Μητροπολίτης Αμμοχώστου Βασίλειος: Επεκτατική πολιτική εφαρμόζει και η εκκλησία της Μόσχας (08/03/2022)

Του Θανάση Αθανασίου

Τον τρόπο, με τον οποίο συνδέονται οι πολιτικές με τις θρησκευτικές εξελίξεις στο πεδίο της ουκρανικής κρίσης, εξήγησε σε συνέντευξη του στην «Αλήθεια», ο Μητροπολίτης Κωνσταντίας και Αμμοχώστου Βασίλειος. Ο Κύπριος ιεράρχης διατύπωσε, μεταξύ άλλων, τη θέση πως ο Πατριάρχης Μόσχας γνώριζε από πριν για την επικείμενη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.

Θρησκεία και πολιτική, βίοι παράλληλοι
«Τα εκκλησιαστικά συνηθίζεται να μεταβάλλονται ανάλογα με τις πολιτικές αλλαγές».
Το «Ρωσικό Δόγμα» και η «αιρετική» στάση της εκκλησίας της Ρωσίας
Η γεωστρατηγική και γεωπολιτική προοπτική της Μόσχας περιλαμβάνει ως βάση της πολιτικής της την Ορθοδοξία
Από τον σχισματικό Επιφάνειο στο «Ρωσικό Δόγμα»

Ποιο είναι το θρησκευτικό πεδίο της αντιπαράθεσης και πώς συνδυάζεται με το πολιτικό;

Όσον αφορά το στόχο της επίθεσης του Ρώσου Προέδρου εναντίον της Ουκρανίας, σε πολιτικό επίπεδο υπάρχει η διαμάχη για την Κριμαία και τις υπόλοιπες περιοχές που θέλει να θέσει τελείως υπό τον έλεγχο του ο πρόεδρος Πούτιν. Κάτι που αποτελεί δικαιολογία για την όλη παρέμβαση διότι αν ήθελε να κρατήσει μόνο την Κριμαία και τις άλλες παράλιες περιοχές δεν θα προχωρούσε να χτυπήσει την καρδιά, το Κίεβο. Το να πάει στο Κίεβο, πέρα από την πολιτική διάσταση υπάρχει και μια σοβαρή ιστορικο-πολιτιστική και θρησκευτική διάσταση.

Η Ρωσία έχει δεχτεί τον χριστιανισμό με τον ηγέτη των Ρως τον Βλαδίμηρο, ο οποίος βαπτίστηκε από βυζαντινούς 988μΧ. Πριν από εκείνον η γιαγιά του Όλγα βαπτίσθηκε προηγουμένως στην Κωνσταντινούπολη. Προσέξετε πως τα ονόματα αυτά χρησιμοποιούνται ευρύτατα και σήμερα. Οι δύο αντιμαχόμενοι πρόεδροι φέρουν το όνομα του Βλαδίμηρου. Οι Ρως ήθελαν από τη μια να δημιουργήσουν καλές εμπορικές και πολιτιστικές σχέσεις με το Βυζάντιο, με την Κωνσταντινούπολη, αλλά από την άλλη και το Βυζάντιο επεδίωκε να έχει φίλιες σχέσεις με γειτονικούς λαούς της αυτοκρατορίας. Αυτές οι σχέσεις δημιούργησαν τις συνθήκες για τη μεταστροφή των Ρως στον χριστιανισμό. Αυτό έγινε στο Κίεβο και η πρωτεύουσα των Ρως τότε ήταν το Κίεβο. Η Ρωσία θεωρεί το Κίεβο ως την ιστορική πόλη της μεταστροφής των Ρώσων στον χριστιανισμό.

Άρα από τότε που η Ουκρανία έγινε ανεξάρτητο κράτος, η Ρωσικό κράτος και η Ρωσική εκκλησία, ήθελαν να έχουν υπό τον έλεγχο τους την Ουκρανία με τον ίδιο τρόπο που έχουν τη Λευκορωσία. Ο δεύτερος στόχος, ο οποίος είναι εξίσου σημαντικός για την Ρωσία, σε σχέση με την επέμβαση της στην Ουκρανία, είναι ότι θέλει να δέσει το Κίεβο ως άρμα με τη Μόσχα, εκκλησιαστικά και πολιτικά.

Εξάρτηση απόλυτη;

Εξάρτηση απόλυτη. Μάλιστα πριν λίγες μέρες ο Πατριάρχης Μόσχας εξέφρασε την ευχή της ενότητας της χώρας των Ρώσων. Χρησιμοποίησε μια έκφραση, η οποία χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά σε κείμενο του 11ου-12ου αιώνα. Η έκφραση «χώρα των Ρώσων»όπως εξήγησε και ο Πατριάρχης Κύριλλος, περιλαμβάνει τη Ρωσία, τη Λευκορωσία και την Ουκρανία.

Η εκκλησία της Ρωσίας είναι υποχείριο του Πούτιν, της πολιτικής ηγεσίας;

Συνεργάτης. Ο Ρώσος πατριάρχης είναι ισχυρή προσωπικότητα εκκλησιαστικά και πολιτικά.

Άρα ο Πούτιν ενεργεί με τις ευλογίες του Πατριάρχη Μόσχας.

Ναι, με τις ευλογίες του Μόσχας. Στόχος της Μόσχας είναι η σύνδεση του σήμερα με την ιστορία του εκχριστιανισμού των Ρώσων.

Άρα έχει ένα πάτημα η Μόσχα;

Να σας πω. Δύο – τρία χρόνια μετά την ανεξαρτησία της Ουκρανίας πήγα για ομιλία σε πανεπιστήμιο της Ουκρανίας. Ο τότε Υπουργός Παιδείας της Ουκρανίας με είχε ρωτήσει να του πω την άποψη μου για το ενδεχόμενο αυτοκεφαλίας της Ουκρανίας. Απάντησα ότι δεν είμαι εντεταλμένος να συζητήσω τέτοιο θέμα. Βέβαια, γνώριζα τον Ουκρανό Επίσκοπο Φιλάρετο (έχει αποβιώσει πλέον) που αποκόπηκε από τη Μόσχα τότε και έκανε Πατριαρχείο Ουκρανίας. Είναι από τότε που δημιουργήθηκε το πρόβλημα του σχίσματος (στην Ουκρανία). Ο Φιλάρετος και όσοι επίσκοποι τον ακολούθησαν τότε καθαιρέθηκαν και αναθεματίστηκαν από το Πατριαρχείο Μόσχας. Κάτι που δημιούργησε εκκλησιαστική ένταση μεταξύ Μόσχας και Ουκρανίας. Έγινε προσπάθεια, όμως, τότε από τον αποσχισμένο Φιλάρετο να διευθετηθεί το θέμα και υπέβαλε το λεγόμενο «έκκλητο» στο Οικουμενικό Πατριαρχείο. Το «έκκλητο» σημαίνει κατά κάποιον τρόπο «έφεση».

Έφεση στον Οικουμενικό Πατριάρχη;

Ναι, ζητώντας να αρθεί ο αναθεματισμός και η καθαίρεση και να βρεθεί μια λύση. Το 2015 έγινε συνάντηση του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίου με τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο στα πλαίσια των προετοιμασιών για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο που έγινε στην Κρήτη (2016) και του είπε «έχω έκκλητο από τους σχισματικούς της Ουκρανίας. Η παράκληση μου είναι να βρεις μια λύση στα επόμενα 5-6 χρόνια και να τη συζητήσουμε».

Γιατί τέθηκε όμως το 2015 το θέμα της Ουκρανίας και ο Οικουμενικός Πατριάρχης ζήτησε από τον Μόσχας να βρει μια λύση;

Διότι πλησίαζε σύγκληση της Πανορθοδόξου Συνόδου που έγινε στην Κρήτη το 2016 και ο Μόσχας δεν ήθελε σε καμιά περίπτωση να συζητηθεί το ουκρανικό στην Πανορθόδοξη Σύνοδο διότι αν συζητείτο θα έχανε το παιχνίδι. Ο Μόσχας δεν έκανε τίποτε μέσα στο χρονοδιάγραμμα που του είχε δώσει ο Οικουμενικός Πατριάρχης για να βρει λύση. Όμως το έκκλητο ήταν εκεί.

Όλα αυτά συσσωρεύονται και σήμερα είναι η ευκαιρία για την εκκλησία της Μόσχας, δεμένη πάνω στο άρμα του Πούτιν, να πάει να κάμει κατοχή του ιστορικού Κιέβου, αλλά και να εκδικηθεί για τη δημιουργία αυτοκεφάλου εκκλησίας της Ουκρανίας.

Ποια θα είναι η συμπεριφορά των Ρώσων απέναντι στον Αρχιεπίσκοπο Επιφάνειο, ο οποίος είναι επικεφαλής της αυτοκέφαλης εκκλησίας, η οποία έλαβε το αυτοκέφαλο από τον Οικουμενικό Πατριάρχη;

Αυτό είναι το ερώτημα.

Ποια είναι τα σενάρια;

Μπορεί να πάει διά της βίας ο Πούτιν και να τους πει «δεν υπάρχετε εσείς», αλλά ούτως ή άλλως ο Μόσχας τους έχει καθαιρεμένους και αναθεματισμένους. Αλλά δεν μπορεί να τους εξαλείψει και από τον πλανήτη. Βεβαίως ο ίδιος ο Μητροπολίτης Επιφάνιος δήλωσε ότι είναι ο πέμπτος στον κατάλογο των προδιαγεγραμμένων για να δολοφονηθεί.

Να μου επιτραπεί να υπενθυμίσω ότι οι αμφιλεγόμενες σήμερα περιοχές, που φέρουν και Ελληνικά ονόματα, ήταν περιοχές που κατοικούνταν από την μακρινή αρχαιότητα από Έλληνες. Η τραγωδία της Ιφιγένειας εν Ταύροις διαδραματίζεται στην Ταυρίδα της περιοχής αυτής. Οι Έλληνες σήμερα των περιοχών αυτών ανάγονται από εκείνη την περίοδο, αλλά και από τους Έλληνες του Πόντου που διέφυγαν τη γενοκτονία των σημερινών Τούρκων.

Άρα μιλάμε και για μια τεράστια αντιπαράθεση μεταξύ Οικουμενικού και Μόσχας.

Αυτό υποβόσκει και είναι κάτι που μας θλίβει.

Είναι εύκολο να πούμε ποιος έχει δίκαιο σε αυτή τη διαμάχη; Η Ρωσία θεωρεί το Κίεβο ως την κοιτίδα του εκχριστιανισμού της. Από την άλλη η Ουκρανία είναι σήμερα ένα ανεξάρτητο κράτος.

Υπάρχει ένα εκκλησιαστικό ρητό που λέει ότι «τα εκκλησιαστικά συνηθίζεται να μεταβάλλονται ανάλογα με τις πολιτικές αλλαγές».

Άρα είναι συνδεδεμένη η πολιτική με τη θρησκεία.

Βέβαια. Αλλά και αποσυνδεδεμένη, με την έννοια ότι το 1326-1328 μεταφέρθηκε το Πατριαρχείο των Ρώσων από το Κίεβο στη Μόσχα. Επίσης, η Ουκρανία υπήρχε ως κράτος μέσα στη Σοβιετική Ένωση και μάλιστα ενέταξαν στην Ουκρανία και τις περιοχές που διεκδικεί με πόλεμο ο Πούτιν.

Άρα «εγώ σας τις έδωσα εγώ σας τις παίρνω πίσω»;

Ναι. Δεδομένου ότι δημιουργήθηκε ένα κράτος (Ουκρανία), το να διατηρήσεις καλές σχέσεις είναι ένα και το να πας να πάρεις γη από τη χώρα εκείνη, στηρίζοντας το πάνω στο γεγονός ότι ήταν η κοιτίδα του χριστιανισμού της Ρωσίας, είναι άλλο. Τί σημαίνει ήταν η κοιτίδα του χριστιανισμού; Ωραία, ήταν, αλλά σήμερα τα πράγματα άλλαξαν, υπάρχει ένα ανεξάρτητο κράτος. Θα κάνεις εισβολή για να σκοτώσεις κόσμο για να συνδέσεις την αρχαία ιστορία με το σήμερα; Αυτό είναι εγκληματικό, δεν είναι εκκλησιαστική συμπεριφορά. Για αυτό ο Μόσχας έπρεπε να πει στον Πούτιν ότι δεν ενδείκνυται να το κάνει αυτό. Βέβαια, φαίνεται ότι το θέμα είχε απασχολήσει τον Κύριλλο, ο οποίος πριν την έναρξη της εισβολής, έκαμε ένα κήρυγμα αρκετά εκτεταμένο και τελείως αναπάντεχα, που φανέρωνε την αγωνία του και ότι γνώριζε πως επίκειται εισβολή.

Γνώριζε ο Πατριάρχης Κύριλλος ότι επίκειται εισβολή;

Ναι, το ήξερε.

Ποιοι είναι οι στόχοι της Μόσχας αυτή τη στιγμή;

Γύρω στο 2004 έγινε με την υπογραφή του Μόσχας Κύριλλου, η σύνταξη και αποδοχή ενός κειμένου στη Μόσχα, με τον τίτλο «Ρωσικό Δόγμα». Εκεί φαίνεται η γεωστρατηγική και γεωπολιτική προοπτική που έχει η Μόσχα και που περιλαμβάνει ως βάση αυτής της πολιτικής την Ορθοδοξία, όχι πλέον ως πίστη ή ως εκκλησία, αλλά ως πολιτιστική αξία. Αυτή η πολιτική περιλαμβάνει «κύκλους». Ο πρώτος κύκλος αφορά όλους τους Ρώσους πολίτες ανεξαρτήτως που κατοικούν (Ρωσία, Λευκορωσία, Ουκρανία) και ανεξάρτητα από το σε ποια θρησκεία ανήκουν. Όλοι αυτοί πρέπει να είναι υπό την επιρροή της Μόσχας, εκκλησιαστικά και πολιτικά. Δεύτερος κύκλος περιλαμβάνει όλες τις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης που πρέπει να είναι υπό την επιρροή της Ρωσίας και του Μόσχας. Ο τρίτος κύκλος λέει ότι όλοι οι Ρώσοι, οι οποίοι κατοικούν οπουδήποτε, ανήκουν στην Εκκλησία της Μόσχας. Η Μόσχα έρχεται σήμερα και βάζει ένα νέο δεδομένο που λέει ότι όσοι είναι Ρώσοι, δεν ανήκουν στην εκκλησία της χώρας στην οποία βρίσκονται, όπως διαλαμβάνεται στους κανόνες της Εκκλησίας, αλλά στη Μόσχα.

Άρα και η εκκλησία της Μόσχας εφαρμόζει επεκτατική πολιτική;

Βεβαίως. Θυμάμαι επί Αρχιεπισκόπου Μακαρίου, που η Ρωσία έστειλε τον Πατριάρχη Μόσχας στην Κύπρο να κάνει περιοδεία στην Κύπρο και στις υπόλοιπες χώρες της περιοχής της Μέσης Ανατολής για να αυξήσει τη ρωσική επιρροή στην περιοχή. Η επίσκεψη αυτή επαναλήφθηκε τρις φορές.

Τον χρησιμοποιούσε σαν εξάρτημα για τις ανάγκες της πολιτικής;

Βέβαια. Τότε όμως δεν μπορούσε να πει όχι ο Πατριάρχης Μόσχας, αλλά και σήμερα, μπορεί ο Κύριλλος να πει όχι στον Πούτιν; Θα μπορούσε, κατά την άποψή μου, να του πει ιδιωτικά ότι δεν είναι σωστό αυτό που κάνει. Είναι πάντως πολύ σημαντικό να μην στιγματίζεται ο ρωσικός λαός. Δεν φταίει ο λαός για τις ενέργειες των ηγεσιών. Τώρα, όμως, βλέπετε ότι μετά τους τρεις «κύκλους» που σας περιέγραψα, αναδεικνύεται άλλη μια διάσταση διότι η Μόσχα θεωρεί το Οικουμενικό Πατριαρχείο, την εκκλησία της Ελλάδας, της Κύπρου και το Πατριαρχείο Αλεξανδείας, που δέχτηκαν να μνημονεύουν τον Αρχιεπίσκοπο Επιφάνειο, ότι είμαστε σχισματικοί. Επειδή θεωρεί ότι είμαστε σχισματικοί εγκαθιστά δική της ιεραρχία στους χώρους όπου υπάρχουν οι ορθόδοξες εκκλησίες.

Με αποτέλεσμα σήμερα, η εκκλησία της Ρωσίας πήγε στην Αφρική, στο Ναϊρόμπι και πλήρωσε και αγόρασε ιερείς και δημιούργησε εξαρχία του Πατριαρχείου Μόσχας στην Αφρική. Με την ενέργεια αυτή, όχι μόνο είναι σχισματική η Μόσχα, αλλά είναι αίρεση αυτό που κάνει και παρεμβαίνει στη δικαιοδοσία μιας άλλης εκκλησίας. Επιπλέον, το να έρχεται στην Κύπρο και να λέει ( στη βάση του «Ρωσικού Δόγματος») ότι οι Ρώσοι που μένουν εδώ δεν υπάγονται στην εκκλησία της Κύπρου, αλλά στη Μόσχα, αυτό είναι εκκλησιολογική αίρεση διότι παρεμβαίνει στα εσωτερικά άλλης εκκλησίας.

ΠΕΡΙΟΔΟΙ

Βάπτισμα του Πρίγκιπα Κιέβου Βλαδίμηρου 988. Βάπτισμα των Ρώσων στον ποταμό Δνείπερο. Εδώ εισέρχεται το ζήτημα της πολιτικής και εκκλησιαστικής διπλωματίας που επεξηγεί τους λόγους της μεταστροφής λαών στον Χριστιανισμό, για πολιτικούς, εμπορικούς, και θρησκευτικούς λόγους και από τις δύο πλευρές.
Μογκολική περίοδος, 1240-1480.
Τον 15ο αιώνα, κατά την Μογκολική περίοδο, ανακηρύχθηκε αυτοκέφαλη εκκλησία και η έδρα μεταφέρθηκε στη Μόσχα από το Κίεβο (1326-1328). Οι Μογκόλοι ήσαν φιλικοί προς τους Χριστιανούς και την Εκκλησία. Το 1312 κάνουν εμφανή την παρουσία του οι Σουνίτες Μουσουλμάνοι.
1589 έλαβε τον τίτλο του πατριάρχείου
1720, με αίτημα του Τσάρου Μεγάλου Πέτρου προς το οικουμενικό πατριαρχείο, καταργήθηκε το πατριαρχείο Μόσχας και λειτουργούσε με αριθμό μελών της συνόδου
1917, έγινε επανασύσταση του πατριαρχείου με την κληρικολαϊκή συνέλευση της Μόσχας και τον καθορισμό εκλογής του πατριάρχη με κληρικολαϊκή συνέλευση
Επιβολή του κομουνιστικού συστήματος το ίδιο έτος (1917) δεν επέτρεψε τη λειτουργία των κληρικολαϊκών για εκλογή του πατριάρχη
Χρήση ή και διωγμός της εκκλησίας από την Σοβιετική Κυβέρνηση
Πτώση της Σοβιετικής Ένωσης 1991
Ανάπτυξη συνεργασίας μεταξύ του Κρεμλίνου και της ορθόδοξης εκκλησίας της Ρωσίας