Ιερά Μονή Χρυσορροϊατίσσης (ανδρική)
Πλησίον τῆς κοινότητος Παναγιᾶς τῆς ἐπαρχίας Πάφου.
῾Ηγούμενος· Ὁ Θεοφιλέστατος Ἐπίσκοπος Ἀρσινόης κ. Παγκράτιος.
Μοναχοί: Εὐθύμιος, Νικόδημος, Ἀμβρόσιος.
Τηλεφωνικὸν Κέντρον: 26722455 καὶ 26722457.
Ἠλεκτρ. διεύθ.: [email protected]
Πανηγυρίζει τὴν 15ην Αὐγούστου (Κοίμησις τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου).
************************************************
Ιστορικό της Μονής:
Η ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΧΡΥΣΟΡΡΟΪΑΤΙΣΣΗΣ
Α΄. Ίδρυση:
Ιδρύθηκε το 1152 μ.Χ., επί αυτοκράτορος του Βυζαντίου Μανουήλ του Κομνηνού, από το μοναχό Ιγνάτιο. Η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, σύμφωνα με την παράδοση, είναι έργο του Ευαγγελιστού Λουκά (μία από τις εβδομήντα). Η ιερή εικόνα στην περίοδο της εικονομαχίας, για να σωθεί από τούς εικονομάχους, ρίφθηκε στη θάλασσα. Τα κύματα από την Ισαυρία την παρέσυραν και την μετέφεραν στα παράλια της Πάφου, στην τοποθεσία Μουλλιά. Το δεκαπενταύγουστο του 1152 ο μοναχός Ιγνάτιος, που ασκήτευε στην περιοχή, στην τοποθεσία Κρεμαστή, είδε μια μεγάλη λάμψη στα παράλια της Πάφου. Με θεϊκή φώτιση, έτρεξε προς τα εκεί, βρήκε την εικόνα και ξεκίνησε για το ησυχαστήριό του. Κατακουρασμένος όπως ήταν αποκοιμήθηκε στην πλαγιά του βουνού Ρογιά, κάτω από ένα πεύκο. Στον ύπνο του, άγγελος Κυρίου, τον οραμάτισε να κτίσει ναό στο όνομα της Παναγίας. Το κτήριο ως έχει σήμερα ανάγεται στη δεκαετία του 1760 – 1770, όταν Επίσκοπος Πάφου ήταν ο Άγιος Πανάρετος που είναι και o νέος κτίτορας της Μονής.
Β΄. Όνομα:
Για την ονομασία της Μονής ειπώθηκαν πολλά. Άλλοι υποστηρίζουν ότι προέρχεται από τη λέξη Ρήγισσα, Ρηγιάτισσα, δηλαδή Ρήγαινα , Βασίλισσα και άλλη από τις πολλές ροδιές που άλλοτε ήταν φυτεμένες εδώ. Η επικρατέστερη όμως εκδοχή είναι ότι το όνομα Ρογιάτισσα προέρχεται από το όνομα του βουνού ΡΟΓΙΑ, που το σχήμα του μοιάζει με ρώγα μαστού. Κι όπως πάντα ο ευλαβής λαός μας συνηθίζει να χρυσώνει, στην αρχή, το κάθε επίθετο της Παναγίας, καθώς: Χρυσελεούσα, Χρυσοσπηλιώτισσα, Χρυσοπατερίτισσα, έτσι έγινε και με τη Χρυσορροϊάτισσα.
Γ΄. Ιστορία:
Από την ίδρυση της Μονής, μέχρι τα μέσα του 18ου αιώνα πολύ λίγα γνωρίζομε για τη Μονή. Ο Ρώσος μοναχός Βασίλειος Μπάρσκυ, που επισκέφθηκε τη Μονή το 1735 γράφει ότι βρήκε μια εκκλησία πολύ μικρή, με στρογγυλή κορυφή με δυο τρία κελιά και ότι η Μονή ήταν σεμνή και πτωχή και ότι συντηρείτο με γεωργικές εργασίες και βοσκήν αιγών. Ένα μόνο πράγμα έχει το αξιοσημείωτο, γράφει. Βρίσκεται σε θελκτική τοποθεσία που είναι γεμάτη δροσιά το καλοκαίρι και ήσυχη, με καθαρό αέρα… Η μικρή εκκλησία, που αναφέρει ο Μπάρσκυ, έχει ανακαινισθεί και έχει αφιερωθεί στο νέο κτίτορα της Μονής τον Άγιο Πανάρετο. Τα Εγκαίνια του παρεκκλησιού αυτού ετελέσθησαν από τον Πανιερώτατο Μητροπολίτη Πάφου κ. Γεώργιο την 1η Μαΐου του 2009 ημέρα που γιορτάζει ο άγιος. Η περίοδος από το 1768 μέχρι το 1821 μπορεί να θεωρηθεί σαν η περίοδος μέγιστης ακμής της Μονής. Διότι όχι μόνο σε κάθε γωνιά της Κύπρου κατείχε σπουδαιότατα κτήματα αλλά και εκτός αυτής. Και σ’ αυτή ακόμη τη Κωνσταντινούπολη αναφέρεται Μετόχι της Μονής παρά το Διπλοφάναρον. Από το 1821 και μετά η Μονή άρχισε να αποβάλλει την ανθηρότη τα της και να περιπίπτει σε τέλεια οικονομική εξάντληση, λόγω του σφετερισμού της περιουσίας της σ’ ολόκληρη την Κύπρο, από τους Τούρκους. Το 1821 Τούρκοι στρατιώτες γυμνώνουν την Μονή από τους θησαυρούς και τα τρόφιμα, συλλαμβάνουν τον υπέργηρο Ηγούμενο Ιωακείμ και τον οδηγούν στην Λευκωσία, όπου αργότερα πεθαίνει από τις κακουχίες. Το 1967 μια τυχαία πυρκαγιά, καταστρέφει εξ ολοκλήρου τη Μονή. Από την πυρκαγιά καταστράφηκε η Βιβλιοθήκη, η Τραπεζαρία και άλλα πολύτιμα σκεύη και αντικείμενα της Μονής. Το εσωτερικό του Καθολικού της Μονής δεν έπαθε τίποτα. Το δεκαπενταύγουστο του 1974 τουρκικά αεροπλάνα εμυδραλλιοβόλησαν τη Μονή προκαλώντας ζημιές στη στέγη του κτιρίου και στο κλειδί μιας αψίδας που παρ’ ολίγο να πέσει.
Δ΄. Το Καθολικό της Μονής:
Ο υφιστάμενος Ναός είναι κτίσμα του 1760- 1770 . Το Εικονοστάσι είναι έργο του 1790, ο Άμβωνας του 1791, ο Δεσποτικός θρόνος της ίδιας περιόδου και ο γυναικωνίτης ( το μοναδικό από τα έξι μεγάλα και ιστορικά ανδρώα μοναστήρια που έχει γυναικωνίτη), του 1803. Ο Χριστός είναι έργο του 16ου αιώνα και οι υπόλοιπες εικόνες, εκτός βέβαια της Παναγίας, των μέσων του 18ου αιώνα. Η επίχρυση ασημένια πλάκα που σκεπάζει το Σταυρό και που βρίσκεται σε ξυλόγλυπτη θήκη εκτός του Εικονοστασίου είναι έργο του 1801. Στο κεντρικό σημείο του Σταυρού και πίσω ακριβώς από την παράσταση «Η ΣΤΑΥΡΩΣΙΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ», υπάρχει θήκη στην οποία φυλάσσεται Τίμιο Ξύλο που δώρισε στη Μονή ο Χατζηγιωργάκης Ιωάννης. Τούτο αναγράφεται στην επιγραφή που βρίσκεται στο κάτω μέρος του Σταυρού.
Ε΄. Το Εικονοσκευοφυλάκιο:
Με πρωτοβουλία του Ηγουμένου Διονυσίου και με χορηγία του ιδρύματος Α.Γ. Λεβέντη λειτουργεί από τον Ιούνιο του 2001 στην Μονή Εικονοσκευοφυλάκιο. Σ΄ αυτό εκτίθενται όλοι οι θησαυροί της Μονής που αρχίζουν από το 12ο αιώνα μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Το αρχαιότερο έκθεμα είναι ένας σταυρός στήθους του 12ου αιώνα. Στο Εικονοσκευοφυλάκιο εκτίθενται εικόνες (η πιο παλιά του 14ου αιώνα), σταυροί, εξαπτέρυγα, Βενετζιάνικοι πολυέλαιοι (Μουράνο), κανδήλες, χειρόγραφα, άμφια Ηγουμένων και Διακόνων, αρχιερατικές ράβδοι, δίσκοι αντιδώρου (ο πιο παλιός του 15ου αιώνα), κατζία, θυμιατοί, χρυσοΰφαντος Επιτάφιος, αυγά της Κιουτάχειας, πόρπες, λειψανοθήκες και άλλα.
