Συνέντευξη του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου στο MEGA

Ο κ. Βαρθολομαίος αναφέρθηκε στις διώξεις και τους διωγμούς που υπέστησαν και υπόκεινται ακόμα οι Έλληνες στην Τουρκία, έκανε έκκληση στον κόσμο να εμβολιαστεί «άνευ επιφυλάξεως», παρουσίασε και το μουσείο του στην γενέτειρά του, την Ίμβρο, μίλησε για το μέλλον της Ορθοδοξίας στις ΗΠΑ αλλά και για τις φυσικές καταστροφές που προκαλεί η Κλιματική Κρίση.

Αναλυτικά, η συνέντευξη του κ. Βαρθολομαίου στο MEGA:

-Παναγιώτατε, η επίσκεψή σας αυτή στην Ίμβρο συνδυάζεται με τις εκδηλώσεις για τα 60 χρόνια ευκλεούς Ιεροσύνης, αλλά και 30 χρόνια λαμπρής Πατριαρχίας. Όταν, λοιπόν, σ’ αυτή σας την επίσκεψη, δρασκελίζετε τα σοκάκια των Αγίων Θεοδώρων, κι ομολογώ πως δυσκολευόμαστε κάθε φορά να σας προλάβουμε, όταν περπατάτε τόσο γρήγορα στα μονοπάτια, εδώ, μέσα στην Ίμβρο, τι σκέφτεστε μετά από τόσα χρόνια; Τι είναι αυτό που πιστεύετε ότι θα μπορούσε να είχε γίνει διαφορετικά σε αυτά τα 30 χρόνια Πατριαρχίας; Τι πιστεύετε ότι είναι αυτό που δεν έχει γίνει και πρέπει να γίνει σ’ αυτή την τέταρτη δεκαετία, όπως παραδείγματος χάρη την επαναλειτουργία της Θεολογική Σχολής της Χάλκης;

Καταρχήν αυτές τις μέρες ευρίσκομαι εδώ, όχι τόσο για τον εορτασμό των 30 ετών της Πατριαρχίας, όσο για τον εορτασμό, σεμνό και ταπεινό, εορτασμό των 60 ετών από την ημέρα που χειροτονήθηκα διάκονος, τον Αύγουστο του ’61, στην Μητρόπολη, στην Παναγία. Μόλις είχα τελειώσει τη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, απεφοίτησα τον Ιούνιο του ’61 και στις 13 Αυγούστου, μετά από 2 μήνες περίπου, χειροτονήθηκα και πήρα το όνομα Βαρθολομαίος. Ήταν μία βαθιά επιθυμία μου, η οποία χρόνο με το χρόνο ενισχυόταν. Άρχισα με το να ακολουθώ τον ιερέα του χωριού μας, τον Πατέρα Αστέριο, στις λειτουργίες, εδώ, στον Άγιο Γεώργιο, στα διάφορα εξωκλήσια, στα πολλά εξωκλήσια, γύρω από το χωριό μας. Συνδέθηκα, διαρκώς και περισσότερο με τη ζωή της εκκλησίας και μόλις πήρα το πτυχίο από τη Χάλκη, αποφάσισα να χειροτονηθώ. Ποτέ δεν μετανόησα για αυτή την απόφασή μου, αν και την πήρα σε ηλικία μόλις είκοσι ενός ετών. Κατόπιν, ο μακαριστός προκάτοχός μου, Πατριάρχης Αθηναγόρας, μου έδωσε υποτροφία και με έστειλε στη Ρώμη για να ειδικευτώ στο κανονικό δίκαιο στο Εκκλησιαστικό δίκαιο, το οποίο αργότερα επρόκειτο να διδάξω στη Χάλκη. Πράγματι, τελείωσα τα 3 χρόνια στη Ρώμη, επήρα το διδακτορικό μου δίπλωμα και επέστρεψα. Αλλά η Θεολογική Σχολή, το Θεολογικό της Τμήμα, ώσπου να προφτάσω να κάνω και το ορθόδοξο διδακτορικό στη Θεσσαλονίκη, έκλεισε και έμεινε μόνο το Λύκειο της Χάλκης, το οποίο μέχρι σήμερα θεωρείται εν λειτουργία από τις Τουρκικές αρχές. Και διορίστηκα μετά την επάνοδό μου από την μετεκπαίδευσή μου, βοηθός του Σχολάρχου, όχι προς τα επιστημονικά και τα διδακτικά, αλλά ως προς τα διοικητικά της Χάλκης. Και έμεινα εκεί με αυτή την ιδιότητα 4 χρόνια, ‘68-’72, οπότε εκοιμήθει ο Πατριάρχης Αθηναγόρας, εξελέγη ο διάδοχός του, Πατριάρχης Δημήτριος, από Μητροπολίτης Ίμβρου και Τενέδου και αμέσως με προσεκάλεσε να κατεβώ από τη Χάλκη στο Φανάρι και να αναλάβω τη διεύθυνση του, νεοσυσταθέντος τότε, Ιδιαιτέρου Πατριαρχικού Γραφείου. Οπερ και εγένετο. Δεν μπορούσε, φυσικά, να γίνει διαφορετικά, ήταν και εντολή και μεγάλη τιμή για μένα και έμεινα σε αυτό το γραφείο, δίπλα στον Πατριάρχη Δημήτριο –αν επιτρέπεται να το πω, ήμουν το δεξί χέρι του Πατριάρχου, σ’ όλες τις δραστηριότητές του, σ’ όλα τα ταξίδια του- και έτσι, έμεινα κοντά στον Πατριάρχη Δημήτριο –μυήθηκα, στο Μυστήριο της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, στις δυσκολίες, στα καθημερινά βιώματα, στις προκλήσεις, στην Διακονία του Οικουμενικού μας Πατριαρχείου. Σαν να με ετοίμαζε η πρόνοια του Θεού να αποκτήσω αυτήν την εμπειρία διότι πράγματι όταν εκοιμήθηκε ο Πατριάρχης Δημήτριος, το ’91, η Σεπτή Ιεραρχία του Θρόνου με ετίμησε και με εξέλεγξε παμψηφεί διάδοχό του.

