Ομιλία του καθηγητού Γεωργίου Μπαμπινιώτη στην εκδήλωση προς τιμή του αείμνηστου Φώτου Φωτιάδη

Γεωργίου Μπαμπινιώτη 

            Ομιλία στην παρουσίαση τού βιβλίου τού Φώτου Φωτιάδη

Είχα το προνόμιο να ανήκω στους φίλους τού αξέχαστου Φώτου Φωτιάδη. Με κάλεσε να γνωριστούμε μετά από την επίσημη  ομιλία μου για τον «Κώστα Μόντη», τον προσωπικό του φίλο,  την οποία παρακολούθησε. Έτσι ξεκίνησε η φιλία μας. Γνωριμία με τον ίδιο και την αγαπημένη οικογένειά του, μακρές πολύτιμες συζητήσεις στο σπίτι του, συχνή αλληλογραφία, ανακήρυξή μου στο πολύ τιμητικό για μένα αξίωμα τού επιτίμου διά βίου Προέδρου τού Πολιτιστικού Ιδρύματος «Φώτος Φωτιάδης» και τόσα άλλα. Εκτίμησα τη σπάνια  προσωπικότητα τού Φώτου και συνδέθηκα φιλικά, ψυχικά και πνευματικά μαζί του.

Χαίρω ειλικρινώς που με τη φροντίδα τής άξιας οικογένειας Φωτιάδη και την επιμέλεια τού εκλεκτού συναδέλφου Πέτρου Παπαπολυβίου, εγγύηση για την ποιοτική έκδοση των κειμένων τού Φώτου (που τού εμπιστεύθηκε ο ίδιος ο Φώτος ἐν ζωῆ), έχουμε πλέον στα χέρια μας έναν  εντυπωσιακό σε περιεχόμενα και εμφάνιση τόμο με τα κείμενα τού Φώτου Φωτιάδη. Κι αυτό γιατί δεν πρόκειται απλώς για κάποια κείμενα, αλλά για κείμενα–κειμήλια τού Φώτου, πολύτιμη εθνική και πνευματική παρακαταθήκη μιας πολυσχιδούς προσωπικότητας τού Κυπριακού Ελληνισμού. Κείμενα εθνικής αυτογνωσίας, κείμενα πνευματικής ευαισθησίας, κείμενα σοφής  οικονομικής νουθεσίας με τολμηρές ενίοτε αλλά τεκμηριωμένες πάντοτε προτάσεις, κείμενα που τιμούν πολυεπίπεδα τα κυπριακά γράμματα, τον κυπριακό πολιτισμό, την κυπριακή σκέψη, την Κύπρο μας γενικότερα. Μάλιστα είναι εξαιρετικά επίκαιρο και σημαντικό —επιτρέψτε μου να πω— ότι ορισμένα κείμενά του, αυτά που απευθύνονται σε αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, συνιστούν την καλύτερη απόδειξη τής συνείδησης, τής αντίληψης και της «πνευματικά ακτιβιστικής» δράσης ενός πραγματικά ενεργού πολίτη, που θεωρεί χρέος του να εκφράσει τις σκέψεις και τις προτάσεις του για το Κυπριακό και άλλα επίκαιρα και  υψηλού ενδιαφέροντος θέματα με προσωπικές παρεμβάσεις  προς τα πρόσωπα εξουσίας τα οποία λαμβάνουν τις αποφάσεις. Τόλμημα όχι τού καθενός.

Επειδή «τα κείμενά μας είναι ο κόσμος μας», όπως έχει πει ένας από τους πιο γνωστούς μελετητές των κειμένων, ο Γάλλος  Roland Barthes, μέσα από τα κείμενα τού τόμου ανασυνθέτει εύκολα ο αναγνώστης την προσωπικότητα τού Φώτου Φωτιάδη, που είναι και κύριος σκοπός  τής έκδοσης αυτού τού βιβλίου. Βλέπει ο αναγνώστης τη δημιουργική σκέψη τού προικισμένου αυτού ανθρώπου, να διατρέχει άμεσα ή έμμεσα όλα τα κείμενά του. Είτε μιλάει ο Φώτος Φωτιάδης για επιχειρηματικές πρωτοβουλίες και δράσεις είτε για μεγάλα θέματα τής οικονομίας είτε για μείζονα εθνικά και κοινωνικά θέματα. Βλέπει την κοινωνική  ευαισθησία που χαρακτήριζε τον  άνδρα :

«Ο επιχειρηματικός οικονομικός πλούτος πρέπει να γυρίζει και στους πολίτες που τον τροφοδοτούν. Να ωφεληθούν κι αυτοί και η κοινωνία γενικότερα».

