Συνέντευξη του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου Α΄ στην Εφημερίδα «Καθημερινή» (01.05.2022)

Η Εκκλησία της Κύπρου έχει Προκαθήμενο

Αυστηρό μήνυμα του Προκαθημένου της Ορθοδοξίας στα περί δήθεν εμπλοκής του Οικουμενικού Θρόνου.

Δεν μπορεί να επιμένεις στανικώς ότι η Ουκρανία σού ανήκει εκκλησιαστικώς, αλλά να αφήνεις τους πιστούς της υπαγόμενης στην Μόσχα εκκλησιαστικής δομής να σκοτώνονται και οι ναοί τους να καταστρέφονται από τους ρωσικούς βομβαρδισμούς.

Λυπούμαστε, γιατί κάποιοι αφήνουν να εννοηθεί ή διασπείρουν πληροφορίες περί δήθεν παρεμβάσεων ή εμπλοκής του Οικουμενικού Θρόνου στα εσωτερικά της Εκκλησίας της Κύπρου. Δεν γνωρίζω γιατί το κάνουν.

Ιδιαίτερα αιχμηρός παρουσιάζεται ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος στη συνέντευξή του στην «Κ» για τη στάση του Πατριαρχείου Μόσχας τόσο στο πόλεμο που διεξάγει η Ρωσία στην Ουκρανία όσο και για την ενότητα της Ορθοδοξίας.

Συνέντευξη στον ΑΠΟΣΤΟΛΟ ΤΟΜΑΡΑ

Μήνυμα αγάπης και συμπαράστασης στον δοκιμαζόμενο λαό της Ουκρανίας στέλνει ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος με αφορμή τις εχθροπραξίες που συνεχίζονται. Στη συνέντευξή του στην «Κ» ο Προκαθήμενος της Ορθοδοξίας παρομοιάζει το δράμα των Ουκρανών με τη Μεγάλη Εβδομάδα η οποία όπως τονίζει μοιάζει να μην έχει τελειώσει. Ο ηγέτης της Μητρός Εκκλησίας είναι ιδιαίτερα καυστικός με τη στάση του Πατριαρχείου Μόσχας στο συνεχιζόμενο πόλεμο διερωτώμενος αν με τη στάση αυτή «ελπίζουν ότι η στρατιωτική εισβολή θα τακτοποιήσει και τις εκκλησιαστικές τους διεκδικήσεις». Ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος μέσω της «Κ» στέλνει τις πασχαλινές ευχές του στο λαό της Κύπρου και στον Προκαθήμενο της Εκκλησίας του Αποστόλου Βαρνάβα. Κατηγορηματικά απορρίπτει τα περί παρεμβάσεων του Οικουμενικού Πατριαρχείου στα εσωτερικά της Εκκλησίας της Κύπρου αναφέροντας με νόημα πως εκείνοι που τα διαδίδουν αυτά σίγουρα γνωρίζουν γιατί το κάνουν και ποιους ή ποιες καταστάσεις εξυπηρετούν.

Το φετινό Πάσχα βρήκε την Ευρώπη και τους λαούς της να βιώνουν τις τραγικές συνέπειες του πολέμου Ρωσίας – Ουκρανίας. Αναφερθήκατε στο θέμα αυτό, μάλιστα, και στην Εγκύκλιό σας, αλλά και στο σύντομο Μήνυμά σας, το βράδυ της Αναστάσεως. Σας ανησυχεί η παράταση του πολέμου;

Ασφαλώς και μας ανησυχεί. Και μας πληγώνει βαθύτατα. Νέοι άνθρωποι σκοτώνονται σε έναν παράλογο πόλεμο. Άμαχοι πολίτες, μεταξύ των οποίων μικρά παιδιά, χάνουν τη ζωή τους. Μία ολόκληρη χώρα ισοπεδώνεται. Πράγματι, αυτό το Πάσχα είναι πολύ διαφορετικό. Μοιάζει η Μεγάλη Εβδομάδα να μην έχει τελειώσει για τον σκληρά δοκιμαζόμενο από τον πόλεμο Ουκρανικό λαό, για τις μάνες, και από τις δύο πλευρές, που θρηνούν τα παιδιά τους. Και όμως, Χριστός Ανέστη! Κύριε Τομαρά, οι δύο αυτές λέξεις δεν είναι κενές περιεχομένου, δεν είναι ένας συμβολικός χαιρετισμός. Είναι η ουσία της πίστης μας. Ο Υιός του Θεού ήλθε στον κόσμο, μίλησε προς τον κόσμο, έπαθε από τον κόσμο και αναστήθηκε για τον κόσμο. Για να μας λυτρώσει από την φθορά και από τον θάνατο.

Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι ο πόλεμος, το να σκοτώνει ο άνθρωπος τον συνάνθρωπό του, ο αδελφός τον αδελφό του, είναι το πλέον αποτρόπαιο και απαράδεκτο αποτύπωμα της φθοροποιού και παρακμιακής καταστάσεως, της οποίας όμηρος, δυστυχώς, εξακολουθεί να παραμένει η ανθρωπότητα. Μια πραγματικότητα που έρχεται σε πλήρη αντίθεση προς την διδασκαλία του Κυρίου μας.

Για τον λόγο αυτό, σήμερα, όλως ιδιαιτέρως, προσευχόμαστε προς τον Κύριόν μας Ιησού Χριστό να παρέμβει και να φωτίσει εκείνους που είναι υπεύθυνοι για την τραγωδία που συμβαίνει στην Ουκρανία, για την υπό εξέλιξη τεράστια ανθρωπιστική καταστροφή, με τις ανυπολόγιστες διαστάσεις, όχι μόνον για τον αδελφό και λίαν αγαπητό Ουκρανικό λαό, αλλά και για τις γειτονικές χώρες, για την Ευρωπαϊκή ήπειρο, για ολόκληρο τον πλανήτη. Αυτός ο πόλεμος, και κάθε πόλεμος, κάθε σύγκρουση, κάθε ενέργεια που ναρκοθετεί την ειρήνη και θίγει τον σεβασμό του ανθρωπίνου προσώπου, που είναι εικόνα του ίδιου του Θεού, αποτελεί μία ήττα της ανθρωπότητας. Και την άμεση ευθύνη μπορεί να έχουν εκείνοι που επιλέγουν τον πόλεμο αντί του διαλόγου, το αιματοκύλισμα αντί της διπλωματικής οδού, όμως όλοι οφείλουμε να καταδικάζουμε με τον πλέον εμφατικό τρόπο τέτοιες συμπεριφορές και επιλογές, να προασπιζόμεθα την ειρήνη, την ελευθερία και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την ανεξαρτησία, την εδαφική ακεραιότητα και την εθνική κυριαρχία κάθε χώρας.

Έχουμε πει πολλές φορές ότι ο πόλεμος δεν είναι λύση. Δεν πρέπει να αποτελεί ουτε καν την τελευταία επιλογή. Η οδός για την επίλυση των όποιων διαφορών πρέπει να είναι ο διάλογος, και μόνον ο διάλογος. Αυτό που συμβαίνει στην Ουκρανία είναι μία τραγωδία, είναι μία ντροπή που θα στιγματίζει εσαεί εκείνους που την προκάλεσαν, εκείνους που αποδείχθηκε ότι δεν έχουν φόβο Θεού. Δεν θα ήθελα να σχολιάσω την στάση και τις επιλογές της πολιτικής ηγεσίας της Ρωσσίας, η οποία άλλωστε κρίνεται εκ του αποτελέσματος αυτών, και, είμαι βέβαιος, ότι θα κριθεί έτι περαιτέρω στο εγγύς και στο απώτερο μέλλον από άλλα πρόσωπα και θεσμούς, και, ασφαλώς, από την ίδια την ιστορία, που οι σελίδες της, αυτή την ώρα, γράφονται με το αίμα των αθώων θυμάτων του πολέμου αυτού. Ωστόσο, είμεθα πεπεισμένοι ότι ο Ρωσσικός λαός, τουλάχιστον οι Χριστιανοί Ορθόδοξοι αδελφοί μας, δεν μπορεί να συμφωνούν με όσα συμβαίνουν σε βάρος του γειτονικού τους Ουκρανικού λαού. Και αυτό το είδαμε όλοι, με την αντίδραση μιας θαραλλέας μερίδας του που αντιτίθεται στον αδελφοκτόνο πόλεμο και είναι υπέρ της ειρήνης.

Πρόσφατα πραγματοποιήσατε ταξίδι στην Πολωνία, χώρα η οποία δέχεται καθημερινά κατατρεγμένους από τις εχθροπραξίες ανθρώπους. Τι είδατε, τι ακούσατε;

Είδα την φόβο στα μάτια των παιδιών του πολέμου. Την αγωνία και τον πόνο διαζωγραφισμένα στα πρόσωπα των γυναικών που άφησαν πίσω τους, συζύγους και γιούς. Αντίκρυσα την θλίψη στα μάτια των ηλικιωμένων από τον ξεριζωμό από τις πατρογονικές εστίες τους, και την προσφυγιά. Όλοι αυτοί οι συνάνθρωποί μας, και εκείνοι οι αδελφοί μας που έχασαν τη ζωή τους στο θέατρο του πολέμου, δεν είναι μία υποσημείωση στον μακρύ κατάλογο των συνεπειών της εισβολής στην Ουκρανία. Είναι οι κεντρικοί πρωταγωνιστές αυτού του πολέμου, που έρχεται σε σύγκρουση με κάθε έννοια της ηθικής και του δικαίου. Ήταν μία συγκλονιστική εμπειρία και θα ήθελα να εκφράσω για άλλη μία φορά τις ευχαριστίες μου προς τον Εξοχ. Πρόεδρο της Πολωνίας κ. Andrzej Duda, την Κυβέρνηση και τον λαό της χώρας αυτής για το ενδιαφέρον, την αγάπη και την ζεστασιά τους προς τους πρόσφυγες από την Ουκρανία.

Παναγιώτατε, η στάση του Πατριάρχη Μόσχας στον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας είναι αυτή που αρμόζει σε ηγέτη Ορθόδοξης Εκκλησίας; Κατά τη γνώμη σας, έχει πληγώσει την Ορθοδοξία η στάση του Πατριαρχείου Μόσχας στο εκκλησιαστικό ζήτημα της Ουκρανίας;

Μπροστά στον θάνατο αθώων ανθρώπων, στον βομβαρδισμό αμάχου πληθυσμού, στην ισοπέδωση ολόκληρων πόλεων, μπροστά σε αυτή την ανθρώπινη τραγωδία, δεν μπορεί να ακούγονται κηρύγματα που να χαρακτηρίζουν “ιερό” έναν πόλεμο. Αυτό είναι κάτι πολύ λυπηρό. Μας προκαλεί βαθύτατη λύπη και πόνο. Μα περισσότερο πόνο προκαλεί στους ίδιους τους Ουκρανούς. Γιατί δεν μπορεί να ισχυρίζεσαι ότι είσαι αδελφός με έναν άλλο λαό και να ευλογείς τον εναντίον του πόλεμο που διεξάγει το κράτος σου. Δεν μπορεί να επιμένεις στανικώς ότι η Ουκρανία σού ανήκει εκκλησιαστικώς, αλλά να αφήνεις τους πιστούς της υπαγόμενης στην Μόσχα εκκλησιαστικής δομής να σκοτώνονται και οι ναοί τους να καταστρέφονται από τους ρωσικούς βομβαρδισμούς. Εκτός και αν ελπίζουν ότι η στρατιωτική εισβολή θα τακτοποιήσει και τις εκκλησιαστικές τους διεκδικήσεις. Κάτι που κάνει την όλη κατάσταση άκρως τραγική. Και ασφαλώς αυτό το αντιλαμβάνονται οι Ουκρανοί αδελφοί και αδελφές μας που βλέπουν τον Δνείπερο ποταμό, όπου έλαβαν το βάπτισμα από την Κωνσταντινούπολη, να μετατρέπεται σε ένα κόκκινο από το αίμα αθώων συμπατριωτών τους ποταμό, και την Μαριούπολη και άλλες πόλεις να έχουν γίνει συντρίμια.

Στην Κύπρο λόγω της κατάστασης της υγείας του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου B΄ διατυπώνονται κάποιοι ισχυρισμοί περί δήθεν παρεμβάσεων του Οικουμενικού Πατριαρχείου  στο ενδεχόμενο εκλογής νέου Προκαθημένου. Πως το σχολιάζετε αυτό;

Δεν υπάρχει καμμία παρέμβαση του Οικουμενικού Θρόνου, έμμεση ή άμεση, στα εσωτερικά της Αγιωτάτης Εκκλησίας της Κύπρου. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο ουδέποτε αναμείχθηκε και δεν αναμειγνύεται, αυτοβούλως στα εσωτερικά πράγματα οποιασδήποτε τοπικής αυτοκεφάλου Εκκλησίας. Ωστόσο, όπως ασφαλώς γνωρίζετε, ο Οικουμενικός Θρόνος είναι επιφορτισμένος με ορισμένες ευθύνες, από Οικουμενικές Συνόδους και τη διαμορφωθείσα μακραίωνα πράξη της Εκκλησίας, για τη διαφύλαξη της πανορθοδόξου ενότητος, και όταν του ζητηθεί η συνδρομή του από οποιαδήποτε από τις κατά τόπους αυτοκέφαλες Εκκλησίες, ακριβώς στο πλαίσιο αυτών των ευθυνών του, πάντοτε προσφέρει τις υπηρεσίες του για την υπέρβαση τυχόν προβλημάτων. Αυτό συνέβη, κατά το πρόσφατο παρελθόν, με το Πρεσβυγενές Πατριαρχείο Ιεροσολύμων και με τις Αγιώτατες Εκκλησίες της Βουλγαρίας και της Κύπρου.