Με ετίμησε, κατά τρόπον πολύ συγκινητικόν, η Αγία και Ιερά Ενδημούσα Σύνοδος, εκλέγοντάς με παμψηφεί εις τον Πανίερον Οικομενικόν Θρόνον. Συγχρόνως, αισθάνομαι το βάρος της πατριαρχικής ευθύνης να πιέζει τους ώμους μου. Βεβαίως, είμαι νέος εις την ηλικίαν, αλλά δεν έχω την πείραν ακριβώς, η οποία χρειάζεται για ένα τόσο μεγάλο αξίωμα. Πάντως ελπίζω στην πρόνοια του Θεού και στην χάρη του Θεού, εις τα προσευχάς όλων των ευσεβών χριστιανών μας.]        

Κι έτσι, για 30 ακριβώς χρόνια -τον Οκτώβριο θα συμπληρωθούν τα 30 χρόνια- είμαι εις το πηδάλιον της Εκκλησίας και κάνω ό,τι μπορώ για να ανταποκριθώ σ’ αυτή την μεγάλη τιμή, της οποίας με αξίωσε ο Θεός και στην ψήφο των αδελφών Αρχιερέων και στις ανάγκες της Εκκλησίας και της κοινωνίας σήμερα. Δεν είναι εύκολο το έργον, υπάρχουν πολλές δυσκολίες, πολλές προκλήσεις, πολύ αλάλητοι στεναγμοί. Ο κόσμος βλέπει τη δόξα του πατριαρχικού αξιώματος, ίσως και οι αδελφοί ιεράρχες, οι οποίοι θα ήθελαν να με διαδεχθούν, βλέπουν κυρίως αυτήν την όψη του πράγματος, την δόξα, την τιμή, το να είσαι Οικουμενικός Πατριάρχης δεν είναι μικρό πράγμα, αλλά υπάρχουν από την άλλη πλευρά, η άλλη όψις του νομίσματος είναι οι ευθύνες, οι αγωνίες, το άγχος, πώς θα μπορέσει κανείς να ανταποκριθεί στις αμέτρητες υποχρεώσεις αυτού του μεγίστου για την Ορθοδοξία αξιώματος. 

-Και τεράστιες ευθύνες.

Τεράστιες.