Βλέπει τα πνευματικά ενδιαφέροντά του, που πήραν σάρκα και οστά με το πνευματικό – πολιτιστικό «Ίδρυμα» που φέρει το όνομά του. Έχει γνωρίσει και μιλάει για τον μεγάλο ποιητή τής Κύπρου Δημήτρη Λιπέρτη∙ είναι φίλος τού επίσης μεγάλου ποιητή Κώστα Μόντη και μιλάει γι’ αυτόν. Τα λόγια του:   

«Ο Κώστας Μόντης υπήρξε ο σημαντικότερος ποιητής τής γενιάς του, πανελλήνιας εμβέλειας, και έτυχε πολλών μεγάλων διακρίσεων που τιμούν την Κύπρο και τον Ελληνισμό. Η βαθιά φιλία που με συνέδεε μαζί του, η οποία κράτησε εξηνταδύο χρόνια, μέχρι τον θάνατό του, μού επέτρεψε να τον γνωρίσω σε βάθος. Ήταν ένας χαρισματικός άνθρωπος, γεννημένος ευγενής, ιδιαίτερα πνευματικός, με πλούσιο συναισθηματιό κόσμο, απεριόριστη καλοσύνη και αγάπη που σκορπούσε αφειδώλευτα, και πάνω απ’ όλα μεγάλος πατριώτης.[…] Με όλες αυτές τις αρετές, τις σπάνιες αρχές και αξίες του,  έντυσε την ποίησή του και τις βρίσκουμε διάφανες στους στίχους του […] Το έργο του […] θα εκπέμπει διαχρονικά γνώσεις, σοφία και πολιτισμό στις επερχόμενες γενιές».

 
Ο Φώτος Φωτιάδης τιμά τον αξέχαστο συνθέτη Μάριο Τόκα, τιμά τον σκηνοθέτη Σμαραγδή για τον Καζαντζάκη του και αρκετούς άλλους, ακόμη και την ταπεινότητά μου. Μόνιμο θέμα, με δική του πρωτοβουλία, στις συζητήσεις μας ήταν πνευματικά θέματα και πρόσωπα, η Παιδεία και ο Πολιτισμός, το καλό βιβλίο, η Εκπαίδευση. Ο Φώτος ήταν ένας ουσιαστικά πεπαιδευμένος και βαθιά καλλιεργημένος άνθρωπος, μάλιστα κατά μεγάλο βαθμό μέσα από τον πιο αυθεντικό και αξιέπαινο τρόπο, την αυτομόρφωση. Προσωπικά δεν γνωρίζω πολλούς ανθρώπους τού επιχειρηματικού κόσμου με τέτοια γνήσια και αποδεδειγμένα ενδιαφέροντα για την Παιδεία και τον Πολιτισμό. Με άλλη ευκαιρία έχω πει για τον Φώτο Φωτιάδη  ότι  η όλη του προσωπικότητα, η δραστηριότητα, τα ενδιαφέροντά του μού θυμίζουν  το γνωστό αξίωμα τού Ρωμαίου Πούμπλιου Τερέντιου “homo sum, humani nihil a me allienum puto” (είμαι άνθρωπος∙ τίποτε από τα ανθρώπινα δεν θεωρώ ξένο για εμένα»). Τέτοια ευρύτητα πνεύματος και ενδιαφερόντων τον χαρακτήριζαν, μια δημιουργική πληθωρικότητα, συνδυασμένη με δυνατή σκέψη και κρίση και με ένα ακόμη στοιχείο: την αγωνιστικότητα. Αν διατρέξει κανείς τα κείμενά του στο μετά χείρας βιβλίο, το στοιχείο αυτό είναι έντονο και χαρακτηριστικό. Όλη η ζωή του είναι ένα παράδειγμα αγώνα και αγωνιστικότητας, υπερνικώντας εμπόδια που θα τρόμαζαν άλλους, και δίνοντας  μηνύματα με τον δικό του βιωματικό τρόπο   ότι οι υπερβάσεις —και οι ανατροπές ακόμη— είναι επιδιώξιμες και κατορθωτές, αν έχεις πάθος για αυτό που κάνεις. Ξεχωρίζω τη λέξη πάθος στην οποία συχνά αναφέρεται με έμφαση ο Φώτος.

