Διαδίκτυο: Eυλογία ή κατάρα; Πλεονεκτήματα και συνέπειες

Τελικά, το διαδίκτυο είναι ευλογία ή κατάρα;  Το ερώτημα αυτό απασχολεί πλήθος επιστημόνων διαφόρων ειδικοτήτων, ενώ μόνιμη είναι η έγνοια πλέον των γονέων, οι οποίοι αντιλαμβάνονται την ανάγκη να υπάρχουν κάποια όρια στη χρήση του, φοβούμενοι εθιστικές συμπεριφορές και αρνητικές καταστάσεις για τα παιδιά τους.

Από την άλλη βέβαια, κανένας δεν μπορεί να αμφισβητήσει το γεγονός ότι το διαδίκτυο μπήκε για καλά στη ζωή μας και αποτελεί απαραίτητο και σημαντικό εργαλείο σε όλες τις δραστηριότητές μας. Είναι ενδιαφέρον λοιπόν να δούμε πώς ακριβώς το αξιοποιούν οι μαθητές, τι λένε οι σχετικές έρευνες, αλλά και ποιές οι συνέπειες από την κατάχρηση του. Ακόμα, είναι σημαντικό να δούμε ποιες είναι οι επιπτώσεις από τη χρήση των βίαιων ηλεκτρονικών παιγνιδιών στους εφήβους και στα παιδιά.  

Αφενός το διαδίκτυο είναι ένα απαραίτητο εργαλείο δουλειάς για πάρα πολλούς ανθρώπους, σημαντικό μέσο διευκόλυνσης της επικοινωνίας, ενημέρωσης και συχνά της ψυχαγωγίας. Αφετέρου, με τη ραγδαία εξάπλωση του, ο άνθρωπος χρειάζεται να θέσει πιο συνειδητά κάποια όρια στη χρήση, προκειμένου να αποφεύγει εθιστικές συμπεριφορές και αρνητικές καταστάσεις. Φανταστείτε λοιπόν, πόσο ανησυχητικό είναι το φαινόμενο της χρήσης του διαδικτύου ειδικότερα όταν αφορά άτομα νεαρής ηλικίας, αφού προσελκύει ολοένα και περισσότερο ενδιαφέρον των παιδιών της προεφηβικής και εφηβικής ηλικίας στα οποία συχνά απουσιάζει η αίσθηση του μέτρου.

Μπορούμε να μη συμβαδίζουμε με την εξέλιξη της τεχνολογίας;  

Για να μην είμαστε απόλυτοι, δεν μπορούμε να μη συμβαδίζουμε με την εξέλιξη της τεχνολογίας καθώς αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας. ΜΚάλιστα η λελογισμένη χρήση της μπορεί να είναι καλή για την εξέλιξη του εφήβου, εφόσον χρησιμοποιείται ως «ενισχυτικό» εργαλείο γνώσης, με την προϋπόθεση βέβαια η πηγή να είναι αξιόπιστη, δηλαδή να μην υπάρχει παραπληροφόρηση ώστε να βοηθά τον μαθητή ή τον φοιτητή να διευρύνει τις γνώσεις του και να εμβαθύνει σε έρευνες από αξιόπιστες πηγές.  

Από την άλλη, «παν το πολύ τη φύσει πολέμιον», έλεγε ο Ιπποκράτης. Οτιδήποτε δηλ. καταλήγει να είναι υπερβολή, έρχεται ενάντια στη φύση μας. Συνεπώς, χρειάζεται μια καθοδήγηση από το σχολικό και το οικογενειακό κυρίως περιβάλλον, έτσι ώστε να βρεθεί η χρυσή τομή και να τονιστεί η λελογισμένη χρήση του διαδικτύου. Γιατί καλό είναι να λέμε ότι το διαδίκτυο αποτελεί ένα παράθυρο στον κόσμο, όμως η πραγματική εικόνα που επικρατεί είναι συχνά, να αντικρίζουμε ανθρώπους να είναι σ΄ ένα μέρος μαζί και ταυτόχρονα χώρια. Ο καθένας στην οθόνη του κινητού, στο tablet ή τον υπολογιστή του. Συνεπώς, η χρήση έγινε κατάχρηση και ως εκ τούτου έχει μετατραπεί σε εξάρτηση θα μπορούσαμε ενδεχομένως να πούμε ότι αυτό συνέβαινε και παλαιότερα με τα βιβλία ή τις εφημερίδες.  

Συνέβαινε, ναι. Υπάρχει όμως μια διαφορά. Με το έντυπο μέσο, ο άνθρωπος φαίνεται να μπορούσε να θέσει πιο ξεκάθαρα, τα όρια για το ποιες στιγμές και για πόση διάρκεια θα ασχοληθεί με αυτό. Αντίθετα, στο διαδίκτυο, οι πληροφορίες, οι δραστηριότητες στις οποίες κάποιος μπορεί να εκτεθεί, είναι ανεξάντλητες, εμπλουτίζονται διαρκώς και είναι δυσκολότερα εξελίξιμες. 

Πώς ο μαθητής χρησιμοποιεί στο διαδίκτυο;  

Έρευνες έχουν δείξει ότι οι μαθητές αντί να αξιοποιούν το διαδίκτυο ως μέσο για να διευρύνουν τους εκπαιδευτικούς τους ορίζοντες, προτιμούν να το χρησιμοποιούν ως εργαλείο για την πρόσβαση τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, γεγονός το οποίο ελλοχεύει αρκετούς κινδύνους. Επίσης, σύμφωνα με έρευνες, έχει βρεθεί πως ο χρόνος ο οποίος δαπανούν οι μαθητές στο διαδίκτυο κατά τη διάρκεια του σχολείου, ισοδυναμεί με μια επιπλέον ώρα μαθήματος τη μέρα ή αλλιώς μεταφράζεται πέντε μέρες επιπλέον γνώσης τον χρόνο.  

Για ποιους λόγους οι έφηβοι χρησιμοποιούν το διαδίκτυο;  

Οι έφηβοι χρησιμοποιούν το διαδίκτυο για πολλούς λόγους: Για να ενημερωθούν, να ψυχαγωγηθούν, να αλληλοεπιδράσουν, να φλερτάρουν. 

Γιατί είναι ελκυστική η χρήση του διαδικτύου;  

Α. Η χρήση του διαδικτύου είναι ελκυστική από πολλές σκοπιές, καθώς το διαδίκτυο βοηθάει συχνά τους εφήβους να έχουν μια πιο άνετη συμπεριφορά. Έτσι, ο χρήστης μπορεί να νιώθει ότι έχει μεγαλύτερο έλεγχο της κατάστασης σε σχέση με την πραγματική ζωή. Ακόμη, το διαδίκτυο ίσως να παρέχει μια ευκολία διαφυγής από δυσάρεστες, συναισθηματικές καταστάσεις (π.χ. άγχος, στρες, οικογενειακές συγκρούσεις, ενδοοικογενειακή βία). Έτσι, νέος επωφελούμενος από την απουσία της οπτικής επαφής και της διάζωσης συναναστροφής με τους άλλους χρήστες, έχει την ευκαιρία να αλληλεπιδράσει με άλλα άτομα, με κάποια άνεση και με το αναγκαίο αίσθημα ασφάλειας, αφού ο ίδιος μπορεί να διακόψει ανά πάσα στιγμή την επικοινωνία.  

Β. Η ενασχόληση με το διαδίκτυο, χάρη στο συνδυασμό ερεθισμάτων, το οποίο προσφέρει και στις ποικίλες δυνατότητες του –όπως πρόσβαση σε αρχεία μουσικής, βίντεο, κινηματογραφικές ταινίες, χώρους συζήτησης– επιδρά σημαντικά στη διάθεσή του εφήβου και του δημιουργεί ευχάριστα συναισθήματα, τα οποία έρχονται πιθανώς σε αντίθεση με την καθημερινή πραγματικότητα που βιώνει. Ο έφηβος, λοιπόν, αναζητά υπ΄ αυτή την έννοια, τα θετικά εκείνα συναισθήματα, τα οποία ίσως αδυνατεί να αντλήσει από το οικογενειακό ή κοινωνικό περιβάλλον. Ως εκ τούτου, η διαρκής καταφυγή στο διαδίκτυο μπορεί να είναι δείκτης αυξημένων εντάσεων ή δυσκολιών στο πλαίσιο της οικογένειας και να αποτελεί συχνά απότοκο της επιθυμίας του νέου να αποστασιοποιηθεί από το πιθανό συγκρουσιακό κλίμα που βιώνει στο σπίτι του. 

Γ. Παράλληλα, αν ο στενός φιλικός κύκλος του εφήβου δαπανά πολλές ώρες καθημερινά στο διαδίκτυο, τότε είναι πολύ πιθανόν ο έφηβος να παρασυρθεί σε μια ανάλογη συμπεριφορά. Προκειμένου να αισθάνεται πως έχει κοινά ενδιαφέροντα με τους φίλους του.  

Ποιες συνέπειες προκύπτουν από την κατάχρηση του διαδικτύου σε σχέση με τα παιδιά και τους εφήβους; 

Οι επιπτώσεις της κατάχρησης του διαδικτύου είναι πολύ σοβαρές, όταν αυτές αφορούν παιδιά και εφήβους οι οποίοι βρίσκουν ακόμη σ΄ένα ευαίσθητο αναπτυξιακό στάδιο και δεν έχουν ολοκληρώσει ενδεχομένως τη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της προσωπικότητας τους. Συνεπώς, σε περίπτωση κατάχρησης του διαδικτύου (στους αδύνατους οργανισμούς με 1-2 ώρες ενασχόλησης και στους ανθεκτικότερους (1-4 ώρες) τη μέρα, πρωτίστως τίθεται σε κίνδυνο η υγεία του ατόμου. Ο Οργανισμός εξαντλείται, η μνήμη χαλαρώνει. Παρουσιάζονται λοιπόν, προβλήματα υγείας καθώς επηρεάζεται η όραση, προκαλείται πονοκέφαλος και υπερκινητικότητα. Επιπλέον, αυξάνονται οι μαθησιακές δυσκολίες και η χαμηλή επίδοση. Παράλληλα, ο έφηβος παρουσιάζει τάσεις απομόνωσης, καθώς μειώνεται ο χρόνος των πραγματικών κοινωνικών επαφών του, μειώνεται η σωματική άσκηση και αυξάνεται η παχυσαρκία. Οι έφηβοι χάνουν ουσιαστικά πολύτιμες ποιοτικές στιγμές από την πραγματική ζωή όπως εκδρομές, ενασχόληση με τον αθλητισμό, την επαφή με τη φύση και την ποιοτική ενασχόλησή του με τους φίλους και τους γονείς του. συχνά, οι έφηβοι όσο και τα παιδιά παρουσιάζουν επιθετική συμπεριφορά λόγω της χρήσης των βίαιων ηλεκτρονικών παιχνιδιών.  

Ποιες οι επιπτώσεις από τη χρήση των βίαιων ηλεκτρονικών παιγνιδιών στους εφήβους και στα παιδιά;  

Τα ηλεκτρονικά  παιχνίδια αποτελούν ένα τεχνολογικό μέσο ψυχαγωγίας το οποίο, όπως έχει αποδειχθεί από πολλές έρευνες, επηρεάζουν σημαντικά τη συμπεριφορά των παιδιών και των εφήβων, αφού ας μην ξεχνάμε ότι βρίσκονται σ’ ένα ευαίσθητο αναπτυξιακό στάδιο. 

Επί της ουσίας, με τα βίαια λοιπόν ηλεκτρονικά παιχνίδια, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα τα παιδιά και οι έφηβοι να παρουσιάσουν:  

• αλλαγή στη συμπεριφορά τους 

• ανάπτυξη βίαιων σκέψεων και συμπεριφορά 

• αντικοινωνική συμπεριφορά  

• αυξημένη τάση για επιθετική συμπεριφορά 

• ταύτιση με πρωταγωνιστές των παιχνιδιών  

• καθώς και αρνητική διάθεση  

Το πιο ανησυχητικό, είναι ο Μηχανισμός Ταύτισης με αρνητικά πρότυπα που είναι κάτι το οποίο έχει ξεκινήσει από την Αμερική. Για παράδειγμα, σε αρκετά κινούμενα σχέδια προβάλλεται και καλλιεργείται η βία και ως εκτούτο ο εθισμός στη βία, η αποδοχή της βίας και καταλήγω στην έλλειψη αντιστάσεων.  

Είναι ένας Μηχανισμός  ο οποίος σε εθίζει να ασκεί τη βία, να την αποδέχεσαι και σε καθιστά παθητικό δέκτη της βίας δηλ. σε κάνει να μην αντιδράς και δεν είναι υπερβολή. Είναι πραγματικότητα. Όταν για παράδειγμα μικρά παιδιά θεωρούν ήρωα έναν τύπο που βιαιοπραγεί ασύστολα, τότε είναι λογικό να εκπαιδεύονται στο να είναι πολύ πιο εξοικειωμένα με τη βία, γιατί συγχρόνως την αποδέχονται.  

Ποιες διαστάσεις μπορεί να πάρει ο εκφοβισμός (δηλ. η βία) μέσα από το διαδίκτυο;  

Μέσω του διαδικτύου (κινητού υπολογιστή, tablet και άλλων σχετικών συσκευών), μπορεί να διαρρεύσουν προσωπικά δεδομένα εφήβων, να κυκλοφορήσει ακατάλληλο φωτογραφικό υλικό ή βίντεο. Το γεγονός αυτό είναι πολύ σοβαρό, αφού συνδέεται άμεσα με τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό, ο οποίος είναι ένα είδος εναλλακτικής λεκτικής και ψυχολογικής βίας και εκφράζεται μέσα από μηνύματα τα οποία πολλές φορές περιέχουν ταπεινωτικά, ρατσιστικά και …… σχόλια.  

Ο θύτης ασκώντας στο θύμα ηλεκτρονική βία μπορεί: 

1. Να εκμηδενίσει την προσωπικότητά του 

2. Να τον ακυρώσει ως οντότητα 

3. Να του μεταδώσει συναισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης, φόβου και ανασφάλειας.  

Κατερίνα Τρύφωνος, Καθηγήτρια Φιλολογίας

Πηγή: www.philenews.com

Πρώτη δημοσίευση στην ιστοσελίδα: 17.01.2021