Ιερός Ναός Αγίου Μάμαντος Λουβαρά

Η περιφέρεια της Πιτσιλιάς περιλαμβάνει αρκετούς ναούς με σημαντική ιστορία και παράδοση καθώς και πολλά ξωκλήσια τα οποία είναι κατάσπαρτα σε ολόκληρη την περιοχή. Σημαντικές βυζαντινές εκκλησίες της Κύπρου που είναι εγγεγραμμένες στον Κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO βρίσκονται στα όριά της. Αυτές είναι ο ναός της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στο χωριό Παλαιχώρι, ο ναός του Σταυρού του Αγιασμάτη στην Πλατανιστάσα, του Τιμίου Σταυρού στο Πελέντρι και της Παναγίας του Άρακα στα Λαγουδερά. Πέρα όμως από τους ναούς αυτούς θα συναντήσουμε και αρκετούς άλλους οι οποίοι παρουσιάζουν ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον. Ένας από αυτούς τους παλαιούς ναούς της περιοχής είναι και ο ναός του αγίου Μάμαντος στο χωριό Λουβαράς.

Το όμορφο και γραφικό χωριό Λουβαράς, το οποίο εκκλησιαστικά ανήκει σήμερα στη Μητροπολιτική περιφέρεια Λεμεσού και διοικητικά στην επαρχία Λεμεσού, βρίσκεται στη γεωγραφική περιφέρεια της Πιτσιλιάς και σε απόσταση 27 χιλιομέτρων βόρεια της πόλης της Λεμεσού. Είναι κτισμένος σε υψόμετρο 850 μέτρων από την επιφάνεια της θάλασσας, στους πρόποδες του βουνού “Κακομάλλης”, μέσα σε μια κοιλάδα η οποία προστατεύει το χωριό  από τους βόρειους ανέμους σύμφωνα με δηλώσεις παλαιών κατοίκων του χωριού. Συνορεύει με το Καλό Χωριό Λεμεσού, την Αψιού, τον Άγιο Κωνσταντίνο, τον Άγιο Παύλο, τον Άγιο Μάμα, τη Ζωοπηγή, τον Αρακαπά, τη Γεράσα, το Καπηλειό και μερικά άλλα που ανήκουν στην Περιοχή Κουμανταρίας.

Το χωριό αυτό υφίστατο με την ίδια ονομασία κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας και ανήκε στη μεγάλη Κουμανταρία των Ιωαννιτών ιπποτών που είχε έδρα το χωριό Κολόσσι. Σε παλαιούς χάρτες βρίσκεται σημειωμένο ως Logaras. Logaras σημαίνει ταμίας ο οποίος φύλαγε κατά τα βυζαντινά χρόνια το «λογάρι» δηλαδή τα χρυσά και γενικά τα νομίσματα στο παλάτι του βυζαντινού αυτοκράτορα. Με το όνομα αυτό χαρακτηρίζονταν και οι πλούσιοι κάτοικοι της Κύπρου. Σύμφωνα όμως με την παράδοση φαίνεται πως το χωριό αυτό είναι παλαιότερο  από την πιο πάνω περίοδο και ανάγεται στα βυζαντινά χρόνια όπως υποδηλώνει η ονομασία του.

Ο Λουβαράς θα πρέπει να αναφέρουμε πως διατηρεί ακόμη και σήμερα την παραδοσιακή λαϊκή αρχιτεκτονική του με τα στενά δρομάκια, τα πετρόκτιστα σπίτια με τους αυλόγυρους και τις κληματαριές, τα ξύλινα μπαλκόνια, τα γραφικά ανώγια και τα κόκκινα πιθάρια στις αυλές των σπιτιών.