Μιλώντας συνεχώς στην Ελλάδα τα τελευταία ιδίως χρόνια για ανάπτυξη, είναι επίκαιρο να επισημάνουμε ότι μέσα από τα κείμενα τού τόμου  είναι εμφανής μια άλλη ικανότητα τού Φώτου, να μιλάει απλά και πειστικά για καινοτόμους τρόπους αντιμετώπισης τής ανάπτυξης στην Κύπρο και στην Ελλάδα με συγκεκριμένες προτάσεις. Θαυμάζεις, λοιπόν, την άνεση με την οποία κινείται ο Φώτος σε τόσο διαφορετικούς χώρους: από το πνεύμα στην επιχειρηματικότητα, από τον πολιτισμό στην οικονομία, από τη φυσιολατρία (μια άλλη αγάπη τού Φώτου) στην ανάπτυξη, από το Κυπριακό στις συμβουλές προς νέους ανθρώπους (μαθητές, αποφοίτους, νέους επιστήμονες), από τις στιβαρές επιστολιμαίες παρεμβάσεις προς πολιτικούς ηγέτες στον αποχαιρετισμό αγαπημένων προσώπων, γεμάτο τρυφερότητα και συγκίνηση, τα «Νεκρολούλουδα», με πιο συγκινητικό, ποιητικής έμπνευσης —θα έλεγα— κείμενο, αυτό που αναφέρεται στην  «δέσποινα» τού αρχοντικού του, την αξέχαστη σύζυγό του Μαρία. Η ποιητική διάθεση τού Φώτου που πηγάζει από τη συγκίνηση φαίνεται και όταν μιλάει για μια άλλη «αγάπη» του, τη φύση:

«Όταν βρεθεί ο άνθρωπος μακριά από τις συγκροτημένες κοινωνίες και   τον πλαισιώνουν ο ουρανός και η γη, ως διά μαγείας μεταμορφώνεται. Η ψυχή του ανοίγεται στο άπειρον.

Το θαυμάσιο θέαμα που ο ουρανός, τα βουνά, τα δάση, οι πεδιάδες, οι λαγκαδιές, τα ποτάμια, η απέραντη θάλασσα ξεδιπλώνουν μπροστά του σαν ένα πίνακα ζωγραφισμένο με τις αρμονικότερες γραμμές και τα γλυκύτερα χρώματα, τραβούν τη σκέψη του ολότελα. Τα πάθη του απαλύνονται, τα ελαττώματά του παραμερίζονται. Οι υλικές φροντίδες χάνονται, και η ψυχή του αγνή και ανάλαφρη πετάει, για να οδηγήσει τη σκέψη ώς τον θρόνο Εκείνου, ο οποίος διά τής πανσοφίας Του έπλασε και κινεί το σύμπαν, με μια αρμονία η οποία αποτελεί την τελειοτέρα καλλιτεχνική σύνθεση.

Οι τεράστιες, οι τρομερές φυσικές δυνάμεις εξουθενώνουν εντελώς την πελώρια δύναμη, με την οποία νομίζει ο άνθρωπος ότι είναι περιβεβλημένος. Μπροστά στις τρομερές αυτές φυσικές δυνάμεις αισθάνεται την τέλεια αδυναμία του».

Εκείνο που αβίαστα αναδύεται από τα κείμενα τού Φώτου Φωτιάδη, όπως αποτυπώνονται στον μετά χείρας τόμο, είναι το «άρωμα» ενός ξεχωριστού ήθους, συνδυασμένου με αξίες και ιδανικά, ενός ήθους που ποτίζει τα λόγια και τις πράξεις τού Φώτου. Εννοώ εδώ το  ήθος, με την πρωτοτυπική του έννοια, ως γνωρίσματα τού χαρακτήρα, σμιλευμένα μέσα από μια αδιάπτωτη αγωγή και προσωπική πειθαρχία. Ένα ήθος που αποπνέει ανθρωπιά, καταλλαγή, θρησκευτική πίστη, πατριωτισμό, εργατικότητα, προσφορά, ενσυναίσθηση, συμμετοχικότητα, αγάπη, κατανόηση, ταπεινοφροσύνη στις επιτυχίες,  καρτερικότητα σε δοκιμασίες,  ανεκτικότητα στο διαφορετικό, σεβασμό στις απόψεις των άλλων. Είναι τα χαρακτηριστικά ενός ευπατρίδη, γιατί αυτό ήταν πάνω απ’ όλα ο Φώτος Φωτιάδης και έτσι θα τον θυμόμαστε όσοι τον γνωρίσαμε από κοντά.

Πρέπει να το πούμε καθαρά: Ο Φώτος Φωτιάδης δεν θα ήταν τόσο αγαπητός, τόσο αποδεκτός και τόσο  σεβαστός, αν ήταν απλώς ένας πολύ επιτυχημένος επιχειρηματίας —που ήταν πανθομολογουμένως. Ο Φώτος είχε το χάρισμα, την άνωθεν δωρεά μιας καταξιωμένης αγωνιστικής προσωπικότητας, ενός ανθρώπου που ενέπνεε και επιβαλλόταν με το παράδειγμά του. Διά των μηνυμάτων που εξέπεμπε με το έργο, τις διακηρυγμένες απόψεις και τους λόγους του, λειτουργούσε έμμεσα και ευρύτερα ως «δάσκαλος». Δίδασκε απλά με το παράδειγμά του, χωρίς μεγαλοστομίες και οίηση. Με παρρησία αλλά χαμηλούς τόνους, με πετάγματα αλλά χωρίς  προκλήσεις, με ιδέες και προτάσεις αλλά χωρίς κομπορρημοσύνη. Το χαρακτηριστικό κάθε μεγάλης προσωπικότητας! Νά τί αφήνει παρακαταθήκη πνευματικής ωριμότητας και πληρότητας βίου:

«Γεμίζετε —λέει— τον χρόνο σας με συνεχή απασχόληση, αλλά ν’ αγαπάτε με πάθος αυτό που κάνετε, για να μη σάς κουράζει. Είναι το κλειδί για να είστε ευτυχείς εργαζόμενοι και για μεγαλύτερη απόδοση. Να αφήνετε δε πάντα χρόνο για μελέτη. Γίνετε οπαδοί τής διά βίου μάθησης».

Το μυστικό τής μακροζωΐας του; Μάς το αποκαλύπτει ο ίδιος:

«Γεμίστε όλο σας τον χρόνο και τον νου σας με ευχάριστη απασχόληση για να μη βρίσκετε αδκιάση να γερνάτε».

Το απαύγασμα τής σοφίας του:

Στη ζωή όλα τα πράγματα φθείρονται με τη χρήση.  Ένα μόνο αποτελεί εξαίρεση, το μυαλό. Όσο πιο πολύ το δουλεύεις, τόσο το αναζωογονείς και τόσο το βελτιώνεις».

Και ένα ιδιαίτερα σημαντικό κοινωνικό μήνυμά του που αφορά όχι μόνο στους επιχειρηματίες αλλά όλους μας:

«Η ζωή και η κοινωνία, τής οποίας αποτελούμε ζωντανά κύτταρα και από την οποία αντλούμε όλα τα εφόδια για την κάθε μας επιτυχία αναμένει —κοινωνία— να τής επιστρέφουμε έστω και μέρος από όλα εκείνα που η ίδια μάς έχει τόσο απλόχερα προικοδοτήσει και τής τα χρωστάμε».  

Τελικά, η ξεχωριστή και χαρισματική αυτή προσωπικότητα ανθρώπου, ο Φώτος Φωτιάδης  πέτυχε να  κατακτήσει τον σεβασμό και την εκτίμησή μας, να κατακτήσει τις ψυχές μας  με τη σοφία του, δηλ. τη βαθιά  γνώση του συνδυασμένη με απαράμιλλο ήθος. Κατόρθωσε κάτι ακόμη, που επιτρέπει να τον ζηλεύουμε: κατέκτησε ἐν ζωῇ  όχι την ευτυχία, που είναι προϊόν τύχης, αλλά την ευδαιμονία, την εύνοια τού Θεού και την αναγνώριση των ανθρώπων, που είναι προϊόν ατομικού αγώνα και σπάνιας προσωπικής καταξίωσης.

                                          ***************** 

            Συγχαρητήρια  στις άξιες οικογένειες των παιδιών τού Φώτου Φωτιάδη, τού Παύλου, τού Αλέξη, τής Ιλόνας και τής Καρολίνας, που πραγματοποίησαν την έκδοση αυτού τού τόμου και οργάνωσαν  την αποψινή τιμητική εκδήλωση στη μνήμη του, σε συνεργασία με τον εκλεκτό καθηγητή κ. Παπαπολυβίου, ο οποίος ανέδειξε εκδοτικά τα κείμενα τού Φώτου,  και σε συνεργασία με  τον ρέκτη Πρύτανη τού Πανεπιστημίου Φρέντερικ, τον καθηγητή Γιώργο Δημοσθένους, επιφανές  μέλος τού Δ. Σ. τού Ιδρύματος «Φώτος Φωτιάδης» και αγαπημένο φίλο τού Φώτου.  

Το ότι βρίσκεται και μίλησε απόψε εδώ ο Πρόεδρος τής Κυπριακής Δημοκρατίας, το ότι μετέχουν σ’ αυτή τη σύναξη απόδοσης τιμής τόσα εκλεκτά μέλη τής κυπριακής κοινωνίας από όλους τους χώρους, το ότι σε λίγο θα πάρουμε στα χέρια μας τον τόμο με τη σκέψη, τις θέσεις, τα μηνύματα και την πνευματική παρακαταθήκη που μάς αφήνει  ο αξέχαστος Φώτος Φωτιάδης είναι —φρονώ— μια «ευλογία» που  πλημυρίζει τις καρδιές μας και φέρνει ζωντανή στη μνήμη μας και πάλι την παρουσία του ανάμεσά μας.

Γιατί είναι σίγουρο για μένα ότι από κάπου ψηλά μάς βλέπει διακριτικά και ευφρόσυνα απόψε ο Φώτος!…