Λυπούμαστε, γιατί κάποιοι αφήνουν να εννοηθεί ή διασπείρουν πληροφορίες περί δήθεν παρεμβάσεων ή εμπλοκής του Οικουμενικού Θρόνου στα εσωτερικά της Εκκλησίας της Κύπρου. Δεν γνωρίζω γιατί το κάνουν. Εκείνοι που τα διαδίδουν αυτά σίγουρα γνωρίζουν γιατί το κάνουν και ποιους ή ποιες καταστάσεις εξυπηρετεί. Μήπως εξ ιδίων κρίνουν τα αλλότρια;

Πάντως, με την ευκαιρία που μου δίδετε θα ήθελα να εκφράσω τον εγκάρδιο αδελφικό μου χαιρετισμό και τις θερμές ευχές μου προς τον πανάξιο Μακαριώτατο Αρχιεπίσκοπο Κύπρου κ. Χρυσόστομο, ο οποίος με θάρρος διέρχεται την δοκιμασία της υγείας του, χωρίς ποτέ να αποκρύψει οτιδήποτε σχετικά με την πορεία της από τον ευσεβή λαό της Μεγαλονήσου, και στον οποίο λίαν αγαπητό λαό απευθύνουμε ολόθερμες πασχάλιες ευχές.

Η Εκκλησία της Κύπρου έχει Προκαθήμενο και οποιαδήποτε άλλη συζήτηση, από όπου και αν προέρχεται, είναι ασέβεια προς το πρόσωπο του αδελφού κ. Χρυσοστόμου, ο οποίος καθόλη τη διακονία του εργάστηκε με όλες του τις δυνάμεις για τον λαό του Θεού, για την Πανορθόδοξη ενότητα και για την προώθηση του διαχριστιανικού διαλόγου.

Η Εκκλησία της Ρωσσίας δεν λειτούργησε υπέρ της πανορθοδόξου ενότητας.

Σας προβληματίζει το ενδεχόμενο, λόγω και της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, αλλά και της προηγηθείσας αντικανονικής εισπήδησης του Πατριαρχείου Μόσχας στο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, να αναλάβετε νέα πρωτοβουλία για την υπέρβαση των προβλημάτων που υπάρχουν;

Επί μακρόν, με ιδιαίτερη δε ένταση κατά τον παρελθόντα αιώνα, και με άκρατο τρόπο τις τελευταίες δεκαετίες, η Εκκλησία της Ρωσσίας δεν λειτούργησε υπέρ της πανορθοδόξου ενότητας. Όσοι συμμετείχαν στην κοπιώδη διαδικασία προετοιμασίας της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου της Ορθοδόξου Εκκλησίας είναι αψευδείς μάρτυρες της αλαζονικής στάσης του Πατριαρχείου της Μόσχας, τρανό παράδειγμα της οποίας υπήρξε, δυστυχώς, η αποχή της από τις εργασίες της Συνόδου, αφού βέβαια υπέγραψε όλα τα κείμενα τα οποία παραπέμφθηκαν σε αυτή και συμφώνησε για την πραγματοποίησή της στην Ορθόδοξη Ακαδημία της Κρήτης, τον Ιούνιο του 2016.

Η αντίδραση της Ρωσσικής Εκκλησίας στο Ουκρανικό Αυτοκέφαλο και όσα ακολούθησαν συνεχίζουν αυτή την τακτική και δεν προκαλούν έκπληξη. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο εργάζεται για την ενότητα της Ορθοδοξίας στη βάση της κανονικής παραδόσεως και της δοκιμασμένης πρακτικής αιώνων. Όποια πρωτοβουλία αναληφθεί από το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν θα είναι αποτέλεσμα πιέσεων και τακτικισμού εκ μέρους της Εκκλησίας της Ρωσσίας. Εξάλλου, δεν είναι δυνατόν να προέλθουν εποικοδομητικές προτάσεις για το μέλλον της Ορθοδοξίας από αυτούς που συνεχίζουν να τορπιλίζουν ποικιλοτρόπως την ενότητά της και να μη καταδικάζουν την αιματηρή Ρωσσική εισβολή στην Ουκρανία.