Στην καρδιά του χωριού αυτού βρίσκεται μεσαιωνικό εκκλησάκι του Αγίου Μάμα με τις θαυμάσιες σε τέχνη τοιχογραφίες. Πρόκειται για μία μικρών διαστάσεων εκκλησία που οικοδομήθηκε το 1455, εποχή της Ενετοκρατίας στην Κύπρο, σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή που βρίσκεται στο δυτικό τοίχο, πάνω από την είσοδο που ενώνει τον κυρίως ναό με το νάρθηκα. Ο ναός κτίστηκε από τον πρωτοϊερέα Κωνσταντίνο και αγιογραφήθηκε με δαπάνες δύο συμβούλων ή επιτρόπων του χωριού του Ιωάννου Κρόμιδου και του Γεώργιου Πελεκάνου, προύχοντες του χωριού, μετά των συζύγων τους Ειρήνης και Ελένης το έτος 1495. Τα δύο ζευγάρια των δωρητών εικονίζονται σε στάση δέησης εκατέρωθεν της επιγραφής η οποία γράφει σχετικά: «Ανοικοδομήθη ο θείος ούτος και πάνσεπτος ναός του Αγίου ενδόξου Μεγαλομάρτυρος Μάμαντος δια συνδρομής και πολλού πόθου αειμνήστου δούλου του Θεού Κωνσταντίνου πρωτοϊερέως εν έτει 6963 (=1455 μ. Χ. ) από κτίσεως κόσμου. Ανιστορίθη δε δια εξόδου και πολλού πόθου Ιωάννου του Κρόμιδου ομοτίμου του αυτού χωρίου και Κυρού Γεωργίου του Πελεκάνου ομοτίμου του αυτού χωρίου και των συμβίων αυτών Ειρήνης και Ελένης. Εν έτει του Κυρίου Ημών Ιησού Χριστού 1495 και οι θεωρούντες και αναγινώσκοντες εύχεσθαι αυτοίς δια τον Κύριον ίνα εύρωσιν έλεος εν ημέρα κρίσεως . Αμήν.»

Ο αρχιτεκτονικός τύπος του ναού ανήκει στην κατηγορία της μονόκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με οξυκόρυφη στέγη, με τα χαρακτηριστικά επίπεδα αγκιστρωτά κεραμίδια όπως είναι και οι περισσότερες εκκλησίες του είδους αυτού και μάλιστα αυτές που βρίσκονται σε ορεινές και ημιορεινές περιοχές της Κύπρου. Αρχικά ο ναός κτίστηκε χωρίς νάρθηκα και ήταν μικρών διαστάσεων. Ο σημερινός νάρθηκας στο δυτικό άκρο του ναού αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη. Η εκκλησία έχει δύο εισόδους, μία στην νότια και μία στην δυτική πλευρά, ενώ απουσιάζουν σχεδόν εξ’ ολοκλήρου τα παράθυρα. Το δάπεδο της εκκλησίας είναι στρωμένο με πλίνθους.

Το εσωτερικό της εκκλησίας είναι κατάγραφο από αγιογραφίες. Οι ταγιογραφίες αυτές χρονολογούνται στα 1495 και παρουσιάζουν σκηνές από τη ζωή του Χριστού καθώς επίσης και αρκετούς αγίους της Εκκλησίας μας, οι οποίοι εικονίζονται σε όρθια θέση και σε φυσικό μέγεθος.

Ο ναός του Αγίου Μάμαντος αποτελεί πόλο έλξης για πολλούς ντόπιους και ξένους περιηγητές οι οποίοι επισκέπτονται καθημερινά το Λουβαρά για να δουν από κοντά το θαυμάσιο αυτό εκκλησιαστικό μνημείο του τόπου μας αλλά και για να παρακαλέσουν το θαυματουργό Άγιο να τους βοηθήσει στη ζωή τους. Ο ναός πανηγυρίζει στις 2 Σεπτεμβρίου ημέρα που η εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του Αγίου.

Δημητρίου Χ. Καππαή,
Διδάκτορος Θεολογίας.

Πρώτη δημοσίευση στην ιστοσελίδα: 02.12.2014