-Τι πιστεύετε ότι μένει για την τέταρτη δεκαετία. Πράγματα που θέλετε να αλλάξετε, πράγματα που θέλετε να γίνουν και δεν έγιναν ακόμη;

Ασφαλώς, υπάρχουν πολλά να γίνουν, δεν μπορώ ούτε εγώ ούτε κανείς άλλος να ισχυριστούμε ότι όλα έγιναν τέλεια και όσα έπρεπε να γίνουν έγιναν σε αυτά τα 30 χρόνια, αυτό θα είναι βλασφημία να το πει κανείς και θα είναι ανόητος, υπερβολή. Φυσικά η Χάλκη είναι εκ των πρώτων, που δεν έγιναν και επιδιώκουμε πάντοτε να γίνουν. Είναι η επιστροφή καταπατημένων περιουσίων της ομογενείας -έχουμε για πολλές περιπτώσεις δίκες που συνεχίζονται αυτή τη στιγμή-, η επιστροφή των κατειλημμένων από τον εξωμότη Παπά-Εφτίμ ναών μας της κοινότητος του Γαλατά –έχουμε προσφύγει στη δικαιοσύνη και δυστυχώς καθυστερεί η έκδοσις της σχετικής αποφάσεως από το Ανώτερο Δικαστήριο της Αγκύρας. Διότι πρωτοβαθμίως χάσαμε τη δίκη- και πολλά άλλα. Ή- ένα μεγάλο πρόβλημα, για εμάς στην Κωνσταντινούπολη, είναι η συρρίκνωσις της ομογενείας. Μείναμε λίγοι, προσπαθούμε με τα νύχια και με τα δόντια κατά το δη λεγόμενον να κρατήσουμε όσα παρελάβομεν από τους προγόνους μας. Την διατήρηση της κοινοτικής περιουσίας, την αξιοποίηση της περιουσίας. Δυστυχώς η κυβέρνησις της Αγκύρας, να διεξαγάγουμε εκλογές για την ανανέωση των εφοριών και των επιτροπών των εκκλησιών μας και των ευαγών ιδρυμάτων, όχι μόνο σε εμάς αλλά και στις άλλες μειονότητες κατά τρόπον άδικον, αυθαίρετον, παράλογον, δεν μας λένε γιατί, γιατί 8 χρόνια τώρα δεν μας επιτρέπουν να κάνουμε εκλογές. Αλλά και όταν θα επιτραπούν οι εκλογές οι ομογενείς που θα μπορούσαν να αναλάβουν τη διοίκηση των εκκλησιών και των ιδρυμάτων μας είναι ολιγάριθμοι. Δυστυχώς υφιστάμεθα όλες τις συνέπειες των διωγμών –γιατί να μην το πω- των αδικιών –επί το επιεικέστερο- που έγιναν εις βάρος της ομογενείας και οδήγησαν εις την φυγήν, εις την αναχώρηση των ομογενών. Άλλοτε ήταν τα Σεπτεμβριανά γεγονότα του ’55, ήταν το ’64 οι απελάσεις των Ελλήνων υπηκόων, οι γενικότερες συνθήκες που δεν εμπνέουν το αίσθημα της ασφαλείας εις τους ομογενείς –ιδιαιτέρως σε αυτούς που έχουν παιδιά, κορίτσια, και έφυγαν και γι’ αυτό είμεθα σήμερα οι ολίγοι που φυλάγουμε τις Θερμοπύλες του γένους και του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη.

Το μουσείο, η ορθοδοξία στις ΗΠΑ και οι φυσικές καταστροφές

-Παναγιώτατε, επειδή ο χρόνος κυλάει, θέλω να σας ευχαριστήσω που δεχθήκατε να μας ξεναγήσετε και στο μουσείο, το προσωπικό σας μουσείο που είναι δίπλα στο παντοπωλείο του παππού σας, ε, θα ήθελα να πάμε εκεί πέρα να μας κάνετε την ξενάγηση.

Ευχαρίστως.

Ανδρέα, να πάμε να δούμε το διπλανό μουσείο, όσο απλό και υποτυπώδες κι αν είναι, και μετά να προχωρήσουμε προς το καφενείο του πατέρα μου, έχω κι εκεί πολλές αναμνήσεις, όλα τα παιδικά μου χρόνια -όταν δεν είχαμε σχολείο- πήγαινα και βοηθούσα εκεί.

-Πάμε, Παναγιώτατε.

Αυτά τα πιθάρια ήταν μέσα στην αποθήκη του σπιτιού και μαζ-μαζεύαμε το λάδι της χρονιάς, είχαμε πολλά ελαιόδεντρα, δυστυχώς απαλλοτριωθέντα σήμερα, από τις αρχές, και από αυτό το λάδι, βέβαια, είχε το σπίτι- η οικογένεια ένα σημαντικό έσοδο, εκτός από τις ανάγκες του νοικοκυριού πουλούσαμε λάδι και είχαμε ένα συμπληρωματικό έσοδο.

Ελάτε- Μάλιστα, και πάλι, καλώς ανταμωθήκαμε. Ελάτε να πω δύο λόγια για αυτό το ταπεινό μουσείο. Ήταν πρωτοβουλία φίλων να γίνει αυτό το μουσείο, για να συγκεντρωθούν και να διασωθούν μερικά στιγμιότυπα της πατριαρχίας μου και μερικά αντικείμενα από την εδώ ζωή μας –στο χωριό. Θα σας πω –αρχίζοντας από εδώ, αν θέλετε- εδώ, είναι τη χρονιά που τελείωσα το Δημοτικό Σχολείο. Άρχισα το Δημοτικό 6 χρονών και σε 5 χρόνια το τελείωσα, άρα 11 χρονών είμαι εδώ.

-Εδώ στους Αγίους Θεοδώρους, στο σχολείο που είναι τώρα ανακαινισμένο

Στους Αγίους Θεοδώρους, ναι- ναι. Οι συμμαθητές μου, οι διδάσκαλοι. Εδώ είμαι στο Ημιγυμνάσιο, στην Παναγία, ο Διευθυντής ο Αναστασιάδης, ο οποίος ζει ακόμη, είναι 90 και κάτι, ακμαίος, εγώ είμαι εδώ μπροστά του. Η χειροτονία μου, πριν 60 χρόνια-

-13 Αυγούστου…

13 Αυγούστου, το ’61, μπροστά στη Μητρόπολη.

Με τον πατέρα μου στο καφενείο. Την ημέρα που έγινα δεσπότης, το ’73 κι αυτό επίσης. Η πρώτη λειτουργία μου ως Πατριάρχου, εδώ, στην Ίμβρο. Η είσοδος στο σπίτι πήγαμε πρώτη φορά.

-Όπως ήτανε τότε.

Τότε. Όταν ήμουν μαθητής. Εδώ στο Δημοτικό Σχολείο που ήταν καμένο και κατεστραμμένο.

Με τον Πάπα Βενέδικτο. Με τον Κόφι Ανάν. Με την κυρία Μπακογιάννη. Με τον κύριον Ερντογάν.  Με τον Πρόεδρο της Ουκρανίας. Με τον Ομπάμα. Με τον Μπαρόζο. Με τον Πρόεδρο της Γερμανίας, τον Ράου. Με τον Πρόεδρο της Αυστρίας, τον μακαρίτη, τον Κλέστιν. Με τον Αλγκόρ.

-Ο Αλγκόρ που σας έβαλε και τον τίτλο του Πράσινου Πατριάρχη.

Παρατσούκλι.

-Παρατσούκλι. Όμως, Παναγιώτατε, δεν ήτανε καθόλου τυχαίο.

Με τον Ρώσο Πατριάρχη. Με τον Μεντβέντεφ, που ήταν τότε Πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας, στο Κρεμλίνο. Παρέθεσε γεύμα προς τιμήν μου. Ο Πατριάρχης Κύριλλος, εγώ, ο διερμηνέας και μία γραμματεύς. Με την κυρία Κλίντον. Εδώ στην Κατρίνα που έγινε η καταστροφή, η θεομηνία.

-Κι εδώ είστε σε ένα από τα εκλογικά συνέδρια νομίζω.

Στον Βόρειο Πόλο, τη Γροιλανδία. Και πάλι με τον Πρόεδρο Ερντογάν. Με τον Κλίντον, Ομπάμα, Κάστρο. Κάστρο σε ένα διαθρ-

Σε ένα διαθρησκιακό συνέδριο. Οικολογικά συμπόσια.

-Εδώ που μεταφερθήκατε στους Αμερικανούς Προέδρους, τον Οκτώβριο θα επισκεφθείτε τις Ηνωμένες Πολιτείες για τα εγκαίνια του Ναού του Αγίου Νικολάου… στο σημείο μηδέν.

Του Αγίου Νικολάου, στο ground zero.

-Ποιο είναι το μήνυμα που θα θέλετε να δώσετε εκεί, για την τρομοκρατία αλλά και για το μέλλον της Ορθοδοξίας στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Θα είναι μήνυμα ειρήνης, καταλλαγής και φυσικά ένα μήνυμα που πρέπει για μια ακόμη φορά να αποσταλεί από την επίσκεψή μου στην Αμερική, είναι η ανάγκη σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, σεβασμού της αξιοπρεπείας και της μοναδικότητος του ανθρωπίνου προσώπου και η ανάγκη του σεβασμού, ιδιαιτέρως, των θρησκευτικών ελευθεριών, πράγμα το οποίο, δυστυχώς, δεν συμβαίνει, δεν γίνεται σε όλο τον κόσμο. Σε πολλά σημεία του κόσμου, θέλω να πω. Με τον κύριο Παπανδρέου. Με τον Διευθυντή Θρησκευτικών Υποθέσεων της Τουρκίας. Με την κυρία Πελόζι, η οποία παρέθεσε προς τιμήν μου ένα επίσημο γεύμα στο Κογκρέσο της Αμερικής και στο τέλος του γεύματος κατέβασε από τον ιστό την αμερικανική σημαία, την δίπλωσε και με την προσέφερε. Η κυρία Πελόζι. Ο Αρχιεπίσκοπος, τότε, Αμερικής.

-Τότε Αμερικής. Και με τον Καντάφι στο…

Με τον Καντάφι στη Λιβύη, στο τσαντίρι του.

-Παναγιώτατε, τα γεγονότα των τελευταίων εβδομάδων, πυρκαγιές στην Τουρκία, στην Ελλάδα, πλημμύρες στη Γερμανία, πυρκαγιές σε άλλες μεσογειακές χώρες δείχνουν ότι η ανθρωπότητα έχει να αντιμετωπίσει πολλά δεινά, θεομηνίες, για τις οποίες εν πολλοίς ευθύνεται η ίδια. Εσείς, εδώ και δεκαετίες, μέσα από συνέδρια που έχετε κάνει για το περιβάλλον, έχετε προειδοποιήσει για αυτές τις τραγικές συνέπειες. Τι έχετε να πείτε σήμερα, στους ηγέτες του κόσμου, αλλά και στους ανθρώπους έναν-έναν για αυτά που συμβαίνουν και τι πρέπει να κάνουν;

Τους τελευταίους μήνες, ιδιαιτέρως, όλος ο πλανήτης εξέπεμψε σήματα κινδύνου. Ε, η φύσις μας εκδικείται, η φύσις διαμαρτύρεται, το είπε πρόσφατα και ο Αρχιεπίσκοπος Αμερικής σε ένα κήρυγμά του στη Φιλαδέλφεια, ότι όλες οι πλημμύρες και οι πυρκαγιές είναι συνέπειες της εγωιστικής, ε, συμπεριφοράς προς την φύση, προς το φυσικό περιβάλλον, το οποίον περίμενε μία πιο αγαπητική συμπεριφορά και περισσότερο σεβασμό από μέρους μας. Είναι ο κοινός οίκος, εξ’ ου και η οικολογία είναι το σπίτι μας και όπως ο καθένας, η κάθε οικογένεια σέβεται και προστατεύει το σπίτι- το σπιτικό της, έτσι και όλη η ανθρωπότης πρέπει να προστατεύει τον κοινόν οίκον, που είναι το φυσικό- ο πλανήτης μας.

-Όποτε χιονίζει βγαίνετε, έτσι, το αγαπάτε το χιόνι;

Και ο μακαρίτης ο Μαγκίνας, ο πολύκλαυστος τράβηξε αυτή τη φωτογραφία, στην οποία φαίνεται ότι άσπρισα από το χιόνι. Αυτή η φωτογραφία κυκλοφόρησε πάρα πολύ εκείνες τις μέρες στα ΜΜΕ.

-Και εδώ είναι ο πατέρας σας-

Ο πατέρας μου, ο παππούς μου που είχε εδώ το μπακάλικο. Αυτός είναι ο γιακάς που φορούσα στο…

-Στο Δημοτικό, τότε φοράγανε… αυτό το κολάρο.

Στο Δημοτικό Σχολείο. Όλη η οικογένειά μας.

-Κι αυτή είναι η κούνια, στην οποία ήσασταν και τα τέσσερα αδέλφια;

Η κούνια που μας κουνούσαν, ναι. Το ένα μετά το άλλο. Η αδελφή μου που γεννήθηκε το ’36, ο μεγάλος αδελφός μου το ’38, το ’40 εγώ και το ’43 ο τελευταίος. Μάλιστα.

-Και να πούμε τι ήταν αυτός ο χώρος, ήταν το παντοπωλείο του παππού σας, έτσι;

Του παππού μου του Σκαρλάτου, ο οποίος ταξίδευε στην Αλεξανδρούπολη, στην Καβάλα, στο Άγιον Όρος, ε, έφερνε διάφορα εμπορεύματα, ε, ήταν από τους προύχοντες του χωριού. Ο πατέρας της μητέρας μου. Και είχε πέντε κόρες και έναν γιό, ο οποίος γιός του ήταν ο ζωγράφος Γιάννης Σκαρλάτος, ο οποίος στον κλάδο του, στον τομέα του, είχε μεγάλη εξέλιξη, έγινε ζωγράφος της Βασιλικής Αυλής της Ελλάδος. Εχει κάνει τα πορτρέτα των Πατριαρχών Αλεξανδρείας και Αντιοχείας, τότε, του Χαϊλέ Σελασιέ της Αιθιοπίας και κάποια στιγμή πήγε στη Δαμασκό να εκθέσει τα έργα του, τους πίνακές του και εκοιμήθη, πέθανε εκεί. Αρρώστησε ξαφνικά. Όταν πήγα στη Δαμασκό για να επισκεφτώ τον Πατριάρχη Αντιοχείας ανεζήτησα να βρω τον τάφο του να ψάλλω τρισάγιο. Δυστυχώς, δεν κατέστη δυνατόν. Μάλιστα, αυτό είναι το περίφημο εντός εισαγωγικών μουσείο.

-Στο βιβλίο έχουν υπογράψει και πολύ σημαντικά άτομα απ΄ ότι ξέρω.

Βάλτε κι εσείς, διότι είστε σημαντικός.

Στο καφενείου του πατέρα του Πατριάρχη

-Παναγιώτατε, είναι ιδιαίτερη χαρά που θα πιούμε καφέ και εδώ, στο καφενείο του πατέρα σας. Βλέπω δίπλα τα σύνεργα του κουρέα. Εμένα μου κάνει ιδιαίτερη εντύπωση αυτό, γιατί και ο παππούς μου ήταν κουρέας και την ξέρω αυτή τη διαδικασία

Ο πατέρα μου έκανε δύο επαγγέλματα μαζί, δύο δουλειές, για να μπορέσει να μας μεγαλώσει. Τέσσερα παιδιά, οι συνθήκες της ζωής δύσκολες -όπως είπα και προηγουμένως- δεν είχαμε στα σπίτια νερό, δεν είχαμε ηλεκτρισμό, όλα προσπαθούσαμε να τα οικονομήσομε και να τα εξοικονομήσομε με πολύ κόπο και προσπάθεια. Εγώ βοηθούσα, εδώ, στο καφενείο, άναβα τη θερμάστρα που είχαμε εδώ στο κέντρο, τις χειμωνιάτικες μέρες, άναβα το τζάκι, έψηνα καφέδες, έπλενα τα φλυτζάνια, σκούπιζα τα μαλλιά που έκοβε ο πατέρας μου, έπαιρνα από την αντικρινή βρύση κρύο νερό για τους πελάτες, ήμουνα, ε, μπορώ να πω εκ των ων ουκ άνευ του καφενείου και του κουρείου.

-Έχετε μία ιδιαίτερη ανάμνηση που θυμάστε, κάποια αστεία φάση, κάτι που έχει μείνει ανεξίτηλο στη μνήμη σας από ‘κείνες τις μέρες.

Θυμούμαι τα χαστούκια που έτρωγα από τον πατέρα μου όταν έσπαγα κανένα φλυτζάνι. Δεν ήταν ευχάριστη ανάμνηση, αλλά συνέβη πολλές φορές. Επίσης έσπαγα στον καφέ μέσα στο ντιμπέκι που λέμε. Τα κουκιά, τα κουκιά.

-Α, στο χέρι τον κοπανούσατε τον καφέ;

Ναι- ναι. Το κοπανούσαμε και μετά το κοσκινίζαμε. Να κάνω;

Ευχές για καλύτερες μέρες

Δόξα το Θεό. Όλα πέρασαν με υγεία. Έφτασα τα 81. Έκλεισα τα 60 και τα 30. Τι άλλο να- μέρα νύχτα δοξάζω και ευγνωμονώ το Θεό που με ‘δωσε καλή υγεία, αντοχές. Θυμούμαι και προσεύχομαι για τους γονείς μου, για τους προσφιλείς νεκρούς μας. Τον Πατέρα Αστέριο του χωριού μου, τον Γέροντά μου, τον Μητροπολίτη Μελίτωνα, που είναι και ευεργέτης μου και με αυτά να κατακλείσουμε αυτή τη συνέντευξη και να στείλω σε όλους τους τηλεθεατές που μας παρακολουθούν ευχές, ευλογία από το Πατριαρχείο μας, αγάπη, αντοχές, υπομονή και καλύτερες μέρες.