ΣΤ΄. Η Πινακοθήκη:
Στην Πινακοθήκη εκτίθενται συνολικά πενήντα εννέα έργα Κυπρίων και ξένων ζωγράφων τα οποία αγοράσθηκαν από τον Ηγούμενο Διονύσιο την περίοδο 1978 – 2012. Η συλλογή περιλαμβάνει έργα των ζωγράφων Α. Χαραλαμπίδη, Γ. Κοτσώνη, Α. Μακαρίου, Χρήστου Φουκαρά, Σούλας Λειψού – Γιάγκου, Μαριάμ Φουκαρά, Ρήνου, Γιάννη Καραγιάννη, Κ. Οικονόμου, Όλγας Σπανού, Μ. Χρίστου, Νίτσας, Ανδρέα Ασπρόφτα, Γ.Κεπόλα, Γ.Κούμουλου, Σάββα Χριστοδουλίδη, Νίκου Ευσταθίου, Ευανθίας Κούμα, Ιωαννίδη, Λαζάρου, Ειρήνης Αθανασίου, Αβρααμίδη, Δημήτρη Παλατέ,Κούλλη, Tania Gerhard, Άννας Κελογρηγόρη, Ε. Αδαμίδου, Θράκης, Λ. Σταύρου, Γιολάντας, Μαρίας Κοτσώνη, Χρίστου Δανιήλ, Χρίστου Δημητρίου, Α. Μ. Καραγιάννη, Κάτιας, Suzan Kerr, John Wilson, Wipper Gilbert, Hikmat Gregorian, του Γιώργου Συρίμη, πρώην Υπουργού Οικονομικών. κ.α.
Ζ΄. Αίθουσα Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄:
Στην αίθουσα αυτή έχει φιλοτεχνηθεί τοιχογραφία με τη μορφή του Αρχιεπισκόπου Κύπρου Μακάριου Γ΄ που κρατά σκήπτρο και φέρει τον κόκκινο μανδύα. Δεξιά και αριστερά σε δύο ειλητά αναγράφονται τα όσα ο ίδιος έγραψε στο βιβλίο επισκεπτών της Μονής ως Κιτίου Μακάριος στις 27 Σεπτεμβρίου του 1948 και ως Κύπρου Μακάριος στις 29 Αυγούστου του 1951. Στο κείμενο που υπογράφει σαν Κιτίου Μακάριος λέει μεταξύ των άλλων ότι : «Η σημερινή επίσκεψις μου εις την ιστορικήν και Σεβασμίαν Μονήν της Χρυσορροϊατίσσης επαναφέρει εις την μνήμην μου τας ωραίας ημέρας της παιδικής μου ηλικίας. Συχνάκις τότε ως μαθητής του Δημοτικού Σχολείου του γειτονικού μου χωρίου της Παναγιάς επεσκεπτόμην την Ι. Μονήν• αι επισκέψεις μου δε εκείναι μοι ενέπνευσαν τον ακράτητον πόθον και την αγάπην προς τον μοναχικόν βίον, τον οποίον και ηκολούθησα αμέσως μετά την αποφoίτησίν μου εκ του Δημοτικού Σχολείου».
Η΄. Το Κέντρο Εικονολογίας:
Από τον Οκτώβρη του 2010 λειτουργεί στη Μονή Κέντρο Εικονολογίας. Η Ιερά Μονή Χρυσορροϊατίσσης, θέλοντας να αναδείξει τη θεολογία και, κατ’ επέκταση, την ανθρωπολογία, την κοινωνιολογία και την κοσμολογία της ορθόδοξης Εικονογραφίας, δημιούργησε το Κέντρο αυτό στο κτήριο της Μονής. Το Κέντρο φιλοδοξεί να μετατραπεί σε διεθνές Κέντρο μελέτης της εικόνας, μέσω συνεδρίων, εκδόσεων, αρθρογραφίας, φιλοξενίας επιστημόνων για μελέτη κ.α. Για το σκοπό αυτό έχει αρχίσει τη λειτουργία της εξειδικευμένη στην εικόνα Βιβλιοθήκη η οποία είναι συνδεδεμένη ηλεκτρονικά με την Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου Κύπρου, προσφέροντας έτσι πρόσβαση στη σχετική βιβλιογραφία. Σ’ αυτή την προσπάθεια ήρθε πρόθυμα αρωγός το Ίδρυμα «Αναστάσιος Γ. Λεβέντης» τόσο με την κατάλληλη διαρρύθμιση του ισογείου της Μονής για τη δημιουργία της εξειδικευμένης αυτής Βιβλιοθήκης , όσο και με την εξεύρεση και αγορά των σχετικών βιβλίων και του κατάλληλου μηχανικού εξοπλισμού. Το επίσημο όργανο του Κέντρου Εικονολογίας είναι το «ΕΙΚΟΝΟΣΤΑΣΙΟΝ» που κυκλοφορεί ανά εξάμηνο.
Θ΄. Το Οινοποιείο της Μονής:
Στο υπόγειο της Μονής σώζεται μέχρι σήμερα το παλιό Οινοποιείο της Μονής με το πατητήρι, τα πιθάρια ,το πιο παλιό του 1725, την αλεστική μηχανή, τη χειροκίνητη πρέσσα και τη ζυγαριά που ζύγιζε οκάδες. Η αλεστική μηχανή, η πρέσσα και η ζυγαριά αγοράστηκαν το 1928 για την κατασκευή κρασιού που καταναλώθηκε όλο στα εγκαίνια του ξενοδοχείου «ΒΕΡΕΓΓΑΡΙΑ», στον Πρόδρομο. Ο Οινολόγος που παρασκεύασε το κρασί ήταν ο Σάββας Μιχαηλίδης, οινολόγος της Κυβέρνησης, η έδρα του οποίου ήταν στο Στρουμπί. Όπως ο ίδιος μου διηγήθηκε, ο τότε Ηγούμενος Κύριλλος Α΄ γνωστός σαν Μακρυκύριλλος έστειλε στο Στρουμπί την προσωπική του μούλα για την μεταφορά του στη Μονή. Ο ιδιοκτήτης του ξενοδοχείου ΒΕΡΕΓΓΑΡΙΑ που ήταν γνωστός με το επίθετο Κόκκαλος, σύμφωνα με γραπτό κείμενο, ήταν καί σύμβουλος του Ηγουμένου για θέματα κρασιών.
Την περίοδο αυτή η Μονή παρείγε κρασιά τα οποία επωλούντο στη ντόπια αγορά. Σύμφωνα με τα στοιχεία του αρχείου της Μονής, στη Λευκωσία τα κρασιά τα προωθούσε ο δικηγόρος Στέλιος Κλυτίδης και στην Πάφο ο έμπορος Νικόλας Πηλαβάκης. Σύμφωνα και πάλι με τα αρχεία της Μονής οι Λευκωσιάτες προτιμούσαν το λευκό κρασί. Εδώ αξίζει να αναφέρω χάρην και της ιστορίας ότι ένα μεγάλο μέρος του κρασιού προσφερόταν και στους λιγοστούς τότε επισκέπτες της Μονής. Σύμφωνα με έθιμο της Μονής όλοι όσοι διανυκτέρευαν καί τότε ερχόντουσαν με τα ζώα, εκτός από τον ύπνο ,τους προσφερόταν ένα ψωμάκι για κάθε άτομο, μια μπουκάλα κρασί για κάθε τέσσερα άτομα και ανάλογες ελιές .
Το 1984, ο Ηγούμενος Διονύσιος, συνεχίζοντας αυτή την παράδοση, επαναλειτούργησε και πάλι το παλιό Οινοποιείο. Για το σκοπό αυτό αγοράστηκαν νέα ντεπόζιτα, μηχανοκίνητη πρέσσα, ηλεκτρικές αλεστικές μηχανές, χειροκίνητη μηχανή για φελλούς, καψουλομηχανή και άλλα. Παράλληλα εβελτιώθησαν και οι χώροι για την αποθήκευση των κρασιών, οι λεγόμενες κάβες. Προηγουμένως και συγκεκριμένα το Νοέμβριο του 1979 είχαν επισκεφθεί τη Μονή και τους χώρους του παλιού Οινοποιείου οι Γάλλοι Οινολόγοι Charles Arnut (20.11.1979) και Pierre Henri Raltons (29.11. 1979), οι οποίοι παρότρυναν τον Ηγούμενο να επαναλειτουργήσει το Οινοποιείο γιατί οι χώροι που είδαν ήταν ιδανικοί για παλαίωση κρασιών.
Το 1988 το Οινοποιείο της Μονής γνωστό σαν «MONTE ROYIA WINES » έλαβε μέρος σε διεθνή διαγωνισμό κρασιών στη Λουμπλιάνα της Σλοβενίας. Στο διαγωνισμό αυτό συμμετείχαν συνολικά 35 χώρες με ισάριθμους γευστολόγους. Στο διαγωνισμό αυτό το κρασί Άγιος Ανδρόνικος (Λευκό ξηρό ) πήρε χρυσό μετάλλιο η Αγία Μαράνα (ροζέ) αργυρό μετάλλιο και ο Άγιος Ηλίας (κόκκινο ξηρό) και Μοναστήρι (κόκκινο ξηρό) τιμητικά διπλώματα.
Με την ένταξή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση η Μονή αναγκάστηκε να μετακινήσει το Οινοποιείο πεντακόσια μέτρα πιο κάτω από το κτήριο της Μονής σε ένα πευκόφυτο μέρος και στο μέσο των αμπελώνων της. Ο λόγος της μετακίνησης ήταν ότι με τους όρους που έθετε η Ευρωπαϊκή Ένωση θα αλλοιωνόταν ο χαρακτήρας της Μονής. Με την ευκαιρία αυτή η MONTE ROYIA WINES μετονομάστηκε σε CHRYSORROGIATISSA WINES.
