Άγνωστα στοιχεία για τη Μονή Σταυρού Ομόδους
Αλέξης Αλεξάνδρου
Η δημοσίευση ανέκδοτων εγγράφων επιστολιμαίου, δικαιοπρακτικού ή άλλης φύσεως περιεχομένου ενέχει μεγάλη αξία στον τομέα της επιστημονικής έρευνας. Συντελεί στην αποκάλυψη διαστάσεων της κοινωνικής, πολιτιστικής και οικονομικής ζωής ενός ανθρώπου ή μιας ευρύτερης κοινωνικής ομάδας• αποτελεί τρόπον τινά επιπρόσθετη ψηφίδα στο μωσαϊκό της ιστορικής τους βιογραφίας.
Η μονή Ομόδους τυγχάνει γνωστή έκπαλαι. Η πληθωρική αναφορά ιστορικών, περιηγητών και άλλων έχει ήδη καταγραφεί ως πηγή άμεσου πληροφοριακού υλικού που τροφοδοτεί τις νεότερες περί αυτής μελέτες.
Συμπληρωτέο στον απαρτισμό πληρέστερης εικόνας ας θεωρηθεί και έγγραφο που απόκειται στο Αρχείο της Ιεράς Αρχιεπισκοπής Κύπρου. Μέσα απ’αυτό αποδεικνύεται η σημαίνουσα αξία της στα χρόνια που ακολούθησαν την Αγγλική κατοχή, δηλαδή από του 1878 και μετά. Πρόκειται για επιστολιμαία γραφή που έχει συνταχθεί από μέλη της επιτροπής του ναού της μονής με παραλήπτη τον Προκαθήμενο της Εκκλησίας, Αρχιεπίσκοπο Σωφρόνιο. Η επιστολή, περι ης ο λόγος, είναι γραμμένη επί χάρτου της εποχής, κοινώς τεστέ, με αποτύπωμα κυανού χρώματος. Είναι ευδιάκριτου γραφικού χαρακτήρος, η γλώσσα είναι δόκιμος, η δε ορθογραφία πολύ προσεγμένη έως τέλεια, δείγμα τεχνολογικής μορφώσεως του συντάκτη ή των συντακτών της, φέρει δε χρονική ένδειξη την 16η/ 28η Μαϊου 1888. Υπογράφεται από τους Επιτρόπους Χατζηνικόλαο Ευθυμιάδη, Κωνσταντίνο Ιωάννου Μοδινό, Χαρίλαο Ευγενιάδη και Γεώργιο Φ. Μαρκίδη.
Σ’αυτήν υποβάλλεται η παράκληση στον Σωφρόνιο όπως ενημερώσει το εκκλησιαστικό συμβούλιο της μονής Ομόδους περί διαθήκης την οποία αφήκε ιερέας, ονόματι Άνθιμος, που είχε αποβιώσει στη Ρωσία και για την ύπαρξη της οποίας είχε ενημερωθεί, άγνωστο από ποιους, η επιτροπή του ναού. Η διαθήκη περιλάμβανε την παροχή σ’αυτήν ικανού αριθμού ρουβλίων, που δεν κατονομάζεται, τα οποία ο τελευταίος είχε διαθέσει υπέρ της. Τις λεπτομέρειες της μεταβίβασης, σύμφωνα με την επιστολή, είχε αναλάβει η εν Κωνσταντινουπόλει ρωσική πρεσβεία από το 1885 με σχετική κοινοποίηση της επιθυμίας του κληροδότη στο Σωφρόνιο και με την παράκληση όπως της δοθεί το όνομα «του Διευθυντή» της Μονής για τα περαιτέρω. Φαίνεται ότι μέχρι της ημερομηνίας αποστολής της εκκλήσεως αυτής, το ζήτημα δεν είχε τακτοποιηθεί. Δεν γνωρίζουμε ποιος ήταν ο ΄Ανθιμος αυτός και ποιες υπήρξαν οι σχέσεις του με τη Μονή. Μπορούμε όμως βασίμως να υποθέσουμε ότι το ενδιαφέρον του ιερωμένου αυτού, ενισχύει τη φήμη την οποία απελάμβανε το ιερό προσκύνημα στους υπόψη χρόνους.
Επιπρόσθετα μέσα από το περιεχόμενο της ανέκδοτης αυτής επιστολής, αντλούμε πληροφορίες για χρηματικά ποσά που είχαν διατεθεί υπέρ της, για διάφορους σκοπούς. Έτσι ο αρχιμανδρίτης Μελέτιος είχε καταστήσει το Σωφρόνιο διαχειριστή ενός μεγάλου ποσού γροσίων για το ναό και τη λειτουργία του Σχολείου της κοινότητας (ανά 1000 γρόσια) και ανά 200 για τους ιερείς-εφήμεριους της Μονής και τους πτωχούς του Ομόδους, αντίστοιχα. Η χρηματική αυτή δωρεά πρέπει να θεωρείται υπολογίσιμη, δοθείσης της οικονομικής δυσκολίας των καιρών.
Μέσω της επιστολής αυτής, η εκκλησιαστική επιτροπή απευθύνει με πολλή λεπτότητα έκκληση για παραχώρηση των ποσών τα οποία δεν είχαν ως τότε δοθεί, ίσως με σκοπό την υπενθύμιση των υποχρεώσεων που είχε αναλάβει ο Σωφρόνιος ως διαχειριστής των διαθηκών ή πιθανό την ανακίνηση ζητήματος το οποίο, για κάποιους λόγους, παρέμεινε επί αρκετό χρονικό διάστημα μετέωρο παντελώς. Δυστυχώς δε γνωρίζουμε τη συνέχεια των εξελίξεων καθότι ελλείπει ανταπάντηση του Προκαθημένου στις σχετικές με τα θέματα αυτά εκκλήσεις.
Όπως όμως και να έχει το ζήτημα, η διακίνηση χρημάτων επ’ονόματι της μονής του Ομόδους δεν αποτελεί μοναδικό μάρτυρα της ισχύος της. Δεικνύει όμως μέχρι ενός βαθμού την εκτίμηση και το σεβασμό τον οποίο απολάμβανε μεταξύ των ανθρώπων της εποχής. Ταυτόχρονα με την ανάληψη εκ μέρους της ρόλου διαθηκολήπτη, την καθιστούσε διαχειριστή περιουσίας, η οποία θα εξασφάλιζε απρόσκοπτη τη θρησκευτική και εθνική προσφορά της στη δίνη των καιρών.
Ο Αλέξης Αλεξάνδρου είναι Διευθυντής στο Γυμνάσιο Καλογερόπουλου.
