνει το κάτω δεξιό άκρο της εικόνας. Ποιο είναι το υπαρξιακό μήνυμα της εικόνας, πώς σχετίζεται με τη ζωή των ανθρώπων, τον τρόπο οργάνωσης μιας κοινωνίας;

Ο πύργος συμβολίζει κάθε κοινότητα, κάθε χώρα, η οποία καλείται να αναδείξει τη φιλότητα των ανθρώπων, τη συνεργασία των πολιτών. Κάθε τόπος καλείται να δημιουργήσει πνευματική ταυτότητα, να καλλιεργήσει συλλογικό όραμα ζωής. Τότε θα γεννήσει την αρετή της ενύπαρξης, θα αναθρέψει την ωραιότητα του συνανήκειν, αξίες που συμβολίζονται με τη βασιλοπούλα. Η βασιλοπούλα είναι ό,τι πιο όμορφο μπορεί να αναδείξει η πολιτεία: είναι η ισηγορία και η ισονομία, το δίκαιο και οι θεσμοί, η συνεργασία και η αλληλεγγύη, η ελευθερία και η δικαιοσύνη.

Κάθε πολιτεία, όμως, κινδυνεύει από την αλλοτρίωση, από το κακό, που στην εικόνα συμβολίζει ο δράκοντας. Η αρμονική συνύπαρξη κινδυνεύει από τον δράκοντα της αναξιοκρατίας και της μετριοκρατίας, της διαπλοκής και της διαφθοράς, της ανευθυνότητας των αξιωματούχων και της απαξίωσης των θεσμών. Ο δράκοντας της ανομίας και του ατομικισμού, της φαυλότητας και του συμφέροντος, απειλεί την ωραιότητα της πόλης, δηλαδή το κοινοτικό πνεύμα, το πνεύμα της αυτοπροσφοράς και της αυτοθυσίας.

Ποιος μπορεί να σώσει μια κοινότητα, μια πολιτεία, από την αλλοτρίωση; Η απάντηση της Εκκλησίας είναι ότι μιαν πόλη αλλά και ολόκληρο τον κόσμο μπορεί να σώσει η αγιότητα, δηλαδή συγκεκριμένη στάση ζωής, συγκεκριμένη σχέση του ανθρώπου με τον Θεό και τον εαυτό του, τον συνάνθρωπό του και τη φύση. Αγιότητα σημαίνει προτεραιότητα του εμείς έναντι του εγώ, ήθος ευθύνης για τον συνάνθρωπο, αγώνα για μεταμόρφωση κάθε πτυχής της ζωής. Ώστε η οικονομία να μην υπάρχει χάριν των δεικτών και των στατιστικών αλλά να θεραπεύει συγκεκριμένες ανάγκες συγκεκριμένων ανθρώπων. Ώστε ο έρωτας να μην είναι ανέραστη τριβή επιδερμίδων αλλά ψυχοσωματική οικείωση αγαπώντων προσώπων. Ώστε η εργασία να μην είναι αγχώδης δουλεία-δουλειά αλλά δημιουργία, έργο φανέρωσης του εμείς.

Η αγιότητα, λοιπόν, μπορεί να νικήσει τον εχθρό της πόλης: την αυτάρκεια και την ιδιωτεία. Υπάρχει όμως μια προϋπόθεση. Όχι τυχαία η εικόνα παρουσιάζει τον Άγιο Γεώργιο έφιππο, καβαλλάρη σε άλογο. Η εικόνα θυμίζει ότι για να γίνει κάποιος άγιος πρέπει, μεταξύ άλλων, να επιβληθεί στο ά-λογο μέρος της ψυχής του, δηλαδή στον θυμό και την επιθυμία. Η σωστή σχέση του τριμερούς της ανθρώπινης ψυχής είναι ο λόγος να καθοδηγεί το θυμικό και το επιθυμητό. Με άλλα λόγια, για να γίνει κάποιος άγιος πρέπει να ισορροπήσει τον έσωθέν του κόσμο, να νικήσει τη φιλαυτία του, να παύσει να βλέπει τον συνάνθρωπό του ως αντίπαλο και εχθρό και να τον θεωρήσει ως αδελφό και φίλο. Πράγμα που συνεπάγεται ενοποιό θεώρηση ζωής, υπέρβαση κάθε αποσπασματικής εκτίμησης των πραγμάτων μέσα από παραμορφωτικούς φακούς μονομερών θεωρήσεων.

Τα ανωτέρω σημαίνουν ότι κάθε άνθρωπος καλείται να συνεισφέρει στην εδραίωση της κοινωνίας, στην έλλογη επικοινωνία. Καθήκον του είναι να προσφέρει με τον δικό του τρόπο στην επίλυση ουσιωδών προβλημάτων, να προσφέρει με το ήθος του στην αποτύπωση αυθεντικών βιωμάτων. Και τούτο διότι η ζωή του ανθρώπου καταξιώνεται όταν δαπανάται στην ενότητα με τον συνάνθρωπο, στην επίτευξη κοινής υπαρξιακής στοχοθεσίας. Ο άνθρωπος γίνεται συνάνθρωπος όταν προσδιορίζει τον εαυτό του, όταν πολιτεύεται με βάση τον Λόγο, την περιχώρηση εγώ και εσύ, που επιφέρουν την προκοπή του λαού και την πρόοδο της χώρας.

 Η εικόνα του Αγίου Γεωργίου θέτει κάθε άνθρωπο ενώπιον του ερωτήματος: γεωργείς την κοινωνία με την παρουσία σου, είσαι άγιος, δοτική ύπαρξη; Ή με την παρουσία σου φθείρεις τον τόπο, είσαι δράκοντας, άχθος αρούρης;

*Ο Σταύρος Σ. Φωτίου είναι καθηγητής στο Τμήμα Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου.