Εισαγωγή

Η Κύπρος, παρά το μικρό της μέγεθος σε σύγκριση με τις γειτονικές της χώρες και τον όγκο της ασιατικής και αφρικανικής ηπείρου που εκτείνονται πέρα από τις θάλασσες που την περιβάλλουν, έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο στην ιστορία της Εγγύς Ανατολής. Αυτό επέπρωτο να συμβεί, επειδή βρισκόταν στη μέση του αρχαίου κόσμου, ο οποίος υπήρξε το λίκνο του δυτικού πολιτισμού.

Η Μικρά Ασία βρίσκεται μόλις 70 χιλιόμετρα μακριά και η Συρία λίγο παραπάνω από 100 από το ανατολικότατο άκρο της χερσονήσου της Καρπασίας, από όπου και είναι ορατή όταν το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες, ενώ η Αίγυπτος και η Ρόδος με το Αιγαίο απέχουν λιγότερο από 400 χιλιόμετρα. Ήταν επομένως φυσικό επακόλουθο να ανθίσει στην Κύπρο ο πολιτισμός πολύ νωρίς. Η θάλασσα δεν υπήρξε ποτέ αποτρεπτικός παράγοντας από του να την πλησιάσει ο άνθρωπος, ιδιαίτερα μετά που έφτιαξε κάποιου είδους σκάφη που επέτρεπαν αρχικά σε κάποιους λίγους, τολμηρούς βέβαια ανθρώπους, να αποτολμήσουν το πέρασμά της και να φθάσουν στις ακτές της Κύπρου, η οποία ήταν ορατή ιδιαίτερα από τις ακτές της Μ. Ασίας.

Μπορούμε να μιλήσουμε για κυπριακό πολιτισμό ήδη από την ένατη χιλιετία π.Χ., αν και η εμφάνιση του ανθρώπου τοποθετείται στο τέλος της 11ης χιλιετίας π.Χ.

Η ανακάλυψη του χαλκού, που τοποθετείται στην αρχή της 3ης χιλιετίας π.Χ., υπήρξε σημαντικότατος σταθμός στην ιστορία του νησιού και τη μετέτρεψε στα μέσα της 2ης π.Χ. χιλιετίας σε μήλο της έριδας μεταξύ των ισχυρών γειτονικών αυτοκρατοριών των Αιγυπτίων και των Χετταίων. Τελικά αυτοί που σφράγισαν το πεπρωμένο της ήταν οι Έλληνες από τη Δύση, οι οποίοι, από το τέλος του 13ου, το 12ο και τον 11ο π.Χ. αιώνα, μετανάστευσαν μαζικά στο νησί.

Έκτοτε, παρά το γεγονός ότι η Κύπρος κατατέθηκε κατά καιρούς από όλες τις μεγάλες δυνάμεις της περιοχής, η παρουσία των Ελλήνων έδωσε στην Κύπρο ιστορική και πολιτιστική συνέχεια. Απλώς οι διάφορες περιπέτειες στο διάβα των χρόνων άφησαν τα σημάδια τους στον τόπο, στάθηκαν όμως ανίκανες να μεταβάλουν τον κυπριακό πολιτισμό, που παρέμεινε στην ουσία του ελληνικός.

Η Ελληνιστική και η Ρωμαϊκή περίοδος μας άφησαν έξοχα μνημεία, το ίδιο και η Βυζαντινή με τα κομψά εκκλησιαστικά κτίσματα, τα οποία αρκετές φορές κοσμούνται με θαυμάσιες τοιχογραφίες. Εμπλουτίζουν ακόμη το έδαφος του νησιού εντυπωσιακά γοτθικά μνημεία, ο λέων του Αγίου Μάρκου, οι μιναρέδες της οθωμανικής Ανατολής αλλά και ο θυρεός της πάλαι ποτέ Μ. Βρετανίας.

Αυτόν τον υπέροχο πολιτισμό, τον ενιαίο και αδιάσπαστο για ολόκληρη την Κύπρο, ήλθε να καταστρέψει η Τουρκία με την εισβολή του 1974, επιβάλλοντας για πρώτη φορά στη μακραίωνη ιστορία του το βίαιο διαχωρισμό του νησιού και καταστρέφοντας συστηματικά μνημεία και έργα τέχνης ανυπολόγιστης αξίας, στην προσπάθειά της να εκτουρκίσει τα κατεχόμενα εδάφη. Αν αυτή η καταστροφή συνεχιστεί, θα απειλήσει τον ενιαίο πολιτισμικό χαρακτήρα της Κύπρου και θα αλλοιώσει ανεπανόρθωτα τον πανάρχαιο κυπριακό πολιτισμό, ο οποίος αποτελεί ανεκτίμητο κομμάτι της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Δρ. Ανδρέας Δημητρίου