Τὸ πρόβλημα τῆς ἐλευθερίας στὸν Ντοστογιέφσκυ

Τὸ πρόβλημα τῆς ἐλευθερίας στὸν Ντοστογιέφσκυ

Γιὰ τν Ντοστογιέφσκι τὸ πρόβλημα τοῦ ἀνθρώπου καὶ τς μοίρας του εναι κατ ἐξοχν τὸ πρόβλημα τς λευθερίαςἩ μοίρα τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἡ ὀδυνηρὴ πορεία τοῦ καθορίζονται πὸ τν λευθερία, ποὺ στέκεται στὸ κέντρο τν ντιλήψεων του Ντοστογιέφσκι μὲ ἔνταση καὶ πάθος.

Εναι ρκετὰ ἐκπληκτικὸ τὸ γεγονς τι κόμη δν χει πισημανθῆ ἡ ἀλήθεια ατήΠολλς φορς διάφορες θέσεις ποὺ περιέχονται στὸ μερολόγιο νς συγγραφέως δημιουργον παραπλανητικὴ ἐντύπωση γιὰ τν Ντοστογιέφσκιγιατὶ ἐκεῖ φαίνεται συντηρητικόςντιδραστικς καὶ ἐχθρς τς πολιτικς καὶ κοινωνικς λευθερίαςΓι’ ατὸ πολλοὶ ἀδυνατον νὰ κατανοήσουν τὸ κεντρικὸ σημεο στὸ ἔργο τοῦ Ντοστογιέφσκιγιατ ατὸ εναι τὸ πρόβλημα τς λευθερίαςὁ πυρήνας τς φιλοσοφίας του.

Ατὸ ποὺ ἔχουν ποκαλέσει «σκληρότητα» στὸ ἔργο τουξαρτται στενὰ ἀπὸ τν λευθερίαπρξε «σκληρός», γιατ δν θέλησε νὰ ἀπαλλάξη τν νθρωπο πὸ τὸ βάρος τς λευθερίας οτε νὰ τν πολυτρώση πὸ τν πόνο καταστρέφοντας τν λευθερίαρριξε τν νθρωπο σὲ μιὰ πελώρια εθύνηνάλογη μὲ τν ξιοπρέπεια νς λευθέρου ντος.

Θὰ μποροσε κανες νὰ ἀπαλλάξη τος νθρώπους πὸ τὰ βάσαναν τος παιρνε πίσω τν λευθερίαΚαὶ ὁ Ντοστογιέφσκι ρεύνησε ντονα ατὴ τὴ δυνατότητανὰ ἀνακουφισθῆ ὁ ἄνθρωποςφοῦ θὰ χάση μως τν λευθερία τοῦ πνεύματοςΣτν Ντοστογιέφσκι λοιπν βρίσκουμε μεγαλοφυες σκέψεις ποὺ πρέπει νὰ ἐξαρθον κατάλληλα. Ἡ ἐλευθερία γι’ ατν θίγει τν νθρωποδικία καὶ τὴ θεοδικίαΣ’ ατν πρέπει νὰ ἀναζητηθῆ ἡ δικαίωση τοῦ ἀνθρώπου καὶ ἡ δικαίωση τοῦ Θεολόκληρη ἡ πορεία τοῦ κόσμου εναι τὸ ἀποτέλεσμα τς λευθερίας σὲ μιὰ τραγικὴ ἐκδήλωση ποὺ συνδέεται μὲ τὸ κεντρικὸ ατὸ σημεο τς φιλοσοφίας τοῦ ΝτοστογιέφσκιΣτν λευθερία ναζητεῖ ὅλες τς πτυχς τς νθρώπινης μοίραςΤν νδιαφέρει μόνο ὁ ἄνθρωποςπως παρουσιάζεται στὸ δρόμο τς λευθερίαςπως φαίνεται ἡ μοίρα τοῦ ἀνθρώπου στν λευθερία καὶ ἡ μοίρα τς λευθερίας στν νθρωπολα του τὰ μυθιστορήματα εναι τραγωδίεςδοκιμασίες τς νθρώπινης λευθερίαςὉ ἄνθρωπος ρχίζει νὰ ὑφίσταταιταν παναστατῆ μὲ τν λευθερίαταν δηγται στν πόνο καὶ στν παραφοράνιώθοντας τσι πς εναι λεύθεροςΚι τσι ὁ ἄνθρωπος προσπαθεῖ νὰ ἐγγίζη τὰ ἔσχατα βάθη τς λευθερίας.

πάρχουν δύο ἐλευθερίες· ἡ πρώτη εναι ἡ ἀρχικὴ ἐλευθερίαἡ δεύτερη ἡ τελικὴ ἐλευθερίανάμεσα στς δύο ατς λευθερίες κεται ὁ ἀνθρώπινος δρόμοςγεμάτος δύνεςὁ δρόμος τς διασπάσεωςδη ὁ Ἅγιος Αγουστίνοςστν γώνα ποὺ εχε κάνει κατὰ τν Πελαγιαννεχε πισημάνει δύο εδη λευθεριντν λάσσονα λευθερία καὶ τν μείζονα λευθερίαἩ πρώτη λευθερία εναι ἡ ἐλευθερία τς κλογς τοῦ καλο· εναι συνδεδεμένη μὲ τὴ δυνατότητα τς μαρτίαςἩ δεύτερη λευθερία εναι ἡ τελικὴ ἐλευθερία – ἡ ἐλευθερία στν Θεόστν περιοχὴ τοῦ καλοὉ Αγουστίνος πρξε ὁ ἀπολογητς τς δεύτερης λευθερίαςτς μείζονος λευθερίας καὶ κατέληξε στὴ διδασκαλία γιὰ τν προορισμόΠαρόλο ποὺ γενικὰ στν κκλησιαστικὴ συνείδηση πεκράτησε ὁ ἡμιπελαγιανισμόςὁ Αγουστίνος σκησε μιὰ δυσμενῆ ἐπίδραση στν Καθολικισμόπ’ ατν καθιερώθηκε ὁ διωγμς καὶ ἡ ἐκτέλεση τν αρετικνν πάσῃ περιπτώσει να εναι βέβαιο· δν πάρχει μία ἀλλὰ δύο ἐλευθερίες· ἡ ἐλευθερία τς κλογς τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ καὶ ἡ ἐλευθερία στν περιοχὴ τοῦ καλοῦ ἢ καλύτερα ἡ ἄλογη λευθερίαὉ Σωκράτης γνώριζε μόνο τν πρώτη λευθερίατοῦ λογικοΤὰ λόγια του Εαγγελίου «Γνώσεσθε τν λήθεια καὶ ἡ ἀλήθεια λευθερώσει μς» (ωάν. 8, 32) σχετίζονται πρς τὴ δεύτερη λευθερίατν λευθερία ν Χριστταν λέμε τι ὁ ἄνθρωπος φείλει νὰ ἀπαλλαγῆ ἀπὸ τὰ κατώτερα στρώματα τς πάρξεωςπὸ τὰ πάθηνὰ παύση νὰ εναι σκλάβος τοῦ ἑαυτοῦ του καὶ τοῦ περιβάλλοντοςχουμε πόψη μας τὴ δεύτερη λευθερίαΤὰ μεγαλύτερα πιτεύγματα τς λευθερίας τοῦ πνεύματος σχετίζονται πρς τὴ δεύτερη ατὴ ἐλευθερίαὉ πρτος δμ καὶ ὁ δεύτερος δάμὁ Χριστόςχουν διαφορετικς λευθερίεςἩ ἀλήθεια κάνει τν νθρωπο λεύθερο· χρειάζεται μως μολογία τς λήθειας χωρς κανέναν ξαναγκασμόλλιώτικα δν γίνεται πολύτως τίποταὉ Χριστς δίνει στν νθρωπο τν τελευταία λευθερίαλλὰ ὁ ἄνθρωπος πρέπει νὰ ὁμολογήση τν λήθεια χωρς καμιὰ ἀναγκαστικὴ πίεση, «θέλησες τν λεύθερη γάπη τοῦ ἀνθρώπου· εναι ποχρεωμένος νὰ σὲ ἀκολουθήση λεύθερανὰ γοητευθῆ καὶ νὰ σκλαβωθῆ ἀπὸ σένα». (πὸ τν Μεγάλο εροεξεταστή).

Σ’ ατν τν λεύθερη μολογία τς λήθειας τοῦ Χριστοῦ βρίσκεται ἡ ἀξιοπρέπεια τοῦ χριστιανοτὸ βαθὺ νόημα τς πίστεως ποὺ εναι μία πράξη λευθερίαςἩ ἀξιοπρέπεια τοῦ ἀνθρώπουἡ ἀξιοπρέπεια τς πίστεώς του προϋποθέτει τν ναγνώριση τν δύο ἐλευθεριν· τς λευθερίας τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοκαὶ τς λευθερίας μέσα στος κόλπους τοῦ καλο· τς λευθερίας τς κλογς τς λήθειας καὶ τς λευθερίας «ν τῇ ἀληθεί».

Ἡ ἐλευθερία δν μπορεῖ νὰ ταυτισθῆ μὲ τὸ καλόμὲ τν λήθειαμὲ τν τελειότηταἩ ἐλευθερία χει τν δική της ατόνομη φύση· ἡ ἐλευθερία εναι λευθερία καὶ ὄχι τὸ καλόΚάθε μείωση καὶ ταύτιση τς λευθερίας μὲ τὸ καλὸ καὶ τν τελειότητα εναι ρνηση τς λευθερίαςμολογία τς βίας καὶ τοῦ ἐξαναγκασμοΤὸ ἀναγκαστικὸ καλὸ δν εναι καλόγίνεται τὸ ἴδιο τὸ κακόΤὸ ἐλεύθερο καλὸ ὅμως, ποὺ εναι τό.μοναδικὸ καλό, προϋποθέτει τν λευθερία τοῦ κακοδῶ βρίσκεται ἡ τραγωδία τς λευθερίας τν ποία ὁ Ντοστογιέφσκι ρεύνησε βαθιὰ καὶ τν κατανόησε σωστάΣτὸ σημεο ατὸ ἀκριβς βρίσκεται τὸ μυστικὸ τοῦ Χριστιανισμο. 

τσι λοιπν ξετυλίγεται ἡ τραγικὴ διαλεκτικήΤὸ καλὸ δν μπορεῖ νὰ ἔχη καμιὰ σχέση μὲ τὴ βίαἩ ἐλευθερία τοῦ καλοῦ προϋποθέτει τν λευθερία τοῦ κακοἩ ἐλευθερία τοῦ κακοῦ ὅμως δηγεῖ στν καταστροφὴ τς διας τς λευθερίαςστν κφυλισμό της καὶ σ ἕνα εδος ναγκαιότητοςπὸ ἄλλη ποψη ντούτοις ἡ ἄρνηση τς λευθερίας τοῦ κακοῦ καὶ ἡ ἀποκλειστικὴ ἐμμονὴ στὸ καλὸ σημαίνει ρνηση τς λευθερίας καὶ δουλεία σὲ μιὰ ἀναγκαιότηταΚαὶ μιὰ ἀγαθὴ ἀναγκαιότης δν εναι διόλου τὸ ἀγαθόγιατὶ ἁπλούστατα ατὸ προϋποθέτει τὸ δρόμο τς λευθερίας.

Τὸ τραγικὸ ατὸ πρόβλημα τς λευθερίας βασάνιζε καὶ βασανίζει διαρκς τὴ χριστιανικὴ σκέψηΜὲ ατὸ συνδέθηκαν οἱ διαμάχες τοῦ Ἁγίου Αγουστίνου καὶ τν Πελαγιαννἡ διδασκαλία γιὰ τὴ σχέση χάριτος καὶ ἐλευθερίαςἡ ἀμφίβολη στάση τοῦ Λουθήρου ναντι τοῦ προορισμοῦ τοῦ Αγουστίνου καὶ ἡ ζοφερὴ διδασκαλία τοῦ Καλβίνου ποὺ φαίνεται νὰ ἀρνται κάθε δυνατότητα λευθερίας.

Ἡ χριστιανικὴ σκέψη καταπιεζόταν πάντοτε πὸ δύο ἐπικίνδυνους πειρασμούςπὸ δύο φαντάσματα· ἀπὸ τν κακὴ ἐλευθερία καὶ ἀπὸ τν πιβολὴ τοῦ καλοτσι ἡ ἐλευθερία καταστρέφεται ετε πὸ τν ρμὴ τοῦ κακο, ποὺ κρύβει στὰ σπλάχνα τηςετε πὸ τν ναγκασμὸ τοῦ καλοΟἱ πυρς τς ερς ξετάσεως ποτελον τὸ πιὸ φρικτὸ σημεο ατς τς τραγωδίαςξάλλου δῶ φαίνεται πόσο δύσκολο πράγμα εναι νὰ λυθῆ τὸ πρόβλημα ατὸ καὶ μὲ τὴ φωτισμένη χριστιανικὴ συνείδησηἩ ἄρνηση τς πρώτης λευθερίας ποὺ μπορεῖ νὰ διαλέξη νάμεσα στν πίστη καὶ τν πιστίαδηγεῖ ἀναπότρεπτα στν προορισμόΧωρς τν λευθερία καὶ ἡ ἴδια ἡ ἀλήθεια θὰ ὁδηγηθῆ στν ποδοχὴ ατς τς διδασκαλίας.

Ἡ Καθολικὴ Ἐκκλησία λεύθερα περιέπεσε στν πειρασμὸ νὰ ἀρνηθῆ τν λευθερίανὰ ἀρνηθῆ τν λεύθερη κφραση τς πίστεως καὶ τς συνειδήσεως· ἔκλινε πίσης πρς τν ξαναγκασμὸ γιὰ τν μμονὴ στν λήθεια καὶ γιὰ τν κτέλεση καλν πράξεωνἩ Ὀρθόδοξος κκλησία ξέφυγε ατν τν πειρασμόλλὰ καὶ ατὴ δν μπόρεσε νὰ κατανοήση ς πρς λο τὸ βάθος τν λήθεια γιὰ τν λευθερίαΓιατί δν πάρχει μόνο ἡ ἐλευθερία «ν τῇ ἀληθεί», λλὰ καὶ ἡ ἀλήθεια γιὰ τν λευθερίαΜήπως ἡ λύση τοῦ αωνίου προβλήματος τς λευθερίας πρέπει νὰ ἀναζητηθῆ στὸ γεγονς τι ὁ Χριστς δν εναι μόνο ἡ ἀλήθεια καὶ δν δίνει μόνο τν λευθερίαλλὰ εναι πίσης ἡ ἀλήθεια γιὰ τν λευθερίαἡ ἐλεύθερη λήθεια πο δν εναι τίποτε λλο παρὰ ἡ ἐλεύθερη γάπη πρς τν Θεό;

ν προκειμένῳ γίνεται σύγχυση νάμεσα στς τυπικς καὶ τς οσιαστικς πλευρς τς λευθερίαςἩ πρώτη λευθερίας τυπικὴ ἐλευθερία1κινδυνεύει πάντοτε νὰ ἀπορριφθῆ ἀπὸ ἐκείνους ποὺ κατέχουν τν δια τν λήθεια καὶ τν λευθερία.2 Ἡ δεύτερη λευθερίας οσιαστικὴ ἐλευθερίακινεται μέσα στος κόλπους τς λήθειαςΦαίνεται τι ἡ χριστιανικὴ συνείδηση δν θέλει νὰ ἀναγνωρίση τν τυπικὴ ἐλευθερίατν λευθερία τς συνειδήσεωςκαὶ νὰ τν ποστηρίξη σν να τυπικὸ δίκαιο τοῦ ἀνθρώπουὉ Χριστιανισμς ναγνωρίζει τν λήθεια ποὺ ἐλευθερώνει τος νθρώπουςΚαὶ ἡ ἀλήθεια ατὴ εναι ποκλειστικήΔν νέχεται καμιὰ ἄλλη λήθειαφυσικὰ οτε καὶ τὸ ψέμαΔν πάρχει μως κάποιο σφάλμα σ’ ατὴ τὴ φαινομενικὰ ἀπρόσβλητη σκέψη;

Τὸ σφάλμα ντοπίζεται στν προϋπόθεση τι ἡ ἐλευθερία τς συνειδήσεωςἡ ἐλευθερία τς πίστεωςἡ ἐλευθερία τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ μπορεῖ νὰ ὑποστηριχθῆ μόνο πὸ τν τυπικὴ ἄποψηἩ ἐλευθερία δν εναι τυπικὴ ἀλλὰ οσιαστικὴ ἀλήθειαἩ ἀλήθεια τοῦ Χριστοῦ εναι ατὴ ἡ ἴδια ἡ ἀλήθεια γιὰ τν λευθερίαΓι’ ατὸ λέμε τι ὁ Χριστιανισμς εναι ἡ θρησκεία τς λευθερίαςΤὸ περιεχόμενό τηςτὸ περιεχόμενο τς χριστιανικς πίστεωςπαιτεῖ τν ναγνώριση τς λευθερίας τς συνειδήσεωςχι μόνο της πρώτης (της τυπικς), λλὰ καὶ τς δεύτερης (τς οσιαστικς). Ὁ Χριστιανισμς εναι ἡ ὑπερνίκηση τς τραγωδίας τς λευθερίας καὶ τς ναγκαιότητοςἩ χάρη τοῦ Χριστοατὴ εναι ἡ ἐλευθερία, ποὺ δν μπορεῖ νὰ καταστραφῆ οτε πὸ τὸ κακὸ (λόγου χάρη πὸ τν ποκλειστικότητα τς πρώτης λευθερίαςοτε πὸ τν ξαναγκασμὸ τοῦ καλο  (πὸ τν ποκλειστικότητα τς δεύτερης λευθερίας). Ὁ Χριστιανισμς εναι λεύθερη γάπη πρς τν Θεὸ καὶ μόνο στὴ χάρη τς λεύθερης ατς γάπης πάρχει ἡ συμφιλίωση νάμεσα στὴ θεία καὶ τν νθρώπινη λευθερίαἩ ἀλήθεια λοιπν τοῦ Χριστοῦ ρίχνει τὸ φς της πίσης καὶ στν πρώτη λευθερία καὶ τν καθιστᾶ ὀργανικὸ μέρος τηςἩ ἐλευθερία τοῦ ἀνθρωπίνου πνεύματοςἡ ἐλευθερία τς συνειδήσεωςνήκει στὸ περιεχόμενο τς χριστιανικς ληθείαςΟἱ ἀπόψεις ατς δν κατανοήθηκαν τόσο καλὰ ἀπὸ τος προγενεστέρους, πολὺ λιγώτερο πίσης πὸ τος ΚαθολικούςὉ Ντοστογιέφσκι λοιπν στὸ δρόμο τς γνώσεως ατς τς λήθειας προχώρησε πολὺ καὶ μὲ ἐντυπωσιακὸ τρόπο.

Ὁ Ντοστογιέφσκι προβάλλει στν νθρωπο τὴ δυνατότητα μολογίας κείνης τς λήθειας ποὺ τελικὰ θὰ τν καταστήση λεύθερομως ὁ δρόμος ατς τς λήθειας δηγεῖ τν νθρωπο μέσα πὸ σκοτάδιαβύσσουςδιασπάσεις καὶ τραγικς διαστάσειςὉ δρόμος ατς δν εναι οτε εθς οτε μαλόςΣ’ ατν ὁ ἄνθρωπος πλανται, παρασύρεται πὸ ἀπατηλὰ εδωλαπὸ ὀπτασίες ποὺ τν δηγον λοένα σὲ πιὸ πυκνὰ σκοτάδιαὉ δρόμος ατς εναι μακρς καὶ ἡ ἀνηφοριά του διόλου εκοληΕναι ὁ δρόμος τν δοκιμασιντς μπειρίας τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοΜόνο μὲ τν περιορισμὸ ἢ τν κατάργηση τς λευθερίαςθὰ μποροσε ὁ δρόμος ατς νὰ συντομευθῆ ἢ νὰ γίνη εκολοςΕναι μως ξιοι καὶ ἐπιθυμητοὶ ἀπὸ τν Θεὸ ἐκενοι ποὺ θὰ ἔρχονταν πρς ατν χι πὸ τὸ δρόμο τς λευθερίας καὶ χωρς νὰ γνωρίσουν τὸ κακόΜήπως τὸ νόημα τς στορικς πορείας δν εναι τίποτε λλο παρὰ ατὴ ἡ ἀπαίτηση τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τν νθρωπονὰ τν πλησιάση πὸ τὸ δρόμο ατν τς λευθερίας καὶ τς γάπηςὉ ἄνθρωπος μως κινεται πολὺ ἀργὰ σ’ ατν τὸ δρόμο καὶ πρτα πρτα ντιμετωπίζει πικρς πογοητεύσεις καὶ ἀποτυχίες ξαιτίας τς γάπης του γιὰ μηδαμινὰ καὶ ἀνάξια πράγματαἩ χάρη τοῦ Θεοῦ γιὰ τν νθρωπο δν εναι χάρη ναγκαστικήλλὰ ἐνισχυτικὴ καὶ ἀνακουφιστικήΚαὶ πάντοτεταν ὁ χριστιανικς κόσμος προσπαθοσε τν νέργεια ατς τς χάριτος νὰ τν μεταβάλη σὲ μέσο πιβολςτότε καταντοσε σὲ σφαλερος ντιχριστιανικος δρόμουςὉ Ντοστογιέφσκι ατὴ τὴ μεγάλη χριστιανικὴ ἀλήθεια γιὰ τν λευθερία τοῦ ἀνθρωπίνου πνεύματος τν γνώρισε βαθιὰ καὶ τν πρόβαλε μὲ ἀσυνήθιστη ξύτητα.

Ὁ δρόμος τς λευθερίας εναι ὁ δρόμος τοῦ νέου νθρώπου τς χριστιανικς ποχςὉ ἀρχαος νθρωπος ἢ ὁ ἄνθρωπος τς προχριστιανικς νατολς δν γνώριζε ατν τν λευθερία· ἦταν κλεισμένος σὲ μιὰ ἀναγκαιότητασὲ μιὰ φυσικὴ τάξηστὴ δύναμη τοῦ πεπρωμένουΓιὰ πρώτη φορὰ ὁ Χριστιανισμς δωσε στν νθρωπο τν λευθερίατν πρώτη καὶ τν σχατηΣτὴ χριστιανικὴ Ἀποκάλυψη φανερώνεται χι μόνο ἡ ἐλευθερία τοῦ δευτέρου δάμτοῦ ἀνθρώπου ποὺ γεννήθηκε γιὰ δεύτερη φορὰ ἀπὸ τὸ πνεμαλλὰ καὶ ἡ ἐλευθερία τοῦ πρώτου δάμΔν ποκαλύφθηκε μόνο ἡ ἐλευθερία τοῦ καλοῦ ἀλλὰ καὶ ἡ ἐλευθερία τοῦ κακοἩ ἑλληνικὴ σκέψη συνέλαβε μόνο μία ἐλευθερίατν ρθολογικὴ ἐλευθερίαὉ Χριστιανισμς μως ποκαλύπτει καὶ τὸ ἄλογο στοιχεο τς λευθερίαςΤὸ ἄλογο ατὸ στοιχεο ποκαλύπτεται στὸ περιεχόμενο τς ζωςπου βρίσκεται καὶ τὸ μυστικὸ τς λευθερίαςἩ ἑλληνικὴ συνείδηση φοβόταν ατὸ τὸ ἄλογο στοιχεο καὶ τὸ θεωροσε πειρο καὶ ὑλικόΠροσπαθοσε νὰ τὸ καταπολεμήση μὲ τὸ στοιχεο τς μορφς καὶ τοῦ πέρατοςΓι’ ατὸ ὁ Ἕλλην βλεπε τν κόσμο περιορισμένο στὴ μορφήσὲ ὅρια· δν διέκρινε τς μακρινς διαστάσειςὉ ἄνθρωπος τς χριστιανικς ποχς δν φοβται πιὰ στν διο βαθμὸ μπροστὰ στὸ ἄπειρομπροστὰ στὸ ἄπειρο περιεχόμενο τς ζωςΜπροστά του ἀνοίγεται τὸ ἄπειροοἱ μακρινς προοπτικέςΓι’ ατὸ ὁ ἄνθρωπος τς χριστιανικς ποχς δημιούργησε μιὰ διαφορετικὴ σχέση πρς τν λευθερία ποὺ τώρα πιὰ ἀντιτίθεται πρς τὰ μορφικὰ στοιχεα καὶ τὰ κλειστὰ ὅριαἩ ἐλευθερία προϋποθέτει τὸ ἄπειρο ποὺ γιὰ τν λληνα δν ταν τίποτα λλο παρὰ μηδν καὶ χάοςΓιὰ τν νθρωπο τς χριστιανικς ποχς μως τὸ ἄπειρο δν εναι μόνο χάος λλὰ συνάμα καὶ ἡ ἐλευθερίαΟἱ προσπάθειες νὰ προσεγγισθῆ τὸ ἄπειρο παρουσιάστηκαν γιὰ πρώτη φορ στὸ χριστιανικὸ κόσμοὉ Φάουστ εναι να φαινόμενο τς χριστιανικς ποχςΣτν ρχαο κόσμο θὰ ἦταν διανόητο να τέτοιο φαινόμενοἩ φαουστικὴ τάση γιὰ τὸ ἄπειρο εναι κυρίως χαρακτηριστικὸ γνώρισμα τς χριστιανικς ΕρώπηςΜόνο στὸ χριστιανικὸ κόσμο πίσης εναι δυνατὴ ἡ προσωπικότης τοῦ ΜπάυρονὉ Μάνφρεντὁ Κάινὁ Δν Ζουν μόνο σ ἕνα χριστιανικὸ περιβάλλον μποροσαν νὰ ἐμφανισθονΑτὴ ἡ ἐπαναστατικὴ ἐλευθερίαοἱ ἄγριεςσυγκράτητες καὶ ἀπεριόριστες τάσειςατὸ τὸ ἄλογο περιεχόμενο τς ζωςεναι φαινόμενα ποκλειστικὰ τοῦ χριστιανικοῦ κόσμουἩ ἐξέγερση τς νθρώπινης προσωπικότητος ναντίον τς φυσικς τάξεωςναντίον τς μοίρας εναι χαρακτηριστικὰ γνωρίσματα τοῦ χριστιανικοῦ πνεύματοςἩ ἑλληνικὴ τραγωδία καὶ οἱ ὑψηλς πτήσεις τς φιλοσοφίας εχαν βέβαια καταδείξει τν ναγκαιότητα δημιουργίας νς ρήγματος στὰ ὅρια τοῦ ἀρχαίου κόσμουτσι κατὰ κάποιον τρόπο ποτελοσαν τὸ προανάκρουσμα τοῦ χριστιανικοῦ κόσμουΣτν λληνικὸ κόσμο ντούτοιςστν ρχαία τραγωδία καὶ τὴ φιλοσοφίακανένας Φάουστ δν βρέθηκε οτε ταν νοητὴ ατὴ ἡ συγκλονιστικὴ μορφὴ τς λευθερίας.3

Σημειώσεις

1. ΣΜἩ ἐλευθερία ς πρς τὴ δυνατότητα τς κλογς τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακο.

2. ΣΜΖον ντς τς λευθερίας ἢ πιστεύουν πλς τι κατέχουν τν λήθεια.

3. ΣΜἩ ἑλληνικὴ φιλοσοφία βέβαια τόνισε τὴ φυσικὴ συγγένεια τς ψυχς καὶ τοῦ πνεύματος πρς τν αώνιο κόσμοτσιπως φαίνεται λόγου χάρη στν Πλάτωναἡ ἀνθρώπινη ψυχὴ εκολα μποροσε νὰ προσεγγίση τν αώνιο κόσμοΠαρόλα ατὰ ἡ ὁρμὴ τς ψυχς ποὺ πήγαινε νὰ ταυτισθῆ μὲ τν αώνιο κόσμο δν ταν ατὴ ποὺ ἔσπαζε τὰ σύνοραΓιὰ τν λληνα καὶ ατὴ ἡ αωνιότης εναι κόσμος περιορισμένοςκλειστς μέσα στὰ μορφοποιητικὰ στοιχεα τοῦ χάουςΓι’ ατὸ στν προκειμένη περίπτωση πρέπει νὰ συμφωνήσουμε πόλυτα μὲ τς πόψεις τοῦ Μπερντιάεφ Ἡ δυναμικὴ ἔννοια τοῦ ἀπείρου εναι σύλληψη τοῦ χριστιανικοῦ πνεύματος.

Νικολάου Μπερντιάεφ

πὸ τὸ βιβλίο Τὸ πνεμα τοῦ ΝτοστογιέφσκικδΠΠουρναρΜτφρΝίκου Ματσούκα και το περιοδικό Πειραϊκή εκκλησία τεύχος 255 Ιανουάριος 2014 Αφιέρωμα στον Ντοστογιέφσκυ.

Πρώτη  ανάρτηση στην ιστοσελίδα 21 Νοεμβρίου 2021

Print Friendly, PDF & Email

